بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر تئاتر درمانی بر نیم رخ شخصیتی جوانان شهر شیراز میباشد. روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی – تحلیلی و جامعه آماري آن جوانان مراجعه کننده به خانه هاي فرهنگ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شیراز و وابسته به انجمن هنرهاي نمایشی بود. که به روش نمونه گیري تصادفی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده می شوند.
نمونه آماري تعداد 40 نفر 20 - نفر براي هر گروه - در نظر گرفته می شود. سپس براي گروه آزمایش، طی هشت هفته، هر هفته دو جلسه تئاتر درمانی اجرا شد و پس از گذشت هشت هفته و مجموعا 16جلسه تئاتر درمانی، مجدد سه پرسشنامه - سلامت عمومی، اضطراب بک و پرسشنامه سنجش صفات پنج گانه شخصیتی - - NEO - مذکور توسط ایشان تکمیل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تئاتر درمانی بر افزایش بهبود نیم رخ شخصیتی تأثیرگذار است.
مقدمه
شخصیت یکی از مفاهیم مربوط به ویژگی هاي انسانی است . تعریف این مفهوم هم مانند مفاهیم همچون هوش کار اسانی نیست. به دلیل اینکه مفهوم این کلمه در زبان عامیانه با مفهوم مورد نظر در روان شناسی تفاوت زیادي دارد .واژه شخصیت در زبان روزمره معانی مختلفی دارد .مثلا وقتی می گوئیم فلانی آدم با شخصیتی است ،منظور این است که مورد احترام دیگران می باشد. یا با توجه به یک یا چند ویژگی خاص آن شخص این اصطلاح را در مورد آن بکار می بریم.
شاید هیچ اصطلاحی به اندازه مفهوم شخصیت ،نه تنها در بین روانشناسان بلکه در میان همه مردم کاربرد ند اشته باشد و موضوع اصلی در مورد شناخت انسان ها ،شخصیت آنها می باشد.براي همین هیچ متفکري را نمیتوان پیدا کرد که به آن نپرداخته باشد،فیلسوف ،هنرمند،نویسنده،جامعه شناس،انسان شناس و روان شناس چه در گذشته و چه در حال هر کدام از ذیدگاهی به مطالعه شخصیت پرداخته اند.
به علاوه ما همواره با افرادي برخورد می کنیم که از شخصیت و شیوه ي رفتار خود ودیگران سخنی به میان می اورند. مثلا یکی خود را شخص کمرو و خجالتی توصیف می کند.دیگري خود را شخصی رك گو معرفی می کند .شخص دیگري خود را شیک پوش و خوش خوراك معرفی می کند و دیگري از ویژگی هاي اجتماعی و مقام اجتماعی خود حرف می زند،همچنین بعضی از آنها از رتبه علمی و شغلی خود تعریف و توصیف می کنند.
تاکید بر روي تئاتر درمانی به منزله یکی از روش هاي موثر روان درمانی است، در روان درمانی انفرادي فقط از طریق گفت و گوي بین درمانجو و درمانگر براي بازگشایی مسئله یافتن عوامل مرتبط با مساله و درك هیجان ها و افکار زیرساز مسئله تلاش می شود در حالی که در روش هاي تئاتردرمانی عمل و اجرا نیز به کمک درمانگر می آیند. در تئاتردرمانی می توانیم اندیشه، هیجان و رفتار را در هم تنیده به ارتباط و تناقض آن ها پی ببریم - غلامی و همکاران، . - 1391 لذا در این پژوهش به دنبال این هستیم آیا تئاتر درمانی بر اضطراب جوانان مراجعه کننده به ادارهي فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر شیراز تاثیر دارد.
.2 بیان مسئله
بعضی از روانشناسان شخصیت، جنبه هاي بیوشیمیایی و فیزیولوزیکی کنش انسان را تعریف می کنند، بعضی دیگر شخصیت را با توجه به ویژگیهایی چون فرایند ناهوشیار تعریف می کنند که به طور مستقیم قابل مشاهده نیست و باید از رفتار استنباط شود و سرانجام بعضی از روانشناسان، را تنها از طریق ارتباطهاي متقابل افراد با یکدیگر و یا نقشهایی که در جامعه بازي می کنند، تعریف کردند.
