بخشی از مقاله
چکیده
تعلیم و تربیت دینی و اسلامی گذشتهای بسیار طولانی در مالزی دارد که با فراز و فرودهای بسیاری روبرو بوده است. این کشور توانسته است پس از گذر از این فراز و فرودها، اکنون به وضعیتی باثبات در زمینهی آموزش و پرورش دینی، تاسیس و مدیریت مدارس اسلامی و برنامه درسی دینی و اسلامی دست یابد. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر اسلامی شدن نظام آموزشی مالزی، انقلاب اسلامی ایران بوده است. محققان در این پژوهش بر اساس روش تحلیلی - توصیفی و مطالعه منابع کتابخانهای، به بیان تاریخچه این جریانات، تاثیرات استعمار انگلستان بر مدارس دینی و برنامه درسی اسلامی و سپس بررسی وضعیت کنونی تربیت دینی و برنامه درسی اسلامی در مالزی در میان کشورهای مسلمان جهان پرداخته و در انتها براساس منابع و نتایج پژوهشهای انجام شده، پیشنهاداتی کاربردی و عملی جهت یکپارچگی هرچه بیشتر کشورهای مسلمان برای دستیابی به یک برنامه درسی دینی و اسلامی واحد و یکپارچه ارائه کرده اند.
واژههای کلیدی: تعلیم و تربیت اسلامی1، مدارس دینی2، برنامه درسی3، مالزی4
مقدمه
مدارس اسلامی بخشی همیشگی و جداییناپذیر از جامعه مسلمان مالزی است. مدارس اسلامی سنتی که به نام پونداک شناخته میشوند، تنها نوع دانش موجود قبل از آموزش همگانی است که با ورود انگلیسیها به مالزی وارد شد. مدارس پونداک تا زمان حال هم برقرار بوده و معلم محور هستند که دانش آموزان را با نیروی اعتبار و شهرت خود، به سوی خود جذب میکنند. در دهه 1920 بسیاری از فارغ التحصیلان از خاورمیانه به ویژه دانشگاه الازهر مصر با عقاید اصلاح طلبانه با نفوذی اثرگذار وارد نظام آموزشی مالزی شدند. - Tayeb,2007 -
تربیت اسلامی در مالزی در طی سالها برقرار بوده است. عقیدهی واحدی در مورد زمان آغاز تربیت دینی در این کشور وجود ندارد. تاریخهای گوناگونی توسط دولتها مشخص شدهاند. برای مثال در سلانگور1 عقیده بر این است که مطالعات اسلامی در پایان قرن 19 آغاز شروع شده است. براساس مدارک ارائه شده توسط هاینس2 بازرس مدرسه سلانگور - 1984 - ، 17 کلاس قرآن تحت نظارت دولت در آن زمان برقرار بوده است. همچنین به عقیده وی تربیت اسلامی در سلانگور در اواخر حکومت سلطان سلیمان علاءالدین شاه سلطان سلانگور - 1898-1938 - رشد و پیشرفت داشته است. در طول این دوره، مدارس از حمایتهای سلطان برخوردار بوده و به خوبی رشد و توسعه یافتهاند. همچنین برای ایالت کلانتان3 قدمت تربیت اسلامی به سالها قبل بازمی گردد یعنی حدود قرن .16 حتی برخی براین باورند که تربیت اسلامی مدتها قبل از آن یعنی در قرن 12 آغاز شده است. - Roslan & Mohr Nor,2012 -
تربیت اسلامی در کلانتان با تحصیل در قصر برای خانواده سلطان و مقامات عالی حکومتی با استفاده از کتابهایی که از مکه میآمدند، صورت پذیرفته است که به مدارس و مساجد هم وارد شد. با این حال، این تاریخچه، به فعالیتهای تربیت و آموزش اسلامی غیر رسمی اشاره دارد. از نظر پژوهشگران تعلیم و تربیت، آموزش اسلامی به طور رسمی از اوایل قرن 19 تا سال 1945 که مدارس همگانی تاسیس شدند، آغاز شده است. این مدارس بایستی عربی و تربیت اسلامی را با ارائه موضوعات درسی مرتبط با مذهب و دین در مدارس آموزش دهند. نظام آموزشی در مدارس مالزی و مدارس دینی از نظر مدیریت و تسهیلات، قاعدهمندتر و آسانتر از سیستم سنتی مدارس پونداک است. بدین ترتیب بود که مدارس دینی جای خود را میان مردم باز کرده و توجه آنان را برای فرستادن کودکان خود به آنها برای کاوش و جستجو در خزانه دانش دینی برانگیخت. - Roslan & - Mohr Nor,2012
