بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر تئاتر درمانی بر سلامت روان جوانان شهر شیراز میباشد. روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی – تحلیلی و جامعه آماري آن جوانان مراجعه کننده به خانه هاي فرهنگ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شیراز و وابسته به انجمن هنرهاي نمایشی بود. که به روش نمونه گیري تصادفی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده می شوند. نمونه آماري تعداد 40 نفر 20 - نفر براي هر گروه - در نظر گرفته می شود.
سپس براي گروه آزمایش، طی هشت هفته، هر هفته دو جلسه تئاتر درمانی اجرا شد و پس از گذشت هشت هفته و مجموعا 16جلسه تئاتر درمانی، مجدد سه پرسشنامه - سلامت عمومی، اضطراب بک و پرسشنامه سنجش صفات پنج گانه شخصیتی - - NEO - مذکور توسط ایشان تکمیل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تئاتر درمانی بر افزایش سلامت روانی تأثیرگذار است.
مقدمه
سلامت روانی به نحوه تفکر، احساس و عمل اشخاص بستگی دارد. به طور کلی افرادي که از سلامت روانی برخوردار هستند، نسبت به زندگی نگرش مثبت دارند. آماده برخورد با مشکلات زندگی هستند. در مورد خود و دیگران احساس خوبی دارند . در محیط کار و روابطشان مسئولیت پذیر می باشند؛ زیرا وقتی از سلامت روانی برخوردار باشیم انتظار بهترین چیزها را در زندگی داریم و آماده برخورد با هر حادثه اي هستیم.
ما با آموختن ویژگی هاي سلامت روانی بهتر می توانیم به روح و روان متعادل و شاد دست یابیم. سلامت روانی در بسیاري از موارد مانند سلامت جسمی است و باید به آن توجه کافی داشت . سلامت روانی براي خوشبختی انسان ضروري اند. رسیدن به سلامت روانی به هیچ وجه تصادفی نیست، نیل به این هدف با صرف زمان و زحمت محقق می شود. همچنین نباید فراموش کرد که اعتماد به نفس، کلید سلامت روانی است.
- رحیمی نیا، . - 1384 ویژگیهاي شخصیتی افراد می تواند الگوهایی براي پیش بینی رفتار و حالتهاي روانی آنان فراهم آورد و تفاوتهاي فردي افراد عاملی مهم است که نشان می دهند چرا برخی از افراد بهتر از دیگران با شرایط و متغیرهاي محیطی کنار می آیند و از سطوح مختلف انگیزش، رضایت و سلامت روان برخوردارند - رولینسون و همکاران، 1988؛ به نقل از چلبیانلو و ، . - 1389شخصیت به عنوان یک الگوي شخصی از افکار، عواطف و رفتار همراه با مکانیسم هاي روانشناختی مخفی، یا آشکار پشت این الگوها شناخته می شودطبق مدل زیستی، روانی و اجتماعی می توان شخص را به عنوان یک نظام در تعادل با نظام هاي فرعی زیستی، روانشناختی و اجتماعی مد نظر قرار داد.
در چنین رویکردي علاوه بر عوامل زیستی، عوامل روانشناختی مانند حالات روانشناختی و شخصیتی نقش موثري در سلامت روانی و جسمانی دارند شخصیت از بنیاديترین مفاهیم روانشناسی است که نظریههاي مختلفی از جمله نظریه یادگیري اجتماعی، نظریه روانکاوي و نظریه صفات شخصیتی در مورد آن وجود دارد. با توجه به این نظریهها شخصیت را میتوان براساس تعدادي ابعاد پیوسته توصیف کرد که هر یک نماینده ی ک صفت هستند - شکري و همکاران،. - 1388 تئاتر درمانی از جمله روش هاي روان درمانی است که داراي جذابیت هایی براي متخصصان روان درمانی است.
تاکید بر روي تئاتر درمانی به منزله یکی از روش هاي موثر روان درمانی است، در روان درمانی انفرادي فقط از طریق گفت و گوي بین درمانجو و درمانگر براي بازگشایی مسئله یافتن عوامل مرتبط با مساله و درك هیجان ها و افکار زیرساز مسئله تلاش می شود در حالی که در روش هاي تئاتردرمانی عمل و اجرا نیز به کمک درمانگر می آیند. در تئاتردرمانی می توانیم اندیشه، هیجان و رفتار را در هم تنیده به ارتباط و تناقض آن ها پی ببریم - غلامی و همکاران،. - 1391 لذا در این پژوهش به دنبال این هستیم آیا تئاتر درمانی بر سلامت روان جوانان مراجعه کننده به ادارهي فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر شیراز تاثیر دارد.
