بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر تئاتر درمانی بر اضطراب جوانان شهر شیراز میباشد. روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی – تحلیلی و جامعه آماري آن جوانان مراجعه کننده به خانه هاي فرهنگ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شیراز و وابسته به انجمن هنرهاي نمایشی بود. که به روش نمونه گیري تصادفی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده می شوند.
نمونه آماري تعداد 40 نفر 20 - نفر براي هر گروه - در نظر گرفته می شود. سپس براي گروه آزمایش، طی هشت هفته، هر هفته دو جلسه تئاتر درمانی اجرا شد و پس از گذشت هشت هفته و مجموعا 16جلسه تئاتر درمانی، مجدد سه پرسشنامه - سلامت عمومی، اضطراب بک و پرسشنامه سنجش صفات پنج گانه شخصیتی - - NEO - مذکور توسط ایشان تکمیل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تئاتر درمانی بر کاهش میزان اضطراب تأثیرگذار است.
مقدمه
ویژگیهاي شخصیتی افراد می تواند الگوهایی براي پیش بینی رفتار و حالتهاي روانی آنان فراهم آورد و تفاوتهاي فردي افراد عاملی مهم است که نشان می دهند چرا برخی از افراد بهتر از دیگران با شرایط و متغیرهاي محیطی کنار می آیند و از سطوح مختلف انگیزش، رضایت و سلامت روان برخوردارند - رولینسون و همکاران، 1988؛ به نقل از چلبیانلو و ،. - 1389شخصیت به عنوان یک الگوي شخصی از افکار، عواطف و رفتار همراه با مکانیسم هاي روانشناختی مخفی، یا آشکار پشت این الگوها شناخته می شودطبق مدل زیستی، روانی و اجتماعی می توان شخص را به عنوان یک نظام در تعادل با نظام هاي فرعی زیستی، روانشناختی و اجتماعی مد نظر قرار داد .
در چنین رویکردي علاوه بر عوامل زیستی، عوامل روانشناختی مانند حالات روانشناختی و شخصیتی نقش موثري در سلامت روانی و جسمانی دارند شخصیت از بنیاديترین مفاهیم روانشناسی است که نظریههاي مختلفی از جمله نظریه یادگیري اجتماعی، نظریه روانکاوي و نظریه صفات شخصیتی در مورد آن وجود دارد. با توجه به این نظریهها شخصیت را میتوان براساس تعدادي ابعاد پیوسته توصیف کرد که هر یک نماینده یک صفت هستند .
تئاتر درمانی از جمله روش هاي روان درمانی است که داراي جذابیت هایی براي متخصصان روان درمانی است. و می تواند یکی درمان هاي مهم در کاهش اضطراب باشدتئاتر درمانی در رشد و توسعه درمانگري نقش قابل توجهی دارد همچنین در درمان گروهی خانواده درمانی و حتی درمان انفرادي نیز یکی از انواع روان درمانی هاي پیشرو، خلاق و مفید است - غلامی و همکاران،. - 1391 تاکید بر روي تئاتر درمانی به منزله یکی از روش هاي موثر روان درمانی است، در روان درمانی انفرادي فقط از طریق گفت و گوي بین درمانجو و درمانگر براي بازگشایی مسئله یافتن عوامل مرتبط با مساله و درك هیجان ها و افکار زیرساز مسئله تلاش می شود در حالی که در روش هاي تئاتردرمانی عمل و اجرا نیز به کمک درمانگر می آیند.
در تئاتردرمانی می توانیم اندیشه، هیجان و رفتار را در هم تنیده به ارتباط و تناقض آن ها پی ببریم غلامی و همکاران،. - 1391 لذا در این پژوهش به دنبال این هستیم آیا تئاتر درمانی بر اضطراب جوانان مراجعه کننده به اداره ي فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر شیراز تاثیر دارد.
.2 بیان مسئله
بعضی از روانشناسان شخصیت، جنبه هاي بیوشیمیایی و فیزیولوزیکی کنش انسان را تعریف می کنند، بعضی دیگر شخصیت را با توجه به ویژگیهایی چون فرایند ناهوشیار تعریف می کنند که به طور مستقیم قابل مشاهده نیست و باید از رفتار استنباط شود و سرانجام بعضی از روانشناسان، را تنها از طریق ارتباطهاي متقابل افراد با یکدیگر و یا نقشهایی که در جامعه بازي می کنند، تعریف کردند.
