بخشی از مقاله
چکیده
پارلمان یا مجلس در ساختار قدرت سیاسی کشورها دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای است . مجلس را قوه عاقله هر نظامی قلمداد می کنند و آن را تجلی اراده عمومی به حساب می آورند که کارویژه آن وضع قانون یا قواعد کلی لازم الاجراست . در نظام جمهوری اسلامی ایران به دلیل اهمیت آن در اسلام ، تاکید قانون اساسی و رهبران نظام بر جایگاه رفیع مجلس ، این مساله اهمیت ویژه ای دارد به گونه ای رهبر نظام آن را در راس همه امور معرفی کرده اند . در این مقاله به بحث مجلس ششم و نهم پرداخته شده است .
اکثر نمایندگان مجلس ششم در دست جناح اصلاح طلبان و مجلس نهم در دست اصولگرایان بود و حوزه عملکرد آنان یکی بیشتر در حوزه مباحث سیاسی بوده است . هدف این مقاله ارزیابی عملکرد دوره های مختلف مجلس چه در داخل مجلس و چه در ارتباط با نهادهای دیگر با تاکید بر فعالیت این گروه ها در مجلس هستیم سوال اصلی که در این مقاله قابل بیان است که آیا مجلس ششم و مجلس نهم در تقابل یکدیگر بوده اند؟ فرضیه این مقاله این است که به هردو مجلس به خاطر بی نظمی های گوناگون و نداشتن برنامه مدون وو اختلافات نظری دربرابرنهادمختلف در تضاد بوده اند .
مقدمه
یکی از نکات برجسته مجلس ششم و مجلس نهم این بوده است که مجلس ششم مصادف با دولت آقای خاتمی و مجلس نهم برابر با دوسال آخر ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد و دوسال اول ریاست جمهوری آقای روحانی شکل گرفت . مجلس ششم تحت عنوان » ائتلاف جبهه دوم خرداد « پدیدار گردید . این ائتلاف از گردهمایی 18 تشکل اصلاح طلب شکل یافت که یک وجهه اشتراک داشت و آن اینکه 18 گروه مذکور معتقد به اصلاحات و طرفدار و حامی دیدگاه فکری آقای خاتمی به عنوان رئیس اصلاحات بود
انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی در زمان دولت اول "سید محمد خاتمی" برگزار شد. پیش از زمان برگزاری انتخابات کشورمان حوادثی چون قتل های زنجیره ای، صعود تیم فوتبال ایران به جام جهانی 1998 فرانسه و پیروزی بر تیم ملی کشور آمریکا در این مسابقات، تشکیل اولین دوره شوراهای شهر و روستا را تجربه می کرد.ویژگی خاص انتخابات مجلس ششم این بود که بنابر قانونی که در مجلس پنجم به تصویب رسید، تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی از 270 نفر به 290 نفر افزایش می یافت.
انتخابات در روز سی ام بهمن ماه سال 1378 برگزار شد. واجدین شرایط رای دادن در این انتخابات 38 میلیون و 726 هزار و 431 نفر بودند که از این تعداد 26 میلیون و 82 هزار و 157 نفر در پای صندوق های رای حضور یافتند. میزان مشارکت مردم در این انتخابات 67/35 درصد بود. مجلس ششم از این جهت مجلس اصلاح طلبان محسوب می شود که اکثریت نمایندگان به نوعی به این جنبش تعهد و یا تعلق خاطر داشتند .در مرداد سال 1379 هنگامی که نمایندگان مجلس ششم قصد بررسی طرح تغییر قانون مطبوعات راداشتند ، مقام رهبری طی حکمی به ریاست مجلس شورای اسلامی تغییر قانون مطبوعات را در آن برهه به مصلحت نظام ندانستند و طرح مذکور در تاریخ 1379 5/15 از دستور کار مجلس خارج شد
مجلس ششم در بعد قانون گذاری با نهاد شورای نگهبان مواجه گشت در بعد سیاسی کارنامه ای قابل ملاحظه ای دارد نمایندگان اصلاح طلب در واکنش به رفتار های قانون گریزانه دادگاه ها و توقیف گسترده روزنامه ها ، بازداشت روزنامه نگاران و فعالان سیاسی عکس العمل هایی از خود نشان داده اند - یزدی ، 1384، . - 18 از نگاه یکی از نمایندگان اصلاح طلب این دوره ، اکثر آنچه را که ما ، نمایندگان ، به مردم وعده داده بودیم در مجلس عمل کردیم ؛ مثلا ما در بحث اقتصادی وعده کرده بودیم که قانون مالیات را یا اصلاح می کنیم ، اصلاح کردیم ، قانون سرمایه گذاری خارجی را اصلاح می کنیم یا می نویسیم و در مسایل اجتماعی هم همین طور . وعده اصلاح قانون گزینش را داده بودیم اصلاح کردیم و ....
