بخشی از مقاله
چکیده
تأثیر سایکوسل بر رشد و عملکرد چهار رقم گندم نان تحت شرایط متفاوت آبیاري - بدون تنش و تنش - در یک آزمایش
کرتهاي دوبار خورد شده در سه تکرار در دانشکدهي کشاورزي دانشگاه شیراز در سال 1395-96 بررسی شد. نتایج نشان داد تنش خشکی موجب کاهش تعداد دانه درسنبله، وزن هزاردانه، عملکرد دانه ، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت گردید. سایکوسل تعداد دانه ، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت را افزایش داد اما تاثیري بر عملکرد بیولوژیک نداشت.
رقم افق در شرایط بدون تنش و تنش با کاربرد سایکوسل بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد. تنظیمکننده رشد سایکوسل باعث افزایش15,1 و17,9 درصدي عملکرد دانه بترتیب در شرایط تنش و بدون تنش شد. بنابراین استفاده از سایکوسل رهیافتی جهت تعدیل اثرات تنش خشکی قابل پیشنهاد میباشد.
مقدمه
با افزایش جمعیت و نیاز به تأمین غذا، افزایش عملکرد در واحد سطح ضرورتی اجتناب ناپذیر است. دستیابی به موفقیت افزایش پتانسیل گندم نیز زمانی که به بررسی تنش خشکی بر میزان محصول و پایداري عملکرد پرداخته میشود پیچیدهتر میگردد.
با توجه به پژوهشهاي انجام شده در زمینههاي بهزراعی و بهنژادي بیشتر راهها در راستاي افزایش عملکرد به بیشینه پتانسیل خود رسیده است. بنابراین، استفاده از تنظیم کنندههاي رشد مانند سایکوسل که بتواند با تأثیر بر اجزاي عملکرد و کند کردن سرعت نموي به ویژه دوره پس از گلدهی موجب افزایش دوره سبزمانی برگها و در نتیجه ازدیاد عملکرد دانه شود، اجتناب ناپذیر است. سایکوسل به شکل کریستال بوده و قابل حل در آب میباشد و از آنجا که به عنوان یک مادة بازدارندهي بیوسنتز جیبرلین عمل میکند باعث کاهش سرعت رشد طولی ساقه میشود .
افزایش عملکرد دانه در اثر کاربرد سایکوسل توسط بسیاري از پژوهشگران در غلات مختلفی مانند جو و گندم گزارش شده است. همچنین سایکوسل میتواند مقاومت به تنش خشکی را در گندم، جو و یولاف افزایش دهد. این پژوهش به منظور ارزیابی تأثیر تنظیم کننده رشد سایکوسل بر رشد و عملکرد چهار رقم گندم در شرایط قطع آبیاري انجام گردید.
مواد و روش ها
این پژوهش در قالب یک آزمایش کرتهاي دوبار خورد شده بر پایه بلوك کامل تصادفی در سال 1396-95 به صورت مزرعهاي در دانشکده کشاورزي دانشگاه شیراز انجام شد. در این آزمایش فاکتور اصلی رژیم آبیاري - آبیاري نرمال و قطع آبیاري از شروع گلدهی تا رسیدن - و فاکتور فرعی کاربرد سایکوسل و عدم کاربرد آن 1500 - گرم ماده تجاري در هکتار و صفر - و فاکتور فرعی فرعی چهار رقم گندم نان - سیروان- دانش- بهاران- افق - بود. کاشت در نیمه آبان ماه انجام شد.
در تیمار آبیاري معمولی، همه کرتها تا انتهاي فصل رشد آبیاري شدند. در تیمار قطع آبیاري کرتها تا زمان گلدهی به نحو معمول آبیاري و سپس آبیاري آنها تا انتهاي فصل رشد قطع گردید. محلول پاشی بوتهها در اوایل ساقهرفتن، زمانی که سنبله اولیه در مرحله برجستگی دوگانه بود، برمبناي تشریح بوتههاي نماینده مزرعه، بهصورت شاخسارهاي، انجام شد. داده هاي جمع آوري شده با استفاده از نرمافزار 1SAS مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفت و میانگینها با استفاده از آزمون 2LSD در سطح احتمال %5 مقایسه شد.