گوردون آلپورت١ - نقل از پروین، - 1386٢، یعنی کسی که به نظر بسیاري بنیانگذار مطالعات نوین شخصیت است، شخصیت را بدین گونه تعریف کرده است: سازمان پویایی از سیستمهاي روان تنی است که رفتارها و افکار خاص او را تعیین می کند. گیلفورد٣ - نقل از - پروین، - 1386 یکی دیگر از محققان معروف، شخصیت را بدین گونه تعریف کرده است، شخصیت عبارتند از الگوي منحصر به فرد صفات است. در حالی که ریموند کتل٤ - پروین، 1386 - ، شخصیت را اینگونه تعریف کرده است.
شخصیت امکان پیش بینی آنچه را که فرد در موقعیتی خاص انجام خواهد داد، فراهم می کند. با توجه به این نظریه ها تعجب آور نیست که هال ولیندزي٥ در سال 1978 نقل از - پروین، - 1386 در کتاب جامع شان به نام نظریه هاي شخصیت به این مطلب اشاره کرده اند که تعریف کامل و جامعی از شخصیت که عمومیت داشته و مورد قبول همگان باشد وجود ندارد .در لغت نامه وران تعریف شخصیت چنین آمده است. شخصیت به جنبه هاي عقلی، عاطفی، انگیزش و فیزیولوژي یک فرد گفته می شود.
به عبارت دیگر، به مجموعه مولفه هایی که انسان را سرپا نگه می دارد، شخصیت گفته می شود. در این مجموعه عوامل در کنار هم قرار داده شده اما اشاره اي به یکپارچگی این عوامل و پویایی آنها نشده است - پروین، . - 1386 از جمله روش هایی که می توان در زمینه درمان معضلات و مشکلات روحی و روانی به کار گرفت"هنر درمانی٦"است.یکی از شاخه هاي هنر درمانی،بازي درمانی است که خود به شاخه هاي گوناگونی چون روان نمایش و نمایش درمانی تقسیم می شود.
در تعریف تئاتر درمانی به عنوان یک فرایند درمانی می توان گفت عبارت از:یک روش درمانی است که به شرکت کنندگان در این فرایند کمک می کند مسائل اجتماعی و روانشناختی شان را در بافتی واقعی بازآفرینی کنند،نه فقط در مورد آنها حرف بزنند - کاراتاس٧ و گوکان٨،. - 2009روشی است که فرد به یک موقعیت ویژه پاسخ می دهد،با تمرکز بر روي واکنشهاي رفتاریش،سیستم اعتقادیش در مورد خود،دیگران و جهانی که در آن زندگی می کند،احساس و پیامدهایی که آن پاسخ برایش در پی دارد - جفریز٩،2005 به نقل از غلامی و همکاران،. - 1391تئاتر درمانی بوسیله ژاکوب مورنو١٠ - 1927-1889 - پایه ریزي و گسترش یافته است.
- بلانتر١١،. - 2007 مورنو تئاتر درمانی را به عنوان یک رویکردي تعریف می کند که وجود انسان و واقعیت هاي متفاوت زندگی را با کاربرد روشهاي نامایشی مطاله میکند.تئاتر درمانی به افراد این شانس را می دهد که به جاي صحبت کردن در مورد مسائل شان،با به نمایش درآوردن،آنها را حل کنند.