ما به عنوان کسانی که وعده کرده بودیم کارمان را در مجلس انجام دادیم . اینکه آیا اینها به سرانجام رسیده است یا نه خارج از اختیارات ما بوده است . یعنی قانون مطبوعات در نیمه را متوقف شد . مسئولش ما دیگر نیستیم . قانون انتخابات که یکی از لوایح دوگانه رییس جمهور است اکنون به سرنوشت مبهمی دچار شده است و یا قانون گزینش تصویب شده ولی در مجمع تشخیص مصلحت نظام مسکوت مانده است
در انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی اصولگرایان ، با جبهه متحد اصولگرایان، جبهه پایداری و حامیان گفتمان انقلاب اسلامی - حامیان دولت نهم و دهم - در درجه اول تاثیرگذاری بودند. جبهه صدای ملت » - منتقدین دولت نهم و دهم« به رهبری علی مطهری - در این انتخابات در درجه دوم تاثیرگذاری بودند. با شروع به کار مجلس نهم، اختلافات داخلی اصولگرایان نمایانتر شد. به صورتی که یک طیف به حمایت از غلامعلی حداد عادل برای ریاست مجلس اصرار داشت و طیف دیگر به ریاست علی لاریجانی فکر میکرد. به این ترتیب اصولگرایان مجلس برخلاف رویه گذشته، نتوانستند یک فراکسیون واحد تشکیل دهند و به این ترتیب فراکسیون رهروان ولایت اعلام موجودیت کرد؛ فراکسیونی که اکثریت نمایندگان مجلس در آن حضور داشتند.
علی لاریجانی نامزد مورد حمایت این فراکسیون رئیس مجلس شد و کاظم جلالی به ریاست فراکسیون رهروان ولایت منصوب شد.از نتیجه آرای هیأت رییسه مجلس نهم میتوان اینگونه تفسیر کرد که حامیان علی لاریجانی در مجلس که البته فقط شامل اصولگرایان نمیشدند تعدادشان به 173 رسید و حامیان حدادعادل که متشکل از رهپویان و جمعیت ایثارگران و پایداریها است قریب 100 نماینده مجلس هستند. برگزاری انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی در 12 اسفندماه 1390 از آن جهت حایز اهمیت بود که نخستین انتخابات سراسری پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری 1388 به شمار می رفت و البته تاثیر پذیرفته از فضای آن روزها؛ و همانگونه که انتظار می رفت اکثریت مطلق کرسی های مجلس نهم به جریان اصولگرایی رسید.
وزارت کشور مشارکت مردمی را 605٬905٬30 نفر و به میزان حدود 2٫64 درصد واجدان شرایط اعلام کرد. میزان مشارکت در پایتخت نیز، که به ادعای وزارت کشور 48 درصد بوده، به طور ویژه مورد توجه ناظران سیاسی کشور قرار گرفت - ویکی پدیا مجلس نهم - .مجلس نهم بنا به گفته حبیباالله عسگراولادی عضو شورای مرکزی جبهه متحد اصولگرایان با بیان اینکه مجلس نهم اصولگراتر از مجلس هشتم است گفت: بیش از 80 درصد نمایندگان مجلس نهم اصولگرا هستند
مجلس نهم که میراث دار مجالس اصولگرای هفتم و هشتم بود، در رویارویی با دولت های هم دوره خود گوی سبقت را از اسلافش ربود؛ تنش با رئیس و معاون اول دولت برآمده از حمایت اصولگرایان که ریشه در اتفاقاتی چون خانه نشینی آقای احمدی نژاد و یا سوال از وی به عنوان رئیس جمهوری برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی داشت، تنها بخشی از روزهای پر حادثه این مجلس بود
مجلس شورای اسلامی
مجلس دو کارویژه بنیادین دارد : قانون گذاری و نظارت بر ساختار قدرت . دو شان قانون گذاری و نظارت ، پارلمان ها صدر نشین اندیشه سیاسی– حقوقی دوران مدرن نمود . از منظر تاریخ اندیشه های سیاسی مجلس ها از نیاز قوه مجریه به هیات های مشورتی پدیدار شدند زیرا شان اجرایی قوه مجریه به به طرز محسوسی نیازهای فوری و ملموس جامعه رابا سرعت بیشتری براورده می ساخت و به تدریج نه به عنوان قوه ای برابر ، بلکه قدرتی برتردر میان قوای سه گانه مطرح می شد
