بخشی از مقاله
چکیده
براي تعیین ترکیبات شیمیایی دانه سورگوم بومی - Sorghum vulgare - استان سیستان و بلوچستان ابتدا سه شهرستان عمده کشت سورگوم، بعنوان جامعه آماري انتخاب گردید و در هر شهرستان از ده منطقه به طور تصادفی نمونه جمع آوري شد. سپس مقادیر پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز، خاکستر خام، کلسیم و انرژي خام دانه سورگوم اندازه گیري شد. میانگین این ترکیبات بترتیب 8/28، 3/25، 7/05، 11/82، 22/02، 4/50، 0/04 درصد و 4/11 کیلوکالري در گرم بود.
جهت تعیین انواع انرژي قابل متابولیسم - AME, AMEn , TME, TMEn - دانه سورگوم بومی روي شش قطعه خروس بالغ جوان، آزمایش تغذیه اجباري - Force Feeding - به روش سیبالد - 10 - انجام شد و ترکیبات شیمیایی و انرژي خام نمونه سورگوم مورد آزمایش و نمونه فضولات طبق روش هاي متداول اندازهگیري شد. سپس انواع انرژي قابل متابولیسم و قابلیت متابولیسم انرژي - qm - محاسبه شد. نتایج آزمایش نشان داد که انرژي قابل متابولیسم - AMEn - دانه سورگوم بومی استان سیستان و بلوچستان 2932 ± 413 کیلوکالري درکیلو گرم ماده خشک و قابلیت متابولیسم انرژي - qm - آن 0/9 می باشد که بیشتر از qm ذرت ایرانی می باشد.
مقدمه
سورگوم از جمله مهمترین ذخایر ژنتیکی گیاهی مقاوم به کم آبی در استان سیستان و بلوچستان است که در منطقه گرم و خشک بصورت آبی و دیم و یا مخلوط با حبوبات کشت شده و دو بار در سال محصول میدهد و توان تولید مناسبی دارد. ارزش غذایی دانه آن تقریباً 95 درصد ارزش غذایی دانه ذرت و تقریبا معادل دانه جو است - - 8، از طرف دیگر با توجه به کمبود منابع انرژي و منابع خوراك طیور و خروج مقدار قابل توجه ارز به جهت واردات دان به خصوص ذرت و همچنین کمبود منابع انرژي در استان براي تغذیه دام و طیور که مسئله اساسی در منطقه است ضرورت اجرا ي این طرح وجود داشت. چنانچه ارزش غذایی این ماده خوراکی شناسایی شود و اطلاعات کافی از این منبع خوراکی در دسترس باشد میتوان آن را در جیرههاي غذایی طیور به کار برد و هزینه تولید فرآوردههاي آن را کاهش داد
مطالعات انجام شده در منطقه، روي واریته سورگوم بومی نشان داده که دانه سورگوم بومی 9/5 درصد پروتین خام بر اساس ماده خشک دارد و قابلیت هضم ماده خشک آن 83/5 درصد.
از نظر انرژي قابل متابولیسم و ترکیبات شیمیایی - اجزاء مغذي - دانه سورگوم نسبت به دانه ذرت کیفیت پایین تري دارد اما از نظر عملکردي به خصوص در مناطق گرمسیري ارزش تولیدي آن معادل ذرت است - . - 2 این آزمایش به جهت بررسی ترکیبات شیمیایی و تعیین انواع انرژي قابل متابولیسم - AME, AMEn , TME, TMEn - دانه سورگوم بومی استان سیستان و بلوچستان بعنوان یک منبع انرژي فراهم براي تغذیه طیور انجام شد.
مواد و روشها
در استان سیستان و بلوچستان جهت نمونه برداري از دانه سورگوم بومی، سه شهرستان - سراوان، ایرانشهر و زابل - بعنوان جامعه آماري انتخاب و در هر شهرستان به ده منطقه مراجعه و بر اساس روش نمونه برداري تصادفی طبقه بندي شده نمونه برداري انجام و جمعا 30 نمونه تهیه شد.
