بخشی از مقاله
چکیده
هنر موهبتی است الهی که خداوند در فطرت و سرشت هنرمندان به ودیعت گذاشته است تا بشر با انوار پر فروغ آن و به مدد خلاقیت و آفرینش، خود را از تنگناها و کج راهه ها به سرچشمه ي فیاض نور و روشنایی و تکامل رهنمون سازد و تئاتر یکی از رشته هاي مهم هنري است که روش، مخاطب و جایگاه فنی هنري خاص خود را دارد. بی شک تئاتر هنري است اصیل که انسان از ابتداي خلقت با آن مأنوس بوده است این هنر ریشه در تفکر و اعتقادات و فرهنگ ادیان دارد.
بی گمان دفاع مقدس ملت ایران گنجی است بی پایان که گوهر هاي ذي قیمت آن دریایی از معرفت و هنر را به همه ي عصرها و نسل ها عرضه می دارد هنر والاي تئاتر دفاع مقدس یکی از اهرم هاي موثري است که در دستان نمایش گران صدیق تجلی آفرینشی دوباره از فرهنگ ایثار و شهادت می یابد هنرمدانی که شور صحنه هاي نبرد و شیدایی رزمندگان را در صحنه ي نمایش باز آفرینی می کنند و زیباترین خاطره ها و با شکوه ترین حماسه هاي 8 سال فداکاري و ایثار را حیاتی دوباره می بخشند.
تئاتر دفاع مقدس والاتریت تجربه ي ناب بشري است پاسدار معنویت است و پایگاه حقیقت.
این تحقیق بر آن است که ضمن پیشینه ي هنر تئاتر در ایران ،تئاتر دفاع مقدس و تاریخچه ي آنَ را بررسی کرده و فرق آن را با تئاتر سیاسی و تئاتر مقاومت را باز گوید و آسیب ها این نوع تئاتر را برشمرد.
کلیدواژهها: تئاتر، دفاع مقدس، نمایش، اجرا، شهادت، جنگ
پیشینه ي تحقیق
جاي شگفتی است که با گذر سالیان متمادي از ورود تئاتر غربی به ایران 4 ضرورت اسناد و مدارك تئاتري و همچنین اهمیت نگارش فرهنگ ها، کتابها و مقالات تئاتري هیچ گاه براي پژوهش گران، هنرمندان، دست اندر کاران و مدیران فرهنگی و هنري تبین و آشکار نشده است. کتاب هاي که در مور.ود تئاتر موجود است بیشتر ترجمه و اقتباس از نویسندگان غیر ایرانی است.
این که ندانیم حتی در سال گذشته، چه نمایش نامه هایی روي صحنه رفته اند،چه نمایش نامه هایی نگارش شده اند، در کدام سالن ها اجرا داشته اند، کدام هنرمند یا کدام نهادها فعال بوده اند و....به وضعی طبیعی تبدیل شده است.
تئاتر دفاع مقدس، از لحاظ گستردگی ،سرمایه گذاري، برنامه ریزي و محتوا، مدون ترین و حمایت شده ترین جریان تئاتر کشور است که همپاي انقلاب اسلامی ، ظهور می کند و بالنده می شود، در جهت ارتقاء سطح کیفی و کمی این بخش ، حرکت هاي پژوهشی مختلفی انجام شده اند لیکن تا کنون شاهد تحول چشمگیري که نشانه ي تأثیر گذاري جدي این پژوهش ها در زمینه تولید و عرضه تئاتر دفاع مقدس باشد نبوده ایم.
پژوهش هاي محدودو پراکنده اي، به ویژه در دانشگاه هاي کشور، در زمینه ي تئاتر دفاع مقدس اجرا شده است که هر یک به نوبه ي خود، از زوایاي مختلف به نقد و تحلیل یا آسیب شناسی این گونه تئاتر پرداخته اند اما پژوهشی جامع و گسترده که بتواند آینه اي تمام نما از فعالیت هاي تئاتر دفاع مقدس در ایران باشد تا کنون جزء مجموعه ي 4 جلدي فرهنگ جامع تئاتر دفاع مقدس نوشته ي دکتر مهدي حامد سقایان کتاب دیگري منتشر نشده است. و نخستین فرهنگ جامع موضوعی تئاتر دفاع مقدس در کشور به حساب می آید.
مقدمه جنگ پدیده اي است که فرد و گروه را به یک اندازه درگیر خود می کند شاید به جرأت بتوان گفت جنگ تنها پدیده اي است که همه ي آحاد مردم را به خود معطوف می سازد تنها تفاوت در کیفیت و منطقهي درگیري است در حاشیه بودن یا در بطن و خط مقدم بودند، به هر ترتیب جنگ مشغله ي فکري همه ي آدم هاي دوران جنگ است و هر جنگی با پایانش خاتمه نمی پذیرد و با وجود خاموش شدن صداي شلیک و انفجار، تبعات اجتماعی و اقتصادي و فذهنگی و روانی آنها تا سال ها بعد ادامه می یابد. جنگ تحمیلی 8 ساله ي عراق با ایران نیز از این قواعد کلی مستثنی نیست هنر تئاتر با وقوع انقلاب اسلامی تحولی چشمگیر یافت تئاتر از ظرفیت هاي بسیاري براي اشاعه ي ارزش هاي گرانقدر 8 سال دفاع مقدس برخوردار است.
