بخشی از مقاله
چکیده
به منظور پاسخ علفهرز خاکشیر بدل به دماهای مختلف و سطوح مختلف شوری دو آزمایش جداگانه در سال 1397 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام گردید. در آزمایش اول دماهای مختلف 0 - ، 5، 10، 15، 20، 25، 30 ، 35 و 40 درجه سانتی گراد - و در آزمایش دوم: شوری - 0، 50، 100، 150، 200، 250 و 300 میلی مولار - از نمک کلراید سدیم مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که پاسخ جوانه زنی علفهرز خاکشیر بدل به دماهای مختلف متفاوت بود و در دماهای پایین جوانهزنی بهتری داشت، به طوری که بیشترین جوانه زنی در دمای 15 درجه سانتیگراد به دست آمد. قابل ذکر است که در دماهای بالاتر از 20 درجه سانتیگراد جوانه زنی کاهش بسیار شدیدی داشت و در دماهای 35 و 40 سانتیگراد به صفر رسید. پاسخ علف هرز خاکشیر بدل به شوری بسیار قابل توجه بود، چرا که در سطح شوری 50 میلی مولار جوانه زنی به 50 درصد کاهش یافت و در تنش های بالاتر از 100 میلی مولار هیچ گونه جوانهزنی مشاهده نگردید. نتایج نشان داد که این علف هرز به شوری بسیار حساس میباشد و همچنین در مناطق سردسیر حضور این علف هرز میتواند بسیار محتملتر باشد.
مقدمه
بیولوژی علفهای هرز و اهمیت آن در مدیریت طی سالهای اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. برای مدیریت صحیح وکنترل اصولی علفهای هرز شناسایی و شناخت عوامل محیطی موثر بر بیولوژی علف هرز اهمیت دارد. این دانش جهت پی بردن به پویایی علفهای هرز بخصوص پویایی بذر آنها در خاک حائز اهمیت است و باعث بهبود فعالیتهای زراعی وباغی خواهد شد. آگاهی از بانک بذر و اکولوژی بذر علفهای هرز می تواند در بیان طول عمر آنها در خاک مفید باشد. در این زمینه نه تنها عوامل اکولوژیکی نقش مهمی را در زمینه تاثیر روی خواب ثانویه بازی می کنند، بلکه حتی باعث القاء اثر بازدارندگی در جوانه زنی می شوند. معلوم شده است که نور، دما، محتوای آب خاک ودرجه فشردگی خاک از فاکتورهای اصلی هستند که جوانه زنی را محدود می کنند
جوانه زنی شامل انتقال مواد ذخیرهای به محور جنین و شروع فعالیتهای متابولیک و رشد آن است. این مرحله از زندگی گیاهان زراعی نقش تعیین کنندهای در استقرار مناسب گیاه و عملکرد نهایی آن دارد - آلماسوری و همکاران، . - 2001 برای شروع فعالیتهای متابولیک بذور برای جوانهزنی لازم است که ابتدا میزان معینی آب توسط آنها جذب شود که بسته به ترکیب شیمیایی و نفوذپذیری پوسته بذور متفاوت است
برای هر گونه پتانسیل آب مشخصی وجود دارد که جوانه زنی نمیتواند در آن صورت گیرد
در نواحی خشک و نیمه خشک شوری به عنوان مهمترین عامل بستر بذر شناخته شده است که استقرار گیاه را تحت تأثیر قرار می دهد؛ در این مناطق بارندگی کافی برای آبشویی نمک ها از منطقه ریشه وجود نداشته و اغلب به دلیل بالا بودن میزان تبخیر بر غلظت نمک در سطح خاک افزوده می شود
شوری علاوه بر کاهش پتانسیل آزاد آب از طریق اثرات سمی یونهایی چون Na+ و Cl- نیز جوانه زنی بذور را تحت تاثیر قرار میدهد بنابراین شناخت فاکتورهای محیطی به مانند دما و شوری می تواند اطلاعات کاملی از علفهای هرز را به ما نشان دهد بنابراین هدف از انجام این تحقیق ارزیابی پاسخ خاکشیر بدل به دماهای مختلف و همپنین پاسخ آن به سطوح مختلف شوری می باشد.
مواد و روشها آزمایش دما:
این آزمایش در سال 1397 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گردید. تیمارهاشامل 8 دمای - 0، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتیگراد - بود. پتری دیش های به قطر 9 سانتی متر انتخاب و با جاگذاری کاغذ واتمن، در هر پتری دیش 25 بذر قرار داده شد و معادل 4 سی سی آب مقطر اضافه گردید. شمارش روزانه و به مدت 30 روز انجام گردید و در نهایت جوانه زنی فاینال ثبت گردید. معیار جوانه زنی خروج دو میلی متر ریشه چه در نظر گرفته شد.
