بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی تعیین تأثیر برنامه مدیریت خشم مبتنی بر وب، بر تعارض والد-نوجوان در پسران سال سوم راهنمایی مدارس ناحیه 4 شیراز بوده است. روش پژوهش آزمایشی با دو گروه آزمایشی و کنترل بود. نمونه آماری پژوهش دانش آموزان پسر مقطع راهنمایی به تعداد 40 نفربود که با استفاده از روش خوشه ای به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند - گروه آزمایش 20 نفر و گروه کنترل 20 نفر - . ابزار مورد استفاده در این پژوهش، مقیاس تکنیک های تعارض اشتراوس بود.
پس از انتخاب تصادفی گروههای آزمایش و کنترل، ابتدا برای هر دو گروه پیش آزمون اجرا گردید، سپس مداخله آزمایشی - آموزش مدیریت خشم - ، در 8 جلسه 2 ساعته ارایه گردید و پس از اتمام برنامه آموزش، پس آزمون روی هر دو گروه اجرا شد، در مرحله آخر هم داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که آموزش مدیریت خشم بر کاهش تعارض والد- نوجوانان تأثیر دارد، آموزش مدیریت خشم در مرحله پس آزمون بر افزایش مهارت استدلال دانش آموزان تأثیر دارد، آموزش مدیریت خشم در مرحله پس آزمون بر کاهش پرخاشگری کلامی دانش آموزان تأثیر دارد، آموزش مدیریت خشم در مرحله پس آزمون بر کاهش پرخاشگری فیزیکی دانش آموزان تأثیر دارد.
مقدمه
نوجوانی یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی است. این دوره ی رشد سریع جسمی و تحولات عاطفی و روانی و دورهی انتقال از کودکی به بزرگسالی است، به همین دلیل اکثر روانشناسان آن را دورهی پر تنش و طوفانی و دوران توانایی فوق العاده جسمی و عقلانی و عاطفی میدانند. سالهای نوجوانی مرحله مهم و برجسته رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار می آید.
در این دوره نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی و به خصوص تعادل بین عواطف و عقل، درک ارزش وجود خویشتن - هویت - ، و خود آگاهی انتخاب اهداف واقعی در زندگی، استقلال عاطفی از خانواده، حفظ تعادل روانی و عاطفی خویش در مقابل عوامل فشارزای زندگی و محیط و برقراری روابط سالم با دیگران، کسب مهارتهای اجتماعی لازم در دوست یابی، شناخت زندگی سالم و مؤثر و چگونگی برخورداری از آن مهمترین نیازهای نوجوان می باشد
نوجوانی یک دوره بحرانی در زندگی است. الگوهای رفتاری مهم که میتوانند بر سراسر زندگ ی فرد تأثیر بگذارند در این دوران شکل میگیرند - جان پابلو و استفان2،. - 2004 در نوجوانی فرد جایگاه خویش را در خانواده، دوستان و جامعه تعیین میکند. عوامل اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی نقش مهمی در سوگیری رفتاری افراد به عهده دارند.
اغلب نوجوانان با خانواده، جامعه و بستگان دچار چالش هستند و ممکن است فشار این مشکلات نوجوان را در مرحله تصمیم گیری به سمت رفتارهای ناسازگار بکشاند. جامعه امروز، نوجوانان و خانواده را با نیازهای فراوانی روبه رو میکند. در این مرحله نوجوان از خانواده به سوی جامعه کشیده میشود و در راستای به دست آوردن جایگاه اجتماعی میکوشد. در این دوران آنها ممکن است دوستانی را برگزینند که والدین نپذیرند و یا ممکن است پوششی داشته باشند که والدین آن را نپسندند و یا این که به مقایسه خانواده خود با سایر خانوادهها بپردازند. در این دوره آنها درباره رفتارشان به والدین پاسخگو نیستند و شناخت خانواده ها به ویژه والدین از تغییرات و رفتارهای این دوران میتواند در کاهش چالشهای موجود و برقراری ارتباط با نوجوان مؤثر باشد
آشفتگی ناشی از تغییرات نوجوانی نیز ممکن است خود چالشی باشد که نوجوانان باید خود را با آن وفق دهند. تعداد نسبتاً کمی از نوجوانانی که مشکلات هیجانی را تجربه می کنند، این مسایل را در دوران بزرگسالی نیز نشان می دهند. یکی از این مشکلات هیجانی، خشم3 و عدم مدیریت آن است
ناتوانی در مدیریت خشم، افزون بر ناراحتی شخصی، اختلال در سلامت عمومی و روابط میان فردی، ناسازگاری و پیامدهای زیان بار رفتار پرخاشگرانه را در پی دارد
از این روی بسیاری از پزشکان و متخصصان علوم رفتاری بر اهمیت آموختن مهارتهای مدیریت خشم به نوجوانان تأکید نمودهاند. امروزه آموزش مدیریت خشم یکی از مؤلفههای اصلی برنامههای آموزش مهارتهای زندگی به شمار میرود.