.2 بیان مسئله
سلامت روانی را می توان براساس تعریف کلی و وسیع تر تندرستی تعریف کرد. طی قرن گذشته ادراك ما از تندرستی به طور گسترده اي تغییر یافته است. عمر طولانی تر از متوسط، نجات زندگی انسان از ابتلاء به بیماریهاي مهلک با کشف آنتی بیوتیک ها و پیشرفتهاي علمی و تکنیکی در تشخیص و درمان، مفهوم کنونی تندرستی را به دست داده که نه تنها بیانگر نبود بیماري است. بلکه توان دستیابی به سطح بالاي تندرستی را نیز معنی می دهد.
چنین مفهومی نیازمند تعادل در تمام ابعاد زندگی فرد از نظر جسمانی، عقلانی، اجتماعی، شغلی و معنوي است. این ابعاد در رابطه متقابل با یکدیگرند، به طوري که هر فرد از دیگران و از محیط تاثیر می گیرد و بر آنها تاثیر می گذارد؛ بنابراین سلامت روانی نه تنها نبود بیماري روانی است، بلکه به سطحی از عملکرد اشاره می کند که فرد با خود وسبک زندگی اش آسوده و بدون مشکل باشد. در واقع، تصور براین است که فرد باید بر زندگی اش کنترل داشته باشد وفقط در چنین حالتی است که می توان آن قسمت هایی را که در باره ي خود یا زندگی اش مساله ساز است تغییر دهد .
به طور کلی شخص داراي سلامت روان می تواند با مشکلات دوران رشد روبرو شود و قادر است در عین کسب فردیت با محیط نیز انطباق یابد. به نظر می رسد تعریف رضایت بخش از سلامت روانی براي فرد مستلزم داشتن احساس مثبت و سازگاري موفقیت آمیز و رفتار شایسته مطلوب است؛ بنابراین هرگونه ملاکی که به عنوان اساس سلامتی در نظر گرفته می شود باید شامل رفتار بیرونی و احساسات درونی باشد. مفهوم بهداشت روانی بر اساس تعریف انجمن روانپزشکی آمریکا کاربرد و معیار و ضوابطی است که از شیوع بیماریهاي روانی کاسته و سلامت روان افراد اجتماع را تامین نماید . این ضوابط شامل اقدامات و تدابیري در طب پیشگیري، تشخیص، درمان بیماري ها روانی و تسریع در برگشت آنها به اجتماع است.
سازمان بهداشت جهانی، سلامت روان را چنین تعریف کرده است بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جاي می گیرد و بهداشت یعنی، توانایی کامل براي ایفاي نقشهاي اجتماعی، روانی، جسمی و بهداشتی، سلامتی تنها در نبود بیماري یا عقب ماندگی نیست تعریف گینز برگ در مورد بهداشت روانی عبارت است از تسلط و مهارت در ارتباط با محیط، بخصوص در سه فضاي زندگی، عشق، کار و تفریح. استعداد یافتن و ادامه کار، داشتن خانواده، ایجاد محیط خانوادگی خرسند، فرار از مسائلی که با قانون درگیري دارد، لذت بردن از زندگی و استفاده صحیح از فرصتها، ملاك تعادل و سلامت روان است - تودور،1966، به نقل از میلانی فر،. - 1374 تعریف سلامت روان را براساس ادبیات موضوع وابسته به هفت ملاك می داند که عبارتند از:
-1 فقدان بیماري
-2رفتار اجتماعی مناسب
-3 رهایی از نگرانی و گناه
-4کفایت فردي و خود مهارگري
-5 خویشتن پذیري و خود شکوفایی
-6 تفرد و سازمان دهی شخصیت
-7گشاده نگري و انعطاف پذیري.
به نظر تودور، با توجه به ادبیات موجود نمی توان باقاطعیت از ملاکهاي پذیرفته شده جهانی براي سلامت روان سخن گفت: بنابراین، سلامت روان از دیدگاه هاي گوناگونی تعریف می شود و هر تعریفی از سلامت روان، فرضیه هاي فرهنگی ذاتی خود را داراست - لطافتی،. - 1388 تئاتر درمانی به عنوان یک فرایند درمانی می توان گفت عبارت از:یک روش درمانی است که به شرکت کنندگان در این فرایند کمک می کند مسائل اجتماعی و روانشناختی شان را در بافتی واقعی بازآفرینی کنند،نه فقط در مورد آنها حرف بزنند - کاراتاس١ و گوکان٢،. - 2009روشی است که فرد به یک موقعیت ویژه پاسخ می دهد،با تمرکز بر روي واکنشهاي رفتاریش،سیستم اعتقادیش در مورد خود،دیگران و جهانی که در آن زندگی می کند،احساس و پیامدهایی که آن پاسخ برایش در پی دارد.