تاریخچه تربیت دینی و اسلامی پیش از استقلال مالزی
به طور کلی تاریخچه آموزش و پرورش در مالزی با در نظر گرفتن مدارس »پونداک«4 - نوعی از مدارس دینی - ، مدارس عربی و مدارس دینی در اواخر قرن 19 شناخته میشود. در اوایل قرن بیستم، موسسات آموزشی ساختارمندتر شده و دانش مادی و دنیایی در برنامه درسی مدارس دینی وارد شد. تحت تاثیر استعمار انگلستان مدارس بومی و محلی تاسیس شدند. تحصیل و رفتن به مدرسه در میان مالاییها با افتتاح مدارس رایگان »پنانگ«1 در سال 1821 آغاز گردید. آموزش و پرورش در مالزی از مدارس تحت حمایت دولت - پرداخت هزینهها توسط دولت - ، مدارس خصوصی و یا تحصیل در خانه سرچشمه گرفته است. نظام آموزشی مالزی به شدت متمرکز است به ویژه درمقاطع ابتدایی و متوسطه و تاثیر نظرات دولت مرکزی یا دولتهای محلی در برنامه درسی و سایر جنبههای مهم و اساسی آموزش و پرورش اندک است. تستهای استاندارد شده بخشی عمومی از نظام آموزش و پرورش مالزی میباشد. تاریخچه تربیت دینی در مالزی به اوایل قرن 13 بازمیگردد. زمانی که اسلام تازه به این سرزمین وارد شده بود. - Hashim & Langglung,2008 -
تربیت اسلامی در مالزی به 4 سطح تقسیم میشود:
· متمرکز در منازل معلمان
· متمرکز در مساجد و مدارس
· متمرکز در موسسات دینی که پوناک نامیده میشدند - اصطلاحا کلبه مدرسه -
· متمرکز شده در موسسات آموزشی که مدرسه نامیده میشوند.
در سطح اول روش غیر رسمی بوده که مناسب همان محیط و همان زمان بوده و دانش آموزان به منازل معلمان رفته و خواندن قرآن و یادگیری اصول دین را یاد میگرفتند. با افزایش تعداد دانش آموزان که در خانه معلم خود گردهم آمده بودند و معلم نمیتوانست تمامی آنها را در منزل خود جای دهد، ایدهی تشکیل کلاس درس دینی در مدارس و مساجد مطرح شد. رسم بر آن بود که معلم و شاگردان به صورت دایرهوار کنارهم مینشستند. نقش و وظیفه این معلمان نه تنها چیزی کمتر از معلمی نبود، بلکه معلم در این جایگاه وظیفه مشاور و راهنمایی خانوادهها و جوامع روستایی را نیز بر عهده داشت. این معلمان که به زبان محلی اولاما2 نامیده میشوند به آسانی در اختیار جامعه خود بودند حتی گاهی برای تدریس مسائل دینی به منازل بزرگان دولتی کشوری رفته و یا از طرف وابستگان آنها برای تدریس دعوت میشدند. پس از فارغ التحصیلی، این دانش آموزان به خانه ها شهرهای خود بازگشته یا تحصیلات خود را در کشورهای خاورمیانه ادامه داده یا اغلب کلاس درس خود را برپا میکردند.
آنها همچنین ارتباطی زنجیرهای را در میان دیگر معلمان، برقرار میکردند. سطح بعدی آموزش اسلامی در محدودهی موسسات مذهبی بود که پوناک نامیده میشدند. این پوناکها مدارس مذهبی و دینی سنتی هستند که نظام آموزش و پرورش مالزی را در اوایل قرن 14، دوران قبل از استعمار انگستان و حتی در دوره استعمار تشکیل میدادند. پوناک، نخستین و تاثیرگذارترین میراث در تربیت اسلامی هم در مالزی و هم در اندونزی میباشد که به زبان محلی »پسانتران«3 نامیده میشود. مدارس پوناک، از مکانی به مکانی دیگر متفاوت بوده و هیچ استانداردی برای رئوس برنامه
