بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه ولیعصر رفسنجان، در سال زراعی 1395-96 اجرا شد. فاکتور اول شامل 8 لاین امیدبخش جو و و فاکتور دوم شامل: وجود و عدم وجود تنش خشکی در زمان تشکیل بذرهای مورد استفاده بود. نتایج حاکی از آن بود که بوتههای حاصل از بذرهای تولید شده در شرایط تنش خشکی، در اکثر صفات مورد بررسی - ارتفاع بوته، تعداد ساقه بارور، وزن دانه، عملکرد زیستتوده و عملکرد دانه - برتری معنیداری داشتند.
مقدمه
جو از غلات مهم در جهان میباشد و به عنوان یکی از گیاهان اهلی شده اولیه نقش مهم در پیشرفت بشر و تهیه غذای او دارد. فرآیند اصلاح جو برای تولید ژنوتیپهایی که حداکثر بهره وری را در شرایط مختلف رشد داشته باشد به ایجاد جمعتهای متنوع و انتخاب ژنوتیپهای برتر از داخل این جمعیتها بستگی دارد. در برنامههای اصلاح جو، عملکرد دانه یک هدف مهم بوده و به تنهایی به عنوان یک معیار مطرح میباشد ]نیستانی و همکاران، .[1384 جو بعد از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در ایران به خود اختصاص داده و بهصورت دانه، علوفه سبز و سیلو نیز مورد استفاده قرار میگیرد
تنشهای محیطی یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد و تولید گیاهان زراعی به شمار میروند و مقابله و یا تخفیف اثر تنشها بهعنوان راهکاری مفید در جهت افزایش عملکرد این محصولات مد نظر قرار گرفته است ]ویسی مال امیری و همکاران، .[1389 در میان تنشهای غیر زنده، خشکی از جمله پیچیدهترین و مخربترین تنشها در سطح جهان بهشمار میآید .[Ceccarelli, 2010] جو از جمله کم توقعترین گیاهان زراعی است که دامنه سازگاری و پراکنش آن از سایر گیاهان زراعی گستردهتر بوده و یکی از گیاهان زراعی متحمل نسبت به شوری و خشکی است ]نوروزی و همکاران، .[1396 تنش خشکی نیز از عمدهترین چالشها برای تولید موفق محصولات زراعی است و از این نظر، اصلاح ارقام پیشرفته و مقاوم برای مناطق خشک و نیمهخشک امری ضروری بهنظر میرسد
مواد و روشها
این آزمایش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان به اجرا درآمد که در آن، عامل اول تعداد 8 لاین - جدول - 1 و عامل دوم، وجود و عدم وجود تنش خشکی پایه مادری بذرهای مورد استفاده بود . هر لاین در 4 خط کاشت و کرتی به ابعاد 4×1/5 در نیمه دوم مهرماه 1395 مورد کاشت قرار گرفتند. مدیریتهای داشت در طول دوره رشد - توزیع کود سرک و کنترل علفهای هرز - انجام گرفت. برداشت در تاریخ 15 اردیبهشت 96 و با رسیدن به مرحله رسیدگی فیزیولوژیک انجام شد. نمونه گیری از مساحت 0/5 متر مربع از خطهای دوم و سوم برداشت گردید و پس از اندازه گیری ارتفاع بوته و درصد ساقه بارور، در آون با دمای 75 درجه سانتیگراد و به مدت 48 ساعت خشک و سپس صفات وزن هزاردانه، وزن زیست توده، عملکرد دانه و شاخص برداشت اندازهگیری شد.
جدول -1 نام/شجره 8 لاین امیدبخش جو
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارتفاع بوته تحت تاثیر آبیاری و بر همکنش اثر آبیاری در لاین قرارگرفت - جدول . - 2 مقایسه میانگین دادههای مربوط به اثر آبیاری بر ارتفاع بوته نشان داد که این صفت تحت شرایط تنش خشکی پایه مادری بهطور معنیداری نسبت به شرایط آبیاری شاهد افزایش یافت - جدول . - 3 لاین شماره 4 در شرایط تنش خشکی پایه مادری بیشترین ارتفاع بوته را نشان داد اما نسبت به لاینهای شماره 2، 5 و 6 فاقد تفاوت معنیدار بود. همچنین لاین شماره 7 در شرایط عدم تنش، دارای بیشترین ارتفاع بوته بود - جدول . - 3
درصد ساقه بارور تنها تحت تاثیر ژنوتیپ قرار گرفت - جدول - 2 و لاین شماره 1 - بهغیر لاینهای شماره 4 و - 5 نسبت به سایر لاینها اختلاف معنیداری داشت - جدول . - 4
طبق نتایج تجزیه واریانس، وزن هزار دانه تحت تاثیر آبیاری، لاین و برهمکنش لاین در آبیاری قرار گرفت - جدول . - 2 مقایسه میانگین اثر متقابل عوامل آزمایش نشان داد وزن هزار دانه تولیدی در بوتههای حاصل از بذور تولید شده در شرایط تنش خشکی، بیش از عدم تنش بود. در شرایط تنش خشکی لاین شماره 4 دارای بیشترین وزن هزار دانه بود ولی نسبت به لاینهای شماره 2 و 8 تفاوت معنیداری نداشت. این در حالی است که در شرایط عدم تنش، وزن هزار دانه تولیدی لاینها، همگی در یک گروه آماری قرار گرفت - جدول . - 3 این صفت همبستگی مثبت و معنیداری - 0/64** - با ارتفاع بوته داشت. این مطلب میتواند مربوط به انتقال مجدد مواد فتوسنتزی ذخیره شده در اندامهای رویشی و ساقه باشد.
جدول :2 تجزیه واریانس صفات عملکرد در متر مربع، وزن زیست توده، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، شاخص
جدول :3 مقایسه میانگین اثرات متقابل عوامل آزمایشی بر ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد زیست توده