.3 مبانی نظري پژوهش
نظریه هاي شخصیت
روان شناسان بر پایه اطلاعات اولیه و دیدگاه خاصی که نسبت به انسان داشته اند،انسان ها را به صورت هاي مختلف در نظر گرفته اند و در باره شخصیت انسانها نظریه هاي گوناگونی ارائه کرده اند به همین خاطر نظریه هاي مربوط به شخصیت ،از تنوع زیادي برخوردار است. همچنین اختلاف نظر درباره مفاهیم مربوط به شخصیت هم در بین روانشنان شخصیت باعث تعدد نظریه هاي در این رابطه شده است.به علاوه هیچ گاه یک نظریه شخصیت به تنهایی نتوانسته است معماي پیچیده شخصیت را حل کند.و نظریه هاي مختلف شخصیت بر اساس وجوه اشتراك و شباهت شان با همدیگر در طبقات مختلفی قرار گرفته اند. این رویکردها به صورت زیر می باشند:
الف - رویکرد روان کاوي
اولین رویکردي که به مطالعه رسمی شخصیا پرداخت .رویکرد روان کاوي ،که نخستین بار توسط زیگموند فروید آغاز شد . این رویکرد بر نیروهاي ناهشیار تاکید دارد و معتقد است که شکل دهندگان شخصیت،امیال جنسی و پرخاشگري با پایه زیستی و تعارض هاي دوران کودکی می باشند. همچنین مطالعه نظامدار شخصیت در قرن نوزدهم با رویکرد روان کاوي آغاز شده است که اکثر نظریه هاي شخصیت پس از فروید مدیون زیگموند فروید و نو روان کاوي شامل نظریه هاي یونگ آدلر،هورناي،اریک فروم،هنري موري می باشد.
ب - رویکرد صفت
صفت عبارت است از »ویژگی هاي متمایز کننده یک شخص« رویکرد صفت از زمان هاي گذشته به کار رفته است به طوري که این طبقه بندي به زمان پزشک یونانی بقراط - 460-377قبل از میلاد - بر می گردد که معتقد بود صفات شخصیت که شامل خوشحالی،غمگینی،تندخویی و بی احساسی می باشد،مبناي سرشتی دارند و توسط کارکرد زیستی تعیین می شوند. در زندگی روزمره هم ما براي تبیین خود و دیگران تمایل دارید این کار را بر اساس صفات انجام دهیم .
همانند رویکرد بقراط،در دهه1940،روان شناس امریکایی ،ویلیام شلدون - 1899-1977 - صفات یا ویژگی هاي شخصیت را در مجموع ثابت میدانست و پژوهش ها این نظریه را حمایا نکرده است از نظریه پردازان رویکرد صفت گوردون آلپورت و ریموند کتل می باشند که این دو نظریه پرداز،به اثر موقعیت هاي خاص بر رفتار توجه دارند و معتقدند که رفتار،حاصل تعامل بین متغیرهاي شخصیتی و موقعیتی است .
با اینکه هدف آنها شناسایی کردن صفات شخصیت بود .ولی آنها بررسی خود را به شیوه هاي متفاوتی انجام دادند به طوري که آلپورت را می توان از نظریه پردازن انسان گرایی به شمار آورد-زیرا آلپورت هم که بر انسان کامل و توان فطري انسان براي رشد و خود شکوفایی تاکید داشت.از دیگر پژوهشگران جدید که به طور جدي رابطه علی بین وراثت ژنتیکی و شخصیت را دنبال می کنند.هانس آیزنک و رابرت مک گري و پل کوستاو می باشند.
ج - رویکرد گستره زندگی
اکثر نظریه پردازان شخصیت،توجه و مطالعه شخصیت خود را به نحوه رشد شخصیت در طول زمان صرف می کنند.برخی از این نظریه پردازان به مراحل خاصی در رشد بعضی از جنبه هاي شخصیت تاکید دارند،برخی دیگر الگوهاي رشد کلی تري را در نظر می گیرند همچنین نظریه پردازان از جهت مدت زمان رشد شخصیت با همدیگر تفاوت دارند.با اینکه یونگ میانسالی را مهمترین زمان تغییر در شخصیت میدانست ولی اریک اریکسون به رویکرد عمر در رشد شخصیت تاکید دارد و معتقد است که رشد شخصیت در کل دوران زندگی از طریق هشت مرحله،از تولد تا مرگ صورت می گیرد.
د - رویکرد انسان گرایی
رویکرد انسان گرایی از جنبش انسان گرایی در روان شناسی است که در بین سالهاي 1960 و 1970شکوفا شد و طرفداران آن تلاش کردند تا روشها و موضوعهاي این حوزه را اصلاح کنند. روانشناسان انسان گرا با فروید و پیروان او به جدل برخاستند زیرا معتقد بودند که آنان صرفا بر روان رنجوري و روان پریش متمرکز شده اند و فقط جنبه بیمار ماهیت انسان را مطرح کرده اند.
