بخشی از مقاله
چکیده
هدف: با توجه به اهمیت سرمایهگذاری و شاخصهای ریسک و بازده، هدف این پژوهش تعیین اولویت شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس شاخصهای مختلف ریسک و بازده است.
روششناسی: جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. دوره زمانی این پژوهش 10 سال، بین سالهای1386 تا 1395 است. برای انتخاب شرکتهای مناسب، از روش سیستماتیک با در نظر گرفتن معیارهای مربوط استفاده شده است. تعداد 207 شرکت به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. دادهها با استفاده از نرمافزار رهآورد نوین جمعآوری و با نرمافزارهای اکسل و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. شرکتهای مورد مطالعه با استفاده از تکنیک TOPSIS و وزندهی بهوسیله آنتروپی شانون رتبهبندی گردیدند.
یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد که بر اساس»کلیه شاخصهای ریسک و بازده«،»شاخصهای شارپ و ترینر«و»بازده«، به ترتیب، صنایع »محصولات فلزی«، »دارویی« و »قند و شکر« با شاخصهای نزدیکی نسبی0/766، 0/997 و 0/845 بهترین صنایع هستند. همچنین، علاوه بر رتبهبندی بر اساس معیارهای ذکر شده، معنادار بودن اختلاف شاخصهای نزدیکی نسبی شاخصها نیز بررسی شد. نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد که بین معیارهای گوناگون ریسک و بازده، اختلاف معناداری وجود دارد.
دانشافزایی: صنایع برتر از دیدگاه سرمایهگذاران تعیین شدند. همچنین، معیارهای گوناگون ریسک و بازده با هم تفاوت
معنادار دارند. دیگر نوآوری پژوهش این است که نتایج اولویتبندی، تحت تأثیر معیار مورد استفاده قرار دارند.
واژههای کلیدی: ریسک، بازده، سرمایهگذاری، اولویتبندی.
مقدمه
انجام سرمایهگذارییکی از مهمترین بحثهای حسابداری و مدیریت مالی است .[140 :34] در متون کلاسیک این شاخه، سرمایهگذاران را افراد عقلایی میدانند [20] که بر اساس اطلاعات مالی مربوط، اقدام به تصمیمگیری در خصوص سرمایهگذاری خود مینمایند. در این راستا دو عامل ریسک و بازده، بسیار مورد توجه افراد است 10]، .[13 سرمایهگذاران به دنبال شرکتهایی هستند که بیشترین بازده و کمترین ریسک را داشته باشد .[26 :39] ریسک به اندازهای در دید افراد مؤثر است که حتی در ارزشگذاری سهام نیز به آن توجه شایانی میشود .[5] در این بین، ریسک سیستماتیک نقش پررنگتری را به خود اختصاص داده است [30] که به صورت ضریب حساسیت یک سرمایهگذاری مورد سنجش قرار میگیرد .[13] نوع شخصیت سرمایهگذاران نیز، در تصمیمگیری بسیار حائز اهمیت است زیرا بر اساس تئوریهای مالی رفتاری که برگرفته از نظریههای نوین روانشناسی است، شخصیت افراد - ریسکپذیر، ریسکگریز و یا خنثی نسبت به ریسک - و رویکرد آنان نسبت به ریسک و بازده، از اهمیت خاصی در سرمایهگذاری برخوردار است .[32] با این وجود، تاکنون پژوهشی که تأثیر همزمان و متقابل شاخصهای مختلف ریسک و بازده را بررسی کند انجام نشده است، همچنین، با توجه به اهمیت سرمایهگذاری و شاخصهای ریسک و بازده، هیچ مطالعهای به رتبهبندی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نپرداخته است. بنابراین، هدف این پژوهش تعیین اولویت شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس شاخصهای مختلف ریسک و بازده است.