آزمایش شوری
این آزمایش در 7 سطح شوری در سه تکرار در سال 1397 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام گرفت. سطوح مختلف شوری شامل - 0، 50، 100، 150، 200، 250 و - 300 میلی مولار بود. از پتری دیش های با قطر 9 سانتی متر انتخاب گردید که با قرار دادن کاغذ صافی واتمن و قرار گیری 25 عدد بذر در هر پتری دیش و اضافه نمودن 4 سی سی از نمک های مربوطه تیمار شدند.
شمارش روزانه انجام گردید و دوره شمارش 14 روز طول کشید چرا که در سطوح مختلف شوری به دلیل حساسیت گیاه کپک زدگی مشاهده، شمارش قطع و پایان آزمایش در نظر گرفته شد. قابل ذکر است که با توجه به آزمایش اول و مناسب ترین دما - 15 درجه سانتی گراد - آزمایش شوری در همین دما انجام گردید. برای پاسخ جوانه زنی خاکشیر بدل از معادله لجستیک استفاده شد. تجزیه واریانس مربوط به آزمایش دما با نرم افزار SAS و مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD در سطح 5 درصد انجام و رسم نمودار با اکسل انجام گردید.
نتایج و بحث
اثر دما بر جوانه زنی بر خاکشیر بدل - خاکشیر تلخ مواج - نشان داد که بین دماهای مختلف از لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود داشت و بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به دمای 15 درجه سانتیگراد بود که معادل 78 درصد بود و با دمای 10 درجه سانتیگراد که به میزان 72 درصد بود اختلاف معنی داری نداشت و در یک گروه قرار گرفتند.
نتایج دمای 5 درجه سانتیگراد نیز نشان داد که این علف هرز قادر به جوانه زنی خواهد بود و میزان جوانه زنی معادل 58 درصد بود و با دمای 20 درجه سانتی گراد که جوانه زنی ان معادل 61 درصد بود اختلاف معنی داری نداشت و در یک گروه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین سه دمای 10، 5 و 20 درجه سانتی گراد از لحاظ اماری اختلاف معنی داری وجود نداشت و در یک گروه قرار گرفتند
همچنین با افزایش دما بیش از 20 درجه سانتی گراد درصد جوانه زنی خاکشیر بدل به طور شدیدی کاهش یافت به طوری که در دماهای 25 و 30 درجه سانتی گراد میزان جوانه زنی به ترتیب معادل 34 و 4 درصد بود. در دماهای 35 و 40 درجه سانتی گراد بذر خاکشیر بدل قادر به جوانه زنی نبود. در کل نتایج نشان داد که این علف هرز در دماهای پایین قادر به جوانه زنی می باشد واحتمالا در مناطقی که دارای شرایط اب و هوایی سرد می باشد می تواند جوانه زنی و استقرار بیشتری داشته باشد. هیچ گونه تحقیقی مبنی بر اثر دما بروی این گونه علف هرز مشاهده نگردید . اما تحقیقات سلطانی و همکاران - - 1392 مبنی بر دمای مناسب برای جوانه زنی خردل وحشی، برابر 20 درجه سانتی گراد به دست آوردند و در دماهای 35 و بالاتر جوانه زنی متوقف گردیده بود.
نمودار-1 اثر دماهای مختلف بر جوانه زنی علف هرز خاکشیر بدل
اثر سطوح مختلف شوری بر جوانه زنی
نتایج سطوح مختلف شوری نشان داد که خاکشیر بدل نسبت به شوری بسیار حساس می باشد، به طوری که در تنش بیش از 100 میلی مولار هیچ گونه جوانه زنی مشاهده نگردید و معادل صفر درصد بود. نتایج براورد پارامترهای برازش داده شده به سطوح مختلف شوری نشان داد که در غلظت 49 ملی مولار به 50 درصد جوانه زنی خود رسید
نتایج نشان داد که این علف هرز نسبت به سطوح شوری بسیار حساس بوده و این احتمال وجود دارد که این گونه علف هرز در مزارعی که سطح شوری بالا دارند قادر به جوانه زنی و رشد نخواهد بود. با توجه به این که هیچ گونه تحقیقی مبنی بر اثر شوری بروی این گونه مشاهده نشده است لذا می تواند این نتایج جالب توجه باشد.