ترکیبات شیمیایی شامل: ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز، خاکستر خام، کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، آهن، منگنز، مس، روي نمونهها مطابق روشهاي متداول و بر اساس دستورالعملها و استانداردهاي AOAC - 1990 - و انرژي خام نمونه ها با روش کالریمتري به وسیلهي دستگاه بمب کالریمتر Isoperbal PARR 1261 اندازهگیري شد
جهت تعیین انواع انرژي قابل متابولیسم - AME, AMEn , TME, TMEn - دانه سورگوم بومی آزمایش تغذیهي اجباري - Force Feeding - به روش سیبالد - 1986 - با استفاده از شش قطعه خروس بالغ جوان آرین که وزن تقریبا یکسان و برابر با 150 4170± گرم داشتند در موسسه تحقیقات علوم دامی کشور انجام شد - 24 . - 10 ساعت قبل از آزمایش، دانخوري از جلو خروسها برداشته شد تا محتویات دستگاه گوارش خارج شود. از شش قطعه، سه قطعه به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند که هیچ غذایی تا پایان دوره به آنها داده نشد و از آنها براي تعیین میزان دفع متابولیکی مواد استفاده شد و به سه قطعه مقدار 30 گرم دانه سورگوم خرد شدن با آسیاي داراي غربال 2 میلی متري، به وسیله قیف مخصوص تغذیه اجباري - Gun - داخل چینهدان خروسهاي آزمایشی خورانده شد.
هر خروس در یک قفس انفرادي نگهداري شد، زیر هرقفس پلاستیکیکه از قبل توزین شده بود قرار داده شد. سپس به مدت 48 ساعت ضمن قرار دادن آب بطور آزاد در اختیار خروسهاي مورد آزمایش - شاهد و آزمایشی - فضولات - Excreta - آنها جمع آوري و پس ازکسر وزن پلاستیک، وزن خالص فضولات دفعی ثبت شد و سپس جهت تعیین میزان مواد مغذي، نمونههاي فضولات به همراه نمونه خوراك - دانه سورگوم بومی - به آزمایشگاه تغذیه موسسه تحقیقات علوم دامی کشور منتقل و ترکیبات شیمیایی و انرژي خام آنها طبق روشهاي متداول و بر اساس دستورالعملها و استانداردهاي AOAC - 1990 - اندازه گیري شد
براي محاسبهي انرژي قابل سوخت و ساز ظاهري تصحیح شده براي نیتروژن - - AMEn ، انرژي قابل سوخت و ساز ظاهري بدون تصحیح براي نیتروژن - AME - ، انرژي قابل سوخت و ساز حقیقی با تصحیح نیتروژن - TMEn - ، انرژي قابل متابولیسم حقیقی بدون تصحیح نیتروژن - TME - و قابلیت متابولیسم انرژي خام - - qm از روابط زیر استفاده شد
; E فضولات دفعی بر حسب گرم
; GEe انرژي خام فضولات - kcal/g -
; NR مقدار نیتروژن ابقاء شده در بدن خروس آزمایشی بر حسب گرم
; Ne مقدار نیتروژن فضولات - گرم -
; K مقدار ثابت براي ابقا یا دفع ادراري که برابر 8/723 کیلوکالري است.
; FEm انرژي متابولیکی مدفوع
; UEe انرژي داخلی در ادرار میباشد
; N0 مقدار نیتروژن در هر گرم فضولات شاهد میباشد.
; Nf مقدار نیتروژن خوراك - گرم -
; qm قابلیت متابولیسم انرژي خام
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیهي شیمیایی و انرژي خام نمونههاي دانهي سورگوم بومی استان سیستان و بلوچستان در جدول 1 ارائه شده است.
جدول 1 ترکیب شیمیایی و انرژي خام دانه سورگوم بومی استان سیستان و بلوچستان - براساس ماده خشک -