گوردون آلپورت١ - نقل از پروین، - 1386٢، یعنی کسی که به نظر بسیاري بنیانگذار مطالعات نوین شخصیت است، شخصیت را بدین گونه تعریف کرده است: سازمان پویایی از سیستمهاي روان تنی است که رفتارها و افکار خاص او را تعیین می کند . گیلفورد٣ - نقل از - پروین، - 1386 یکی دیگر از محققان معروف، شخصیت را بدین گونه تعریف کرده است، شخصیت عبارتند از الگوي منحصر به فرد صفات است .
در حالی که ریموند کتل٤ - پروین، - 1386، شخصیت را اینگونه تعریف کرده است. شخصیت امکان پیش بینی آنچه را که فرد در موقعیتی خاص انجام خواهد داد، فراهم می کند. با توجه به این نظریه ها تعجب آور نیست که هال ولیندزي٥ در سال - 1978 نقل از - پروین، - 1386 در کتاب جامع شان به نام نظریه هاي شخصیت به این مطلب اشاره کرده اند که تعریف کامل و جامعی از شخصیت که عمومیت داشته و مورد قبول همگان باشد وجود ندارد.
در لغت نامه وران تعریف شخصیت چنین آمده است. شخصیت به جنبه هاي عقلی، عاطفی، انگیزش و فیزیولوژي یک فرد گفته می شود. به عبارت دیگر، به مجموعه مولفه هایی که انسان را سرپا نگه می دارد، شخصیت گفته می شود. در این مجموعه عوامل در کنار هم قرار داده شده اما اشاره اي به یکپارچگی این عوامل و پویایی آنها نشده است. از جمله روش هایی که می توان در زمینه درمان معضلات و مشکلات روحی و روانی به کار گرفت"هنر درمانی٦"است.
یکی از شاخه هاي هنر درمانی،بازي درمانی است که خود به شاخه هاي گوناگونی چون روان نمایش و نمایش درمانی تقسیم می شود - غلامی و همکاران، . - 1391 در تعریف تئاتر درمانی به عنوان یک فرایند درمانی می توان گفت عبارت از:یک روش درمانی است که به شرکت کنندگان در این فرایند کمک می کند مسائل اجتماعی و روانشناختی شان را در بافتی واقعی بازآفرینی کنند،نه فقط در مورد آنها حرف بزنند - کاراتاس٧ و گوکان٨،. - 2009روشی است که فرد به یک موقعیت ویژه پاسخ می دهد،با تمرکز بر روي واکنشهاي رفتاریش،سیستم اعتقادیش در مورد خود،دیگران و جهانی که در آن زندگی می کند،احساس و پیامدهایی که آن پاسخ برایش در پی دارد - جفریز٩،2005 به نقل از غلامی و همکاران،. - 1391تئاتر درمانی بوسیله ژاکوب مورنو١٠ - 1927-1889 - پایه ریزي و گسترش یافته است - بلانتر١١،. - 2007 مورنو تئاتر درمانی را به عنوان یک رویکردي تعریف می کند که وجود انسان و واقعیت هاي متفاوت زندگی را با کاربرد روشهاي نامایشی مطاله میکند.تئاتر درمانی به افراد این شانس را می دهد که به جاي صحبت کردن در مورد مسائل شان،با به نمایش درآوردن،آنها را حل کنند.
.3اهمیت و ضرورت تحقیق
تئاتر نخستین تشکل اجتماعی بشري است که در کنار انسان وجود داشته و حتی آن را همزاد انسان می دانند. تئاتر یک ضرورت لاینقطع از آدمی است که انسان به صورت فطري و با ویژگی هاي اجتماعی که دارد، ناخودآگاه به سوي آن گرایش پیدا کرد و بعدها به صورت خودآگاه آن را پرورش داده است از چند زاویه می توان به تئاتر نگریست: از دید روانی، تئاتر نقش تعدیل روانی جامعه را دارد و با طرح مسائل انسان و جامعه سعی می کند که جامعه و افرادش را به سوي یک تعادل روانی سوق دهد تا روح انسان را از استرسها و فشارهایی که با آن درگیر است دور کرده و بشر را به آرامش نزدیک کند.
