بخشی از مقاله
چکیده
شهرستان ایرانشهر بامساحتی بالغ بر30200 کیلومتر مربع ،در غرب استان سیستان وبلوچستان،واقع شده و جزء مناطق گرم وخشک محسوب می شود. متوسط بارندگی شهرستان،117.6میلیمتر است.وسعت مراتع این شهرستان بالغ بر 2001848 هکتار می باشد که 18828 هکتار آن جزء مراتع متراکم وخوب طبقه بندي می شود که متأسفانه به دلیل خشکسالیهاي اخیر وسعت زیادي از این مراتع با کاهش تولیدمواجه شده واز بین رفته اند.
در این تحقیق ،خشکسالی منطقه با استفاده از شاخص درصد از نرمال بارندگی - - PNPI براي دوره زمانی 1366 تا1386 محاسبه شد. ارتباط بین داده هاي مرتعی واقلیمی توسط روش رگرسیون وضریب همبستگی مورد بررسی قرار گرفت.نقشه هاي مورد نیاز جهت تجزیه وتحلیل با استفاده از نقشه هاي توپوگرافی 1:250000 توسط نرم افزارArcGIS ، همچنین نمودارهاي مورد نیاز توسط نرم افزارهاي آماري SPSS و EXCELطراحی شدند.
مشاهدات میدانی وصحرایی در منطقه مطالعاتی نشان دهنده تراکم هاي متفاوت پوشش گیاهی مرتعی می باشد که انواع گونه هاي مهم بوته اي ودرختچه اي از قبیل چگرد،پیر،کهور ،جامعه اسفناجیان،ترات ودرمنه دشتی می باشد. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان میدهد که شهرستان ایرانشهر طی دوره آماري مورد مطالعه، در سالهاي1378تا 1380بترتیب با خشکسالی شدید ودر سالهاي 1386 و 1376 با مرطوبترین سالهامواجه بوده است که بین میزان تولید مرتع با میزان بارش وخشکسالی در بعضی سالها رابطه معنی دار وجود دارد.
چنانکه طی دوره آماري مورد مطالعه ،کمترین میزان تولید مرتع مربوط به سالهاي 1378تا 1380 با متوسط بارندگی 13.5 و 20.5 میلیمتر،همزمان با خشکترین سالها می باشد. لذا با توجه به شرایط ووضعیت مراتع ووابسته بودن حیات دام منطقه به این امر ،ونقش دامداري در فعالیتها ودرآمد اقتصادي در محدوده مطالعاتی ، منطقه نیازمند تدابیر مدیریتی مناسب جهت ساماندهی کاستی ها وکمبودهاي بارش وتولید مراتع می باشد.
کلمات کلیدي: خشکسالی، مرتع ،شاخص PNPI ،ایرانشهر
مقدمه
نگاهی به تاریخ زیست در روي کره زمین حاکی از این است که بشر همواره در معرض انواع بلایاي طبیعی بوده است .بخشی از این بلایا مربوط به عوامل ونوسانات اقلیمی می باشد،مانند خشکسالیها که در زمانهاي مختلف رخ داده واثرات مهلکی بر جاي گذاشته. در دهه هاي اخیر در بین بلایاي طبیعی،وقوع خشکسالی ها بیش از سایر حوادث طبیعی به چشم می خورد.این پدیده برخلاف بلایاي طبیعی دیگر ،بتدریج عمل می کند.
این قضیه یک موضوع جهانی بوده ودر تمام اقلیم خسارات قابل توجهی را درابعاد متفاوت بر جاي می گذارد. تاکنون تعاریف متعددي از خشکسالی ارائه شده است که هرکدام دیدگاه خاصی رامد نظرداشته اند. خشکسالی به معناي اقلیمی آن یعنی مقدار انحراف بارش یکسال در یک محل نسبت به میانگین بلند مدت بارش همان محل. خشکسالی یک پدیده مشترك وعمومی ویک اختلال موقتی است که با خشکی تعاریف زیادي از خشکسالی ارایه شده است،از یک دیدگاه جامع خشکسالی را می توان معلول یک دوره با شرایط آب وهوایی خشک غیر عادي دانست که به اندازه کافی دوام داشته باشد تا عدم تعادل در وضعیت هیدرولوژیکی ایجاد گردد.
انواع خشکسالی عبارتند از خشکسالی هواشناسی، خشکسالی هیدرولوژیکی، خشکسالی کشاورزي و خشکسالی اقتصادي،اجتماعی. خشکسالی هواشناسی یک دوره زمانی حادث می شود که میزان بارندگی در بازه زمانی معین کمتر از یک حد آستانه باشدواز مهمترین واصلی ترین انواع خشکسالی است.این خشکسالیها بلایاي متداول وموقتی اند که ازفقدان بارش منشأ می گیرند.. خشکسالی کشاورزي در اثر کاهش رطوبت خاك در دوره رشدو نمو گیاهان بوجود می آید. خشکسالی هیدرولوژیکی: در صورتی که خشکسالی هواشناسی ادامه یابد منجر به وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی می شود.
خشکسالی هیدرولوژیکی، حاصل کاهش مابع آب و افت سطحی آبهاي زیرزمینی و رود خانه ها وخشک شدن چشمه ها وقناتها در یک دوره زمانی معین می باشد. خشکسالی اقتصادي،اجتماعی:پس از یک دوره طولانی مدت، خشکسالی هواشناسی و خشکسالی هیدرولوژیکی حادث می شود که اثرات اجتماعی اقتصادي آن موجب کاهش کشاورزي ومهاجرتهاي گسترده می شود. با توجه به اقلیم منطقه مطالعاتی ،یکی از بخشهایی که متأثر از این پدیده می باشد،پوشش گیاهی مرتعی است.در زمینه اثرات خشکسالی برمراتع که نقش مهمی در حفط آب وخاك وبخش دامداري کشوردارد،تا کنون توجه ویژه به این موضوع حائزاهمیت است.
