بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی میزان تخمیر و ارزش غذایی دانه ماشک، ابتدا ترکیبات شیمیایی و انرژی خام نمونههای خشک و آسیاب شده اندازهگیری شد. سپس میزان تخمیر و قابلیت هضم، اسیدهای چرب کوتاه زنجیر و انرژی قابل متابولیسم نمونهها با روش آزمایشگاهی تعیین شد. میانگین ماده خشک در نمونهها 88/69 درصد و ترکیبات شیمیایی شامل: خاکستر خام، پروتئین خام، چربی خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز، کلسیم و فسفر به ترتیب 3/83، 29/34، 1/25، 9/43، 36/63، 0/133 و 0/206 درصد در ماده خشک و میزان انرژی خام 17/33 مگاژول بر کیلوگرم بود. میزان گاز تولید شده در طی 24 ساعت تخمیر 59/20 میلیلیتر به ازای 200 میلیگرم ماده خشک نمونه بود و میزان گاز تولیدی در زمانهای مختلف تفاوت معنیداری داشت . - P<0/05 - پتانسیل تولید گاز 72/17 میلیلیتر به دست آمد. میزان انرژی قابل متابولیسم 10/35 مگازول در کیلوگرم، قابلیت هضم ماده آلی 67/68درصد و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر 1/313 میلیمول برآورد شد. نتایج این تحقیق نشان داد که دانه ماشک به دلیل تخمیرپذیری و ارزش غذایی بالا خوراکی مناسب جهت استفاده در جیره دام میباشد..
واژههای کلیدی: دانه ماشک، ترکیبات شیمیایی، تولید گاز، قابلیت هضم. مقدمه
ماشک - Vicia sativa - از گیاهان تیره بقولات - Fabaceae - و جنس ماش - Vicia - میباشد که در کشورهای مدیترانهای نواحی مختلف ایران از جمله غرب و شمال غرب برای تهیه علوفه، علوفه سیلو شده، مرتع، پوشش خاک، تولید بذر و کود سبز کشت میشود . - 1 - ولی به دلیل عدم شناخت کافی از ارزش غذایی آن و دارا بودن مواد ضد تغذیهای به طور محدود در تغذیه دام کشور مورد استفاده قرار میگیرد. در حالی که پژوهشهای انجام شده نشان دهنده آن است که این دانه دارای پروتئین متوسط -28 - 24/65 درصد - و قابلیت هضم بالا 90 - درصد - بوده و میتواند بخشی از نیاز پروتئین و انرژی دام را تآمین نماید 2 - ،. - 5 هدف از انجام این پژوهش نیز تعیین ترکیبات شیمیاییی، تولید گاز و نیز برآورد میزان اسیدهای چرب فرار، انرژی قابل متابولیسم و قابلیت هضم ماده آلی و ماده آلی در ماده خشک دانه ماشک کشت شده در شرایط استان اردبیل میباشد.
مواد و روشها ابتدا نمونههای جمع آوری شده در فضای آزمایشگاه خشک و سپس آسیاب شدند. ترکیبات شیمایی نمونهها شامل؛ خاکستر خام، پروتئین خام، چربی خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز، کلسیم، فسفر و همچنین انرژی خام تعیین شد. جهت اندازهگیری گاز تولیدی از روش منک و همکاران - 1979 - استفاده شد وگاز تولیدی ناشی از تخمیر دانه ماشک در سرنگها در زمانهای 2، 4، 6، 8، 12، 24، 48، 72 و 96 ساعت پس از انکوباسیون قرائت شد. مقادیر تولید گاز بخش محلول در آب،بخش نامحلول در آب ولی قابل تخمیر و نرخ تولید گاز با استفاده از نرم افزار Fitcurveبدست آمد. مقدار اسیدهای چرب زنجیره کوتاه و قابلیت هضم ماده آلی و ماده آلی در ماده خشک و نیز انرژی قابل متابولیسم از رابطههای ذیل برآورد شد. داد های بدست آمده از تولید گاز با نرم افزارSAS رویه Proc Mixed تجزیه و تحلیل شدند.
میانگین ماده خشک، ترکیبات شیمیایی و انرژی خام دانه ماشک در جدول 1 ارائه شده است. با توجه به نتایج مزبور میزان پروتئین خام 29/34 - درصد - و انرژی خام - 17/23 - دانه ماشک متوسط و مقدار دیواره سلولی و دیواره سلولی بدون همی سلولز آن نیز در حد دیگر دانه بقولات است. جدول 2 میزان تولید گاز - میلیلیتر در 200 میلیگرم نمونه - دانه ماشک را در زمانهای مختلف انکوباسیون نشان میدهد. میزان گاز تولید شده در 24 ساعت پس از انکوباسیون 59/20 میلیلیتر به دست آمد. اثر زمان بر میزان گاز تولیدی نمونهها معنیدار بود - P<0/0001 - و مقایسه میانگین حداقل مربعات گاز تولیدی در زمانهای مختلف نشان داد که بین میزان گاز تولید شده در زمان- های مختلف انکوباسیون اختلاف معنیداری وجود دارد . - P<0/05 - بیشترین میزان گاز در زمان 12 تا 24 ساعت انکوباسیون تولید شد.
در جدول 3 فراسنجههای تخمیر یا تولید گاز دانه ماشک آورده شده است. نرخ ثابت تولید گاز 0/083 میلیلیتر در ساعت و مجموع گاز تولیدی از بخش محلول و قابل تجزیه - پتانسیل تولید گاز - 72/17 میلیلیتر بود.نرخ ثابت گاز تولیدی نشان دهندهی سرعت و میزان گاز تولید شده طی زمان انکوباسیون است. این نتایج حاکی از آن است که تجزیهپذیری و میزان تخمیر دانه ماشک در شکمبه بالاست که آن به دلیلمیزان پروتیئن خام بالا و دیواره سلولی و دیواره سلولی بدون همی سلولز کمتر دانه ماشک - جدول - 1 میباشد.که مطابق با گزارشمنک و استینگس - 1978 - میباشدآنها بیان نمودند که وقتی که از روش تولید گاز برای تعیین خصوصیات هضمی مواد خوراکی استفاده میشود فرض بر این است که گاز تولیدی تحت تأثیر هیچ عامل دیگری جز ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی خوراک قرار نمیگیرد.دیواره سلولی و دیواره سلولی بدون همی سلولز، کربوهیدارتهایی که توسط میکروبهای شکمبه به آهستگی هضم میشوند، میزان و نرخ تولید گاز را کاهش میدهد . - 3 -
جدول 4 میزان اسیدهای چرب کوتاه زنجیر، انرژی قابل متابولیسم و قابلیت هضم ماده آلی و ماده آلی در ماده خشک دانه ماشک را نشان میدهد. بنابر اطلاعات این جدول میتوان استنباط نمود که دانه ماشک ارزش انرژیزایی قابلیت هضم بالایی دارد. نتیجهگیری با توجه به نتایج مزبور میتوان بیان نمود که دانه ماشک به عنوان یک ماده خوراکی با قابلیت هضم و تخمیر پذیری بالا و پروتئین خام متوسطو انرژی قابل متابولیسم مطلوب ارزش غذایی مناسبی داشتهو میتواند در تغذیه دام مورد استفاده قرار گیرد.
