بخشی از مقاله
چکیده
در جامعه ما گسترش روابط و دوستی دختران و پسران به عنوان رفتاری فرهنگی و اجتماعی پدیدهنسبتاً جدیدی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی است. لذا این مطالعه با هدف بررسی رابطه نظارت والدینی و تعارض والد-نوجوان با گرایش و نگرش نسبت به ارتباط با جنس مخالف در دانشآموزان دختر متوسطه شهر بیرجند انجام شده است.این مطالعه با روش همبستگی بر روی 300 نفر از دانشآموزان دختر پایه اول و دوم مقطع متوسطه شهر بیرجند در سال 1393 که به روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند انجام شد. ابزار گردآوری دادهها شامل پرسشنامه های نظارت والدینی، رفتار متعارض و پرسشنامه نگرش به ارتباط با جنس مخالف قبل از ازدواج بود.
پس از تکمیل، پرسشنامهها جمعآوری و با استفاده از نرمافزار آماری SPSS و آزمون های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد بین نظارت والدینی با نگرش نسبت به ارتباط با جنس مخالف رابطه منفی و معناداری وجود دارد ولی با گرایش ارتباط با جنس مخالف رابطه معناداری به دست نیامد. تعارض با مادر نقش معناداری در پیشبینی نگرش نسبت به مثبت به ارتباط با جنس مخالف داشت.
همچنین در افراد با تجربه دوستی با جنس مخالف، تعارض با مادر نقش معناداری در پیشبینی گرایش مثبت به ارتباط با جنس مخالف و هر دوی تعارض با مادر و پدر نقش معناداری در پیش بینی نگرش مثبت به ارتباط با جنس مخالف داشتند. نتایج نشان داد هر دوی تعارض با مادر و نظارت سهم مثبت و منفی در پیش بینی نگرش مثبت به ارتباط با جنس مخالف داشت.بر اساس نتایج مطالعه حاضر میتوان با برگزاری دورههای آموزشی برای والدین و ارائه راهکار هایی جهت تعامل بهتر با فرزندان و نظارت مناسب، گامی مؤثر در جهت کاهش نگرش افراد به جنس مخالف برداشت.
مقدمه
نوجوانی از مهمترین و با ارزش ترین دوران زندگی هر فرد محسوب میشود. این مرحله بینابینی، در گذر از کودکی به بزرگسالی، سرآغاز تحولات و دگرگونیهای جسمی و روانی بوده که منجر به ایجاد نیازهای متفاوت مخصوص این گروه سنی میگردد. آمارها نشان داد که نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را افراد زیر 25 سال و یک پنجم از جمعیت جهان را افراد 10-19 سال تشکیل میدهند - فضلی، . - 1389 ورود به نوجوانی فرد را با مشکلات فراوانی درگیر میکند به طوری که این دوره را دوره بیسر و سامان روحی میدانند.
نوجوانانمعمولاً دارای مشکلات ویژهای هستند که با مسائل و مشکلات دوران بزرگسالی متفاوت است و منجر به نقشیکاملاً ناسازگارانه، سردرگم، نامطمئن و مضطرب در آنان میشود - گلچین و همکاران، . - 1383 از اواسط تا اواخر نوجوانی، تعامل دگرجنس گرایانه فزاینده به صورت علایق عاشقانه درمیآید و روابط عاشقانه شکل میگیرد - هندریک و همکاران، . - 1992 دختران زودتر از پسران به رابطه با جنس مخالف علاقه نشان میدهند و دوستی با جنس مخالف در نزد آنان بیشتر از پسران است - بلیت ، . - 1982 سفیج-کرنک - 2003 - بیان داشت که ارتباط با جنس مخالف برای تحول روانشناختی سالم ضروری و در سنین نوجوانی شکلدهنده روابط عاشقانه و نزدیک دورههای بعدی زندگی است و دوستان جنس مخالف زمینهای را فراهم میآورند تا روابط عاشقانه گسترش یابد یا محدود شود.
با این وجود ارتباط با جنس مخالف پیامدهای نامطلوبی را برای نوجوانان ایجاد میکند. در این زمینه خلج آبادی فراهانی و مهریار - 1389 - بیان داشتند که جوانانی که با جنس مخالف ارتباط دارند بیشتر در معرض عواقب جسمانی و روانی ناشی از خشونتهای جنسی قرار میگیرند. فاکتورهای متعددی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی در ارتباط با جنس مخالف مرتبط هستند. عوامل فردی مانند سن، جنس، مهارت تصمیم گیری و مباحثه، عزت نفس و خودبسندگی - کراگو ، - 1993، مذهبی بودن و نگرش به روابط قبل از ازدواج - پوری و کللند ، - 2004 انجام رفتارهای پرخطر مانند سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر و الکل - آنتگونی و همکاران، - 2001 با گرایش به روابط دوستی قبل از ازدواج مرتبط می باشند.
عوامل اجتماعی مانند عوامل مربوط به جامعه و دوستان نیز در پیش بینی این رفتارها مؤثر هستند. علاوه بر این، فاکتورهای مرتبط با خانواده مانند زندگی با یکی از والدین، عدم حضور پدر در خانه، خشونت در خانواده، رابطه نامناسب بین والدین و نوجوان و نظارت و کنترل نامناسب در ارتباط با جنس مخالف تأثیر دارند - کربی ، 2002؛ مگننی و همکاران، . - 2002 نتایج پژوهش خلجآبادی فراهانی و مهریار - 1389 - نشان داد که جو نامساعد خانوادگی، عدم هماهنگی و یا عدم سازگاری بین ارزشهای والد و فرزند و سطح کم ارتباط والد- فرزندی با تجربیات بیشتر دوستی و رابطه جنسی قبل از ازدواج مرتبط است. بر این اساس میتوان بیان نمود کهاحتمالاً تعارض والد-فرزند میتواند در نگرش نسبت به ارتباط با جنس مخالف مؤثر باشد.