در راستای رسیدن به هدف، با استفاده از ادبیات پژوهش، از 8 معیار مهم ریسک و بازده - معیار شارپ1، ضریب بتا، معیار ترینر2، بازدهی واقعی، درصد بازدهی، بازده فروش، بازده ارزش ویژه و بازده سرمایه در گردش - استفاده میشود. اولویتبندی با استفاده از تکنیک TOPSIS3 انجام میگردد. پرسشهای پژوهش این است که بر اساس کلیه معیارهای ریسک و بازده، کدام شرکتها در اولویتهای برتر قرار میگیرند؟ اولویت شرکتها بر اساس هر یک از معیارهای شارپ و ترینر به چه صورت است؟ اولویت شرکتها بر اساس معیار بازده چگونه است؟ همچنین، آیا بین شاخص نزدیکی نسبی اولویتها، اختلاف معناداری وجود دارد؟ برای رسیدن به پاسخ پرسشهای پژوهش، در ابتدا مبانی نظری مربوط به ریسک و بازده ارائه میشود. سپس، پیشینه پژوهشهای خارجی و داخلی، پرسشها و فرضیههای پژوهش بیان میگردد. در ادامه، روششناسی پژوهش، یافتهها، بحث و نتیجهگیری، پیشنهادهای کاربردی و پیشنهاد برای پژوهشگران آتی ارائه خواهد شد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
معیارهای مختلفی برای ارزیابی سهام شرکتها وجود دارد .[29] بیشتر مدلهای ارزیابی کلاسیک، برگرفته از مدل CAMP4 هستند [6] که این مدل یک الگوی تعادلی برای نشان دادن رابطه بین ریسک و بازده داراییهاست که چگونگی قیمتگذاری داراییها با توجه به ریسک را نشان میدهد .[9] به طور کلی، برای سرمایهگذاری، دو عامل ریسک و بازده مورد توجه افراد مختلف از جمله سرمایهگذاران و سهامداران قرار میگیرند [34] که در ادامه، شاخصهای مزبور مورد بحث قرار میگیرد.
شاخصهای شارپ و ترینر معیارهای بسیار مناسبی برای بررسی عملکرد پرتفوی هستند .[27] این دو شاخص به بررسی همزمان ریسک و بازده میپردازند ولی از آنجایی که رویکرد و نحوه محاسبه آنها متفاوت است، نتیجه ارزیابی دو شاخص مزبور یکسان نخواهد بود .[22] شاخص شارپ یا نسبت بازده به تغییرپذیری، از شاخص مبنایی بر اساس خط بازار سرمایه تاریخی به عنوان معیار ریسک استفاده مینماید که بازده اضافی بر اساس ریسک کل پرتفوی - انحراف معیار بازدهی - اندازهگیری میشود 11]، .[14 در مقابل، شاخص ترینر خط بازار ورقه سهام برای ایجاد شاخص مبنا به منظور ارزیابی استفاده میشود. در این معیار، نسبت بازده به نوسانپذیرییک پرتفوی، از تقسیم بازده اضافی بر ریسک سیستماتیک پرتفوی به دست میآید. این شاخص بیانگر مازاد بازده کسب شده به ازای هر واحد ریسک میباشد.
ضریب بتا - β - یک معیار ریاضی است که ریسک یک دارایی را از نقطه نظر اثرات آن بر روی گروهی از داراییها بررسی و اندازهگیری میکند و با ریسک بازار و سرمایهگذاری در سهام ارتباط دارد. همچنین نشان میدهد که ریسک سیستماتیک یک سهم چه ارتباطی با ریسک سیستماتیک میانگین سهام موجود در پرتفوی دارد .[28]
از نظر سرمایهگذاران، علاوه بر ریسک، بازده نیز مورد توجه زیادی است. اگر بازده دریافتی با ریسک تحمل شده تناسب داشته باشد [35] و از بازده مورد انتظار بالاتر رود، سرمایهگذاران تمایل به خرید سهام خواهند داشت .[33] بنابراین، با توجه به مطالب بیان شده، با شاخصهای ریسک و بازده نظیر معیار شارپ، ضریب بتا، معیار ترینر، بازدهی واقعی، درصد بازدهی، بازده فروش، بازده ارزش ویژه، بازده سرمایه در گردش میتوان رفتار سرمایهگذاران را به گونه دقیقتر بررسی نمود. در همین راستا پژوهش باوا و لیندنبرگ [30] در خصوص بازار سرمایه یکی از کلاسیکترین مقالاتی است که ریسک و بازده بازار را بررسی نموده است. آنان با بسط مدل CAPM و مطرح کردن نحوه محاسبه ریسک بتا، به این نتیجه رسیدند که این ریسک برای ارزیابی سهام بسیار کاراست.
لی و همکاران [41] نیز ریسک و بازده را در 10 کشور آمریکا، کانادا، انگلستان، سوئد، فرانسه، ژاپن، کره، هنگکنگ، تایوان و هند مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که نوسانات بازار باعث ریسک شده