تئاتر درمانی بوسیله ژاکوب مورنو٤-1889 - - 1927پایه ریزي و گسترش یافته است. - بلانتر٥، . - 2007 مورنو تئاتر درمانی را به عنوان یک رویکردي تعریف می کند که وجود انسان و واقعیت هاي متفاوت زندگی را با کاربرد روشهاي نامایشی مطاله میکند.تئاتر درمانی به افراد این شانس را می دهد که به جاي صحبت کردن در مورد مسائل شان،با به نمایش درآوردن،آنها را حل کنند.
.3 مبانی نظري پژوهش
نظریات مرتبط با سلامت روانی:
جامعه شناسان و روان شناسان بصیرت ها و رهنمودهاي عمده اي را براي مطالعه سلامت روانی ارائه داده اند و سلامت روانی را یک مورد مهم می دانند بر نظریات برخی از آنها به طور اختصار اشاره می کنیم.
نظریه ي زیگموند فروید:
به عقیده فروید ویژگی هاي خاصی براي سلامت روانشناختی ضرورت دارد . نخستین ویژگی هشاري - خود آگاهی - است. بعضا هر آنچه که ممکن است در ناهشیاري - ناخودآگاهی - موجب مشکل شود بایستی خودآگاه شود. وا پس زنی هاي ناخودآگاه و غیر ضروري بایستی دگرگون شوند و انرژي صرف شده برا ي نگهداري آنها در ناخودآگاه بایستی به »من« باز گردانیده شود. تجارب کودکی ناخودآگاه بایستی گشوده شوند و از این طریق به فردکمک شود تا شیوه ارضاي کودکانه را رها نماید.
درنهایت، خود آگاهی حقیقی ممکن نیست مگراینکه کنترل غیرواقعی و غیر ضروري یازاید » من برتر« درهم شکسته شود؛ زیرا گنجایش ناخودآگاه من برتر بازتابی از این تحریم ها، ممنوعیت و ایده ال هاي والدین فرد است و این مسایل در انسان نوعی احترام غیرمنطقی و انعطاف پذیر جایگزین وجدان سخت گیر و اخلاقی می شود. این بدین معنی نیست که اگر کنترلهاي ناخود آگاه من برتر تضعیف شوند و خواسته هاي واپس رانده خودآگاه شوند می توانیم زندگی لذت آوري را شروع کنیم.
خود آگاهی لذت طلبی نیست، خودآگاهی عنصر اصلی سلامت روانشناختی است و در شخص بالغ نتیجه واپس زنی تمایلات غریزي جایگزین محکومیت آنها می شود. به نظر فروید خود آگاهی براي سلامت روانشناختی کفایت کننده نیست. در نتیجه فرد بیگانگی منطقی از علاقمندي ها و اشتقیاقات عمومی را معیار نهایی سلامت روانشناختی می داند.
نظریه ي آدلر:
بنا بر نظریه آدلر فرد برخودار از سلامت روانشناختی، توان و شهامت یا جرات عمل کردن را براي نیل به اهدافش دارد. چنین فردي جذاب و شاداب است و روابط اجتماعی سازنده و مثبتی با دیگران دارد. فرد سالم به عقیده آدلر از مفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد و عملکرد او مبتنی بر نیرنگ و بهانه نیست. فرد داراي سلامت روان مطمئن و خوش بین است و ضمن پذیرفتن اشکالات خود در حد توان اقدام به رفع آنها می کنند - کورسینی، 1973، به نقل از نعمتی، . - 1389 فرد داراي سلامت روان به نظر آدلر روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی دارد و جایگاه خودش را در خانواده و گروههاي اجتماعی به درستی می شناسد. فرد سالم در زندگی هدفمند و غایت مدار است و اعمال او مبتنی بر تعقیب این اهداف است.
عالی ترین هدف شخصیت سالم به عقیده آدلر تحقق »خویشتن« استفرد. سالم مرتباً به بررسی ماهیت اهداف و ادراکات خویش می پردازد و اشتباهاتش را برطرف می کند. چنین فردي خالق عواطف خودش است نه قربانی آنها. آفرینش گري وابتکار فیزیکی از دیگر ویژگیهاي سلامت روانشناختی است. فرد سالم از اشتباهات اساسی پرهیز می کند و اشتباهات اساسی شامل تعمیم افراطی، اهداف نادرست و غیر ممکن، درك نادرست و توقع بی مورد از زندگی، تقلیل یا انکار ارزشمندي خود، ارزشهاي و باورهاي غلط می باشد.