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
لاوسن - 2009 - 4 در ارزشیابی برنامه مدیریت خشم در یک مرکز سلامت روانی گزارش کرده است که درمان گروهی مدیریت خشم، نمرههای خشم و پرخاشگری آزمودنیها را در مرحله پس آزمون نسبت به پیش آزمون به طور معناداری کاهش داده است و شش هفته پس از پایان برنامهی آموزشی نیز این تغییرات پایدار مانده است.
لین فنگ - - 2007 درجهت تأیید اثربخشی مداخلات مبتنی بر وب در نوجوانان مطالعه ای با عنوان » جلوگیری از مصرف مواد در میان نوجوانان آمریکایی -آسیایی، یک برنامه مبتنی بر وب برای مادر -دختر« اجرا کرد، 104 زوج مادر و دختر انتخاب شدند که دختران، نوجوانان سنین 10 تا 14 سال بودند .به طور تصادفی 54 زوج مادر -دختر در گروه آزمایش و 50 زوج در گروه کنترل قرار گرفتند .گروه آزمایش طی 9 جلسه 45 دقیقه ای به وسیله وب تحت آموزش موضوعاتی مثل ارتباط مادر -دختر، مدیریت خلق، حل مسئله، مدیریت تعارض، خود کنترلی و ... قرار گرفتند .گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند .نتایج نشان دهنده کاهش خلق افسرده، افزایش مهارتهای خود کنترلی، افزایش ارتباط و صمیمیت بین مادر و دختر و افزایش قوانین خانواده بر علیه مصرف مواد در گروه آزمایش بود.
یوگین - 2006 - 5 در بررسی درمان شناختی رفتاری و اثر بخشی آن بر مدیریت مشکلات رفتاری و اختلات رفتاری نوجوانان با توجه به آموزش مهارتهای اجتماعی و آموزش مقابله با خشم نشان داد که این آموزشها در کاهش مشکلات و اختلات رفتاری نوجوانان مؤثر بوده است.
فریدن - 2005 - 6 یک برنامه مداخلهای را که شامل آموزش مدیریت خشم، همدلی و مهارتهای اجتماعی بود، برای کاهش خشونت نوجوانان پسر که سابقه خشونت در مدرسه و خانواده داشتند به کار برد و نشان داد که این گونه مداخلهها میتواند حضور در مدرسه را بهبود بخشیده و مشکلات رفتاری و سازشی را کاهش دهد.
سوخودولسکی، کازینوف و گورمن - 2005 - 7 تأثیر مداخلات شناختی رفتاری بر روی کودکانی که رفتارهای پرخاشگرانه داشتند را به انجام رساندند. در پژوهش آنان دو روش آموزش مورد مقایسه قرار گرفت. روش اول، آموزش حل مسئله اجتماعی با تکنیکهای بازسازی شناختی بود که مستقیماً کمبودهای شناختی-اجتماعی در خشم و خشونت را هدف قرار میدادند و روش دوم، آموزش مهارتهای اجتماعی بر پایه تکنیکهای مدل قرار دادن، بیزاری و رفتاری پسخوراند بود و کفایت اجتماعی برای حل تعارضات بین فردی و مهارتهای کنارآمدن برای بیان مناسب خشم را در بر میگرفت. هر دو تکنیک فوق، اثر قابل توجهی در کنترل خشم و پرخاشگری داشتهاند. در پیگیری هم مشخص شد که اثر این دو تکنیک در کنترل خشم و کاهش پرخاشگری مؤثر بوده است
تحقیقات انجام شده در داخل کشور
درتاج و همکاران - 1390 - در پژوهشی تحت عنوان تأثیر آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و سازگاری اجتماعی دانش آموزان پسر 12-15 ساله، مشخص کردند که آموزش مدیریت خشم باعث کاهش پرخاشگری و افزایش سازگاری دانش آموزان گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه شده است.