ازدید تعلیمی و تربیتی نیز تئاتر عنصري تاثیرگذار است و نقشی به سزا در تعین هنجارها و ناهنجاریهاي اجتماع دارد و درست به همین دلیل است که تئاتر را عامل ارتقا فرهنگ جامعه می دانند زیرا تئاتر برمخاطب محدود خود تاثیري گسترده می گذارد و نقش آن در تعلیم افراد اجتماع به گونه هاي مختلف در دنیاي امروز به کار می رود . ظرفیت هاي تئاتر در ایران به کار گرفته نشده و به آن را بیشتر به عنوان کاري غیرضروري و فوق برنامه نگاه شده که متعلق به برخی افراد خاص است.
تئاتر ایران بعد از انقلاب توانسته نقش بهتري ایفا کند ولی هرگز نتوانسته به آن جایگاه واقعی و متعالی خود در جامعه برسد و نقش و وظیفه خود را ایفا کند چون نگاه به آن نگاه جدي نبوده است . نقش آفرینی تئاتر در بخشها و لایه هاي جامعه در دنیا گونه هاي مختلف تئاتر همچون تئاتردرمانی، تئاتر تعلیمی، تربیتی، تئاتر کارگاهی، با برقراري ارتباط با اقشار مختلف جامعه درگیر بوده و نقش آفرینی کرده است و براي این که در کشور ما نیز این ظرفیت ها ... پیشرو و دیده شود، نیاز به تعامل و همفکري داریم و بدین منظور تمامی آحاد و افراد جامعه به خصوص اهالی فلسفه و جامعه شناسان باید به این امر کمک کنند چون همانگونه که میگویند براي شناخت یک جامعه و فرهنگ آن به سالن هاي تئاتر آن باید مراجعه کرد.
4. مبانی نظري و پیشینه تحقیق
4.1. رویکردهاي نظري به اضطراب
در ذیل نظریههاي مکاتب گوناگونی به اضطراب را از نظر می گذرانیم و خواهیم دید که این مکاتب، سازه اضطراب را تببین می کنند، البته هیچ کدام از آن تبیین رضایت بخش یا کاملی از علت و ماهیت اضطراب ارائه نمیکنند، با این همه، هر یک در پیشبرد دانش ما براي شناخت بیشتر این پدیده سهمی دارند.
.2.4 نظریههاي زیست شناختی اضطراب
البته تردیدي نیست که همراه با اضطراب یک فرآیند زیست شناختی نیز وجود دارد. اما پرسشی که به میان میآید این است که در بحث از سبب شناسی اضطراب، آیا این فرآیند بعداز مکانیسمهاي روانشناختی اولیه قرار میگیرد یا آن که تجربه هاي متفاوت افراد از اضطراب صرفاً مبین ساخت زیست شیمیایی و کارکرد مغزي متفاوت آنهاست. به منظور درك پیچیدگی مغز و فرآیندهاي زیست شیمیایی همراه با اضطراب، نخست لازم است بحث مختصري پیرامون مبانی کالبدشناسی عصبی داشته باشیم.
میتوان مغز را تقریباً به سه ناحیه تقسیم کرد : ناحیه بسیار پیشرفته پیش مغز1، که مرکز هوش و استدلال است، میان مغز 2 یا سیستم لیمبیک به ویژه بادامه3 که در فرآیندهاي هیجانی دخالت دارد.سومین ناحیه، مغز پسین4 است که در تعادل حیاتی نقش دارد. این ناحیه شامل هیپوتالاموس و غده هیپوفیز است و این ساختارها هستند که در پاسخ هاي زیست شناختی اضطراب و فشار روانی اهمیت ویژه اي دارند - کاپلان، سادوك،2008؛به نقل ازرضایی - . - 1387نظریه پردازان در صدد مطالعه احتمال وجود یک حلقه ژنتیکی در تجربه اضطراب برآمده اند .
اسلاتر و شیلدز میزان همگانی اختلالهاي اضطرابی و در دوقلوههاي یک تخمکی را 41 درصد و دو قلوهاي غیرهمسان را 4 درصد نقل می کنند. اگرچه این نتایج ممکن است از فرضیه زیست – پزشکی حمایت کنند، اما باید در نظر داشته باشیم که دو قلوهاي همسان همان طور که ژن هاي همانندي به ارث میبرند اغلب در محیط عادي همانندي نیز بزرگ می شوند . شواهد دیگري در تایید نقش عوامل زیست شناختی ارائه کردهاند.
