بخشی از مقاله
چکیده:
سیر گیاهی چندساله علفی است که از نظر مصرف دارویی و خوراکی اهمیت فراوان دارد. این تحقیق بمنظور بررسی تأثیر سطوح تنش-خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی سیر در سال زراعی 94-95 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده زعفران دانشگاه تربتحیدریه بصورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح آبیاری 120، 100، 80 و %60 نیاز آبی گیاه بودند. نتایج آزمایش نشان داد نتایج حاصل از آزمایش نشان داد تنش خشکی وزن تر و خشک بوته را در گیاه سیر کاهش داد. بیشترین میزان عملکرد اقتصادی سوخ 9434/67 - کیلوگرم در هکتار - در سطح آبیاری %120 نیاز آبی بود که اختلاف معنیداری با سطح %100 نیاز آبی نداشت، کمترین میزان عملکرد سوخ 3530/5 - کیلوگرم در هکتار - در سطح %60 نیاز آبی بدست آمد. به طور کلی تنش خشکی سبب کاهش عملکرد و اجزای عملکرد از جمله ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشک سوخ، وزن سیرچه و عملکرد بیولوژیک گردید، همچنین بیشترین میزان کارایی مصرف آب در تیمار %100 نیاز آبی بدست آمد.
واژگان کلیدی: تنش خشکی، سیرچه، سوخ، عملکرد
مقدمه
سیر - Allium Sativum L. - گیاهی چندساله علفی از خانواده Liliaceae بوده که از نظر تولید جهانی در بین گیاهان پیازی پس از پیازخوراکی رتبه دوم را به خود اختصاص دادهاست. برخی از محققان منشا این گیاهدارویی را به آسیا مرکزی نزدیک مغولستان یا افغانستان مرتبط میدانند که پس از آن توسط مهاجرین اولیه به شرق آسیا و اروپا منتقل شدهاست .[11] سیر گیاهی چندساله، با ساقهای لولهای، محکم و سطح نرم است .[6] سیر دارای طبیعت گرم و خشک است .[8] مهمترین ترکیب سیر که خاصیت آنتیبیوتیکی دارد آلیسین است که سبب تندی و طعم گزنده سیر میشود این ماده نسبت به دما بسیار حساس است .[1]کشت سیر در مناطق دارای زمستانهای نیمه سرد در پاییز - آبان ماه - صورت میگیرد .[1]
استفاده از این گیاهدارویی برای کاهش کلسترول خون، تنظیم فشارخون، درمان ناراحتی قلبی وعروقی، سرماخوردگی و آنفولانزا توصیه-شدهاست.[12] اثرات معرق، خلطآور، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضدعفونیکننده، پایینآورنده فشارخون، ضد مالاریا، اشتهاآور، صفراآور سیر ثابت شدهاست. اثرات درمانی و ضدمیکروبی سیر به دلیل وجود ترکیبات ارگانوسولفوره -خصوصاً آلیسین است. این ترکیب حدود یکونیم درصد از وزن گیاه را تشکیل میدهد و عامل اصلی بوی بد آن است .[10] سطح زیر کشت سیر در ایران در سالهای اخیر حدود18000 - 12000 هکتار بوده با میانگین تولید 8 - 6 تن در هکتار گزارششدهاست که استان همدان بالاترین عملکرد را با میانگین 9 تن در هکتار داشتهاست، علت عملکرد بالاتر سیر در این استان پوشش مناسب برف بر روی محصول در زمستان و بارندگی کافی در بهار و دمای مطلوب روز و شب در تابستان بودهاست .[13]
خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایعترین تنش محیطی است کهتقریباً تولید 25 درصد اراضی جهان را محدود ساخته است. حتی گاهی یک تنش ملایم میتواند با اثر بر روی حساسترین فرآیندها، رشد و عملکرد هر گیاهی را بطور قابل ملاحظهای کاهش دهد. تأمین آب کافی برای رشد گیاه قبل از وقوع اثرات نامطلوب تنش آب بر فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه بسیار مهم است .[21] یکی از اولین نشانههای کمبود آب، کاهش آماس و در نتیجه کاهش تقسیم و توسعه سلول به ویژه در ساقه و برگها است و به همین دلیل است که اولین اثر محسوس کمآبی بر روی گیاهان را میتوان از اندازه کوچکتر برگها یا ارتفاع گیاهان تشخیص داد .[7] اولین و مهمترین اثر خشکی اختلال در جوانهزنی و استقرار ضعیف گیاه است .[18] خشکی سبب اختلال در میتوز، طویل و گسترده شدن سلول و منجر به کاهش صفات رشد و عملکرد میشود .[20] تنش خشکی به تدریج نرخ جذب CO2 را به دلیل کاهش هدایت روزنهای کاهش میدهد. تنش خشکی سبب کاهش اندازه برگ، گسترش ساقه و تکثیر ریشه، اختلال روابط آبی گیاه و بهره وری مصرف آب میشود .[16] دسترسی گیاه به آب و عناصر غذایی کافی، به ویژه نیتروژن از طریق تأثیر بر تقسیم و بزرگ شدن سلولها در افزایش ارتفاع بوته مؤثر است. کاهش ارتفاع بر اثر مواجه شدن با تنش خشکی در بابونه گزارش شده است .[2] هدف از انجام این آزمایش بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب در گیاه دارویی سیر میباشد.
مواد و روشها
این تحقیق به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف ورمیکمپوست بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی سیر در شهرستان تربتحیدریه با عرضجغرافیایی 35 درجه و 20 دقیقه شمالی و 59 درجه و 133 دقیقه شرقی و در ارتفاع 1450متر از سطح دریا و متوسط میزان بارندگی 260 - 250 در مزرعه تحقیقاتی شماره 4 پژوهشکده زعفران دانشگاه تربتحیدریه در سال زراعی 1395-1394انجام خواهدشد.
این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. تیمارها شامل سطوح تنش خشکی در چهار سطح در =a1 %120 - نیاز آبی - ، %100 - =a2 نیاز آبی - ، %80 - =a3 نیاز آبی - ، %60 - =a4 نیاز آبی - . عملیات شخم و تسطیح زمین به صورت دستی انجام - گرفت و اندازه هر کرت دو مترمربع در نظر گرفته شد. رقم سیر همدان با میانگین عملکرد 7 تن در هکتار و متوسط وزن هر سیرچه 5 گرم جهت کشت استفاده شد. سیرچهها با فاصله بین ردیف 15 سانتیمتر و روی ردیف12سانتیمتر و عمق 5 تا 7 سانتیمتر کاشته شدند. کاشت در اوایل آبان و آبیاری بعد از کاشت انجام گرفت. آبیاری به صورت غرقابی در اوایل بهار طبق تیمار سطوح آبیاری و هر 7 روز انجام شد و در طول اجرای آزمایش کنترل علفهایهرز به طور مستمرانجام شد. برداشت در تیرماه و با دست انجام شد. برای محاسبه نیاز آبی سیر، از پارامترهای هواشناسی روزانه ثبت شده در ایستگاه سینوپتیک تربتحیدریه استفاده شد و نیاز آبی بر پایه روش محاسبه آب مورد نیاز گیاهان فائو-56 تعیین شد. نیاز آبی گیاه از طریق محاسبه تبخیر و تعرق گیاه تحت شرایط استاندارد - ETC - مطابق با فرمول - 1-3 - محاسبه شد که در آن، KC ضریب گیاهی و ET0 تبخیر و تعرق مرجع میباشد .[15] ضریب گیاهی سیر بین 0/5 تا 1/4 با توجه به مرحله رشدی میباشد .[17]
صفات مورد مطالعه شامل وزن تر و خشک بوته، سطح برگ، ارتفاع بوته، وزن تر و خشک سوخ، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک و کارایی مصرف آب بودند. دادههای بدستآمده با استفاده از نرمافزار SAS آنالیز و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن انجام شد.