از نگاه نایب رییس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس نهم مجلس مشکلی در وضع قوانین نداریم معضل اساسی در اجرای صحیح این قوانین است . از نظر وی حدود 90 درصد وقت نمایندگان صرف وضع قوانین می شود و تنها 10 درصد و حتی کمتر از آن صرف نظارت بر حسن انجام قوانین وضع شده می شود
آنچه از قوانین بر می آید طول هر دوره مجلس 4 سال است ، اما متاسفانه در عمل ما شاهد مدت زمان دیگری هستیم . از هنگام شروع یک دوره مجلس حدودا 6 ماه صرف تصویب اعتبارنامه ها ، تشکیل کمیسیون ها و آشنایی با یکدیگر می شود . از سوی دیگر یک سال پایانی مجلس ، صرف فعالیت های انتخاباتی نمایندگان ، مانند مصاحبه و سخنرانی در حوزه انتخاباتی خودشان برای موفقیت مجدد می شود . مهمترین لایحه و موثرترین اثر فعالیت های نمایندگان بر سازوکار و ساختار این لایحه و حضور مستمر در جلسات مجلس و دقت در اظهار نظر ها و رای دادن ها مهم و ضروری است .
برخی از نمایندگان حتی تا پایان دوره نمایندگی خود به طور معمول 4 لایحه بودجه را بررسی می کنند ، نه تنها با سازو کار و روند تصویب لایحه بودجه آشنایی نمی یابند بلکه تلاشی نیز در جهت مطالعه و دقت در دیف های بودجه – حتی در مورد ردیف های مهمی مانند نهادهای هزینه بر – ندارند در بعد پایگاه تحصیلی با افزایش تعداد دوره های مجلس تعداد نمایندگان با پایگاه آموزشی دانشگاهی نیز افزایش یافته است .
با توجه به اینکه ایران از یک تنوع قومی ، مذهبی و زبانی برخوردار است که گاهی این تنوع سبب تقویت نیروهای مرکز گریز شده و کشور را بابحران مواجه کرده است ؛ یکی از مناسب ترین ظرفیت ها برای اعتماد سازی بیشتر بین اقوام و افکار مختلف و جذب و هدایت آنان به سوی یک آرمان و اندیشه سیاسی مشترک و حفظ تمامیت کشور ، وجود نهاد قانون گذاری در کشور است . مجلس ایران مشتمل بر 290 نماینده است که بنا به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، هر ده سال، 20 نماینده به آن اضافه می شود
دوره اول دوم و مجلس شورای اسلامی ایران
شورای انقلاب در جلسه مورخه 7 بهمن 1358 شرایط انتخابات مجلس شورای اسلامی را با تصویب قانون انتخابات اعلام کرد . به دنبال اعلان زمان برگزاری انتخابات مجلس گروه ها و احزاب سازمان های سیاسی هرکدام فعالیت خود را برای معرفی نامزدهای نمایندگی آغاز کردند . یکی از ویژگی های انقلاب ایران این بود که که در مدت زمان یک سال آن هم ر سال پیروزی انقلاب 5 انتخابات عمومی برگزار گردید به جز بعضی از گروه های سیاسی کوچک که انتخابات را تحریم کردند اکثر احزاب و گروههای مطرح ضمن اعلام آمادگی برای شرکت فعال در انتخابات مواضع و اهداف خود را به صورت آشکار بیان کردند و هریک طرفداران خود را به شرکت در انتخابات مجلس فراخواندند .
در جریان انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی 3 نیروی عمده مذهبی ، ملی و گروه های چپ قرار داشتند در راس نیروهای مذهبی حزب جمهوری اسلامی و گروه ه های موتلفه قرار داشت جناح ملی به سردمداری دفتر هماهنگی همکاری های مردم با رییس جمهور از حمایت بنی صدر برخوردار بودند . البته احزاب دیگر چون نهضت آزادی ایران با عنوان گروه همنام در انتخابات شرکت کردند