در سنین نوجوانی در نوع و شدت روابط فرزندان با والدین تغییراتی اتفاق میافتد و روابط نزدیک با والدین کاهش و تعاملات منفی بین والدین و فرزندان نوجوانشان افزایش مییابد که این امر زمینه را برای تعارض فراهم میکند - سفیج- کرنک و همکاران، . - 2010 تعارض به وجود آمده بین اعضای خانواده به وحدت و یگانگی آن لطمه میزند و موجب بروز نفاق، پرخاشگری، ستیزهجوی و سرانجام اضمحلال و زوال خانواده میگردد - دهقان، . - 1380 تعارض والدین - نوجوان باعث میگردد که نوجوان نتواند آزادانه احساسات، اضطرابها و نگرانیهای خود را بدون احساس ترس یا طرد شدن با والدین خود در میان بگذارد و نوعی ناامنی روانی در وی پدید خواهد آمد که مهمترین علت بروز ناهنجاریهای رفتاری و عاطفی است.
بنابراین چنانچه والدین نتوانند تعامل مناسب و سازندهای را با نوجوان یا جوان خود برقرار کنند، فرزند دچار محرومیت عاطفی و هیجانی شده و ممکن است این فقر هیجانی و کمبود عاطفی وی را به سمت گرایش به جنس مخالف سوق دهد - حسین خانزاده و همکاران، . - 1392 در میان متغیرهای خانوادگی، نظارت والدین به عنوان یکی از تعیین کننده های اصلی به وجود آمدن و بقای رفتارهای مخرب و ضد اجتماعی در نوجوان میباشد.
نظارت والدین به میزان سختگیری معیارهای ارائه شده از سوی والدین اشاره دارد و عموماً بر حسب میزانی تعریف میشود که والدین میدانند نوجوانشان در زمانهایی که با او نیستند کجا به سر میبرد و اوقاتش را چگونه سپری میکند - نظری و همکاران، . - 1391 والدین قاطع و اطمینان بخش، فرزندانی سرزنده، شاداب، دارای عزت نفس بالا و خودکنترلی بالا میباشند و همین امر باعث میگردد که در دوره نوجوانی از سطح بالای جرات و موفقیت برخوردار باشند.
این والدین برای خودمختاری و رفتار منضبط، ارزش یکسانی قائلند و برای نوجوانان توضیح میدهند که چرا از او انتظاراتی دارند و یا او را از کارهایی منع میکنند و با این کار احساس استقلال را در او پرورش میدهند ولی استبداد و خودکامه بودن والدین باعث میشود که فرزندشان مضطرب، ناشاد و ناسازگار تربیت شود. سهلگیری والدین نیز باعث میشود فرزندشان تکانشی، نافرمان، سرکش و متوقع و وابسته بار بیاید و در بیشتر زمینه ها عملکرد ضعیفی از خود نشان دهند.
با توجه به آنچه بیان شد و نظر به اینکه حدود نیمی از جوانان و نوجوانان کشور ما را دختران تشکیل میدهند و دختران نقش مهمی در نهاد خانواده و تربیت فرزندان ایفا میکنند و نتایج مطالعات نشاندهنده این است که تمایل برای ارتباط به جنس مخالف در دختران نسبت به پسران بیشتر است، از این رو اهتمام و تلاش در مورد مسائل آنها در سنین نوجوانی نوید برخورداری از نسل سالم، خلاق و پر تحرک را در آینده را میدهد - پوریوسفی و همکاران، . - 1388 لذا این مطالعه با هدف بررسی رابطه نظارت والدینی و تعارض والد-نوجوان با گرایش و نگرش نسبت به ارتباط با جنس مخالف در دانشآموزان دختر متوسطه شهر بیرجند انجام شده است.
روش تحقیق
مطالعه حاضر از نوع تحقیقات همبستگی میباشد. جامعه آماری شامل کلیه دانشآموزان دختر پایه اول و دوم مقطع متوسطه شهر بیرجند در سال 1393تقریباً - 8000 نفر - میباشد. که تعداد 300 نفر به عنوان حجم نمونه بر اساس جدول گرجسی و مورگان، انتخاب شدند. برای انتخاب دانشآموزان از روش نمونهگیری خوشهای استفاده شد. به این صورت که ابتدا شهر بیرجند به چهار منطقه - شمال، جنوب، شرق و غرب - تقسیم شد. سپس از هر منطقه دو مدرسه متوسطه دخترانه انتخاب شد و کلیه دانشآموزان پایه اول و دوم آن مدارس مورد بررسی قرار گرفت. ابزار گردآوری دادهها در این پژوهش شامل پرسشنامه های نظارت والدین، تعارض نوجوان با والدین و گرایش و نگرش نسبت به ارتباط با جنس مخالف قبل از ازدواج بود.
الف - نظارت والدینی
برای سنجش نظارت والدینی از پرسشنامه 24 سؤالی محقق ساخته استفاده شد. این پرسشنامه با استفاده از مطالعات هایس - 2004 - ، لوریا و همکاران - 2001 - و ماروتا - 2008 - تهیه شده است.