خزایی، اسدی و محمدی - - 1390 در پژوهشی تحت عنوان مقایسه اثربخشی دو روش رفتار درمانی »تقویت و پاداش« و روش شناخت درمانی »الیس« بر میزان پرخاشگری کودکان بی سرپرست، نشان دادند که نمره پرخاشگری گروه تقویت و پاداش در پس آزمون به طور معنادار کمتر از پیش آزمون بوده است، ولی تفاوت معناداری بین میانگین پرخاشگری گروه »الیس« قبل و بعد از مداخله وجود نداشت. محققان نتیجه گرفتند که دو روش رفتار درمانی تقویت و پاداش و شناخت درمانی الیس در مقایسه با گروه کنترل، تأثیر معناداری بر کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست ساکن مراکز شبانه روزی ندارد و احتمالاً شرایط خاص زندگی این کودکان باعث میشود که برنامه کوتاه مدت درمانی مؤثر واقع نشود.
بقایی لاکه و خلعتبری - - 1389 در پژوهشی تحت عنوان اثر بخشی برنامه آموزش مدیریت خشم بر کنترل و خودنظم دهی خشم و تکانشگری مادران دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهر رشت، نشان دادند که برنامه آموزش مدیریت خشم بر کاهش حالت خشم، برون ریزی و درون ریزی خشم، کنترل خشم و بیان خشم اثر مادران معناداری داشته است.
قنواتی و نیسی - - 1389 طی پژوهشی به بررسی اثر بخشی آموزش مشاوره گروهی به شیوه شناختی-رفتاری بر کاهش رفتارهای پرخاشگرانه کارکنان زن پرداختند. محتوای برنامه آموزشی شامل آرامش بخشی، ابراز وجود، حل مسئله، تغییر باورهای غیر منطقی به باورهای منطقی بود. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش مشاوره گروهی به شیوه شناختی-رفتاری باعث کاهش معنادار میزان پرخاشگری - خشم و عصبیت، تهاجم و توهین، لجاجت و کینه توزی - کارکنان زن در مرحله پس آزمون گردیده است.
ولی زاده و همکاران - - 1389، در جهت تأثیر آموزش مدیریت خشم بر نوجوانان مطالعه دیگری با عنوان »تأثیر آموزش مهارت مدیریت خشم بر کاهش پرخاشگری در نوجوانان« در تهران انجام دادند. در این تحقیق 40 دانش آموز پسر دبیرستانی به طور مساوی در دو گروه 20 نفری آزمایش و کنترل قرار گرفتند. جهت سنجش پرخاشگری پرسشنامه عمومی پرخاشگری مورد استفاده قرار گرفت که ابعاد رفتار، افکار و احساس مربوط به پرخاشگری را می سنجد .گروه مداخله در طی ده جلسه 70 دقیقه ای در هر هفته آموزش های مربوط به مدیریت خشم را دریافت کردند . گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند .نتایح نشان داد که نوجوانان با آموزش مدیریت خشم قادر خواهند بود که رفتار و افکار مربوط به پرخاشگری را کاهش دهند، ولی بر بعد احساس اثری مثبتی نشان داده نشد.
هدف های پژوهش
هدف کلی این پژوهش تبیین تاثیر آموزش مدیریت خشم بر تعارض والد-نوجوان در پسران سال سوم راهنمایی مدارس ناحیه 4 شیراز میباشد.
سوال تحقیق
آیا آموزش مدیریت خشم باعث کاهش تعارض والد -نوجوان می شود؟
فرضیه تحقیق
فرضیه اصلی
آموزش مدیریت خشم باعث کاهش تعارض والد-نوجوان می شود.
فرضیه های فرعی
-1 آموزش مدیریت خشم بر مهارت استدلال دانش آموزان تأثیر دارد.
-2 آموزش مدیریت خشم بر کاهش پرخاشگری کلامی دانش آموزان تأثیر دارد.