8 سال دفاع مقدس به عنوان مقطعی ارزشمند و الهی در تاریخ حیات ایران زمین، آکنده از لحظات نابی است که هر یک به تنهایی توانایی لازم را براي ایجاد معرفت و شناخت در عرصه هاي مختلف زندگی دارد با گزینش صحیح و پرداخت قوي آنها می توان چراغ هدایت آینده را افروخته نگاه داشت.
تئاتر دفاع مقدس عبارت است از مجموعه اي از نمایش نامه هاي چاپ شده، نمایش نامه هاي رادیویی و تلویزیونی، همین طور نقدها و مقالات چاپ شده و پایان نامه ها و کارهاي پژوهشی دانشگاهی و مراکز دولتی و نیز هر اثر اجرایی، اعم از نمایش هاي صحنه اي ، رادیویی، تلویزیونی، خیابانی ، عروسکی و..... که در نهادها و مراکز و سازمان هاي دولتی مانند: بنیاد حفظ آثارو نشر ارزش هاي دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، مرکز هنرهاي نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، صدا به طور کلی می توان گفت: هر نوع تئاتري که حول و حوش مارزه ي حق با باطل صورت گیرد می تواند در حوزه تئاتر مقاومت قرار گیرد.
و سیماي جمهوري اسلامی و بنیاد شهید انقلاب اسلامی و ..... با حمایت آنها به روي صحنه رفته است. از آغاز جنگ تحمیلی و شکل گیري همزمان جریان تئاتر دفاع مقدس ،ادبیات نمایشی شروع به بازنمودن و انعکاس خاطرات،دلهره ها،تمایلات و ناگفته ها و در یک کلام جنبه هاي مختلف وقایع دفاع مقدس می نماید به طوري که از سال1359 تا ابتداي سال1388 نمایش نامه هاي بسیاري در این زمینه به چاپ رسیده است جنگ 8 ساله ي ما، درست تر، دفاع جانانه ي ما نوعی زندگی بوده است و نوعی زندگی هست براي ما که از آن مایه ي رحیم، هنوز رحمت می گیریم.
در بطن این، کشاکش، جان باختن، جانبازي آزادگان، نمایش نویسان در جستجوي روح وامدار خود بودند تئاتر دفاع مقدس پلی میان صحنه و سنگر است. تئاتر دفاع مقدس اصل زلالی، زلال ترین روزهاي شرحه شرحه را تفضیل می کند آن مردان مرد که » ارض« را واگذاشتند و زندگی را پلی ساختند میان دنیا و دین. تئاتر دفاع مقدس فقط در جبهه ها خلاصه نمی شود این را باید بدانیم که روابط انسانی و عارفانه اي که بین رزمندگان بود براي به تصویر کشیدن عالی تر است.
یکی از درون مایه هاي که بسیاري از آثار برجسته ي نمایشی حول محور آن شکل گرفته اند موضوع ایثار و شهادت و شهید است تأثیر شگرف فرهنگ پربار شهادت و ایثار و شهید در تئاتر دفاع مقدس از جلوه هاي ممتازي برخوردار است فرایند این تأثیر در حوزه ي تئاتر بسیار قابل مشاهده است دفاع مقدس بعنوان سند مقاومت و مظلومیت ایرانیان در خاطره تاریخ ثبت و ضبط است سخن گفتن و اجراي زنده در باب»دفاع مقدس و فرهنگ ایثار و شهادت و شهید« آسان نیست و از سوي دیگر نمی توان نیز از آن گذشت و به سکوت گذراند.
وقتی هنر نمایش با توجه به توانایی هاي ذاتی اش قادر است در اشاعه ي فرهنگ دفاع مقدس نقش بسزایی داشته باشد.
تعریف واژه ها و اصطلاحات
تئاتر: تئاتر یا نمایش شاخه اي از هنرهاي نمایشی است که به باز نمودن داستان ها در برابر مخاطبان یاتماشاگران می پردازد به جز سبک معیار گفتار داستانی، تئاتر گونه هاي نیز دارد مانند:اپرا، باله، کابوکی، خیمه شب بازي و پانتومیم.تئاتر واژه اي است یونانی در لغت به معناي چیزي که به آن نگاه می کنند در فارسی به تئاتر»نمایش« می گویند.در اصل تعریف دقیق تئاتر یعنی بیات مشکلات مردم و مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک جامعه به زبان تئاتر و مهمترین فنی که باید در تئاتر استفاده شود بیان می شود.و