نتیجه و بحث
تنش خشکی باعث کاهش 11,3 درصدي تعداد دانه در سنبله گردید - جدول. - 1 اعمال تنش در مرحله گردهافشانی موجب عقیم شدن دانههاي گرده و اختلال در فتوسنتز جاري و انتقال مواد ذخیره شده به دانهها میگردد که میتواند دلیلی بر کاهش تعداد دانه در ژنوتیپها باشد. سایر پژوهشگران نیز اثر منفی تنش بر تعداد دانه در سنبله را گزارش کرده اند
سایکوسل باعث افزایش 5,1 درصدي تعداد دانه در سنبله شد - جدول. - 1 افزایش تعداد دانه در سنبله توسط سایکوسل - 4 - میتواند به دلیل افزایش تعداد دانه، کاهش نسبت اندامهاي تولیدمثلی عقیم شده حین گلدهی و قبل از پرشدن دانه باشد. بیشترین تعداد دانه در سنبله در رقم دانش در شرایط آبیاري مطلوب و قطع آبیاري همراه با تنظیم کننده رشد سایکوسل به دست آمد
تنش خشکی باعث کاهش 16,4درصدي وزن هزار دانه نسبت به شرایط مطلوب شد - جدول. - 1 نتایج به دست آمده مبنی بر کاهش وزن هزار دانهي گندم در شرایط تنش با نتایج امام و دستفال - 1 - مطابقت دارد. تنش خشکی منجر به کاهش فتوسنتز در گیاه شده و این خود باعث کاهش مواد فتوسنتزي میگردد؛ همچنین تنش خشکی باعث رسیدن سریع دانهها شده و در نتیجه خود در کاهش وزن دانه مؤثر است. تنظیم کننده رشد سایکوسل تأثیر مثبتی بر وزن هزار دانه داشت و باعث افزایش 10,7 - جدول - 1 درصدي نسبت به شاهد شد که با نتایج پیراستهانوشه و امام - 4 - مطابقت دارد. بیشترین وزن هزار دانه در شرایط تنش با کاربرد سایکوسل در رقم بهاران و در شرایط بدون تنش در رقم دانش بهدست آمد
عملکرد دانه تحت تنش خشکی کاهش - 28,6درصد - یافت. سایکوسل باعث افزایش16,7 درصدي عملکرد دانه نسبت به شاهد شد
- جدول. - 1 افزایش عملکرد دانه در اثر سایکوسل میتواند به دلیل اثر مثبت و افزاینده آن بر اجزاي عملکرد دانه مانند وزن هزار دانه و تعداد دانه باشد. رقم افق در شرایط آبیاري مطلوب و قطع آبیاري با کاربرد سایکوسل بیشترین عملکرد دانه را داشت
جدول .1 میانگین اثرات تنش خشکی، تنظیم کننده رشد و رقم بر عملکرد چهار رقم گندم
عملکرد بیولوژیک نیز تحت تنش خشکی کاهش 19,7 درصدي نسبت به آبیاري مطلوب داشت - جدول. - 1 خشکی با اثرات متفاوتی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم دارد - مانند کاهش تورژسانس، بستن روزنهها و... - سبب کاهش عملکرد بیولوژیک میگردد. شاخص برداشت بوتهها تحت تأثیر تنش خشکی کاهش معنیداري نشان داد. این نتیجه در تأیید نتایج پژوهشگرانی نظیر هی و واکر - 3 - میباشد.
در این تحقیق سایکوسل اثر افزایشی بر شاخص برداشت داشت؛ این افزایش حدود15,7 درصد نسبت به شاهد بود - جدول. - 1 استفاده از تنظیم کنندهها تا حدودي با حفظ ماده خشک، شاخص برداشت را زیاد میکنند. سایکوسل سبب افزایش معنیدار شاخص برداشت گردید.
شکل -1 تأثیر تنظیمکننده رشد سایکوسل بر تعداد دانه در سنبله - الف - ، وزن هزاردانه - ب - و عملکرد دانه تحت شرایط متفاوت آبیاري در چهار رقم گندم. میانگینهاي داراي همپوشانی یکسان بر اساس خطاي استاندارد تفاوت معنیدار ندارند :CCC - سایکوسل، :Con. شاهد، :No.S بدون تنش، :S قطع آبیاري - .
