بخشی از مقاله
چکیده
براي دستیابی به عملکرد بیشتر، تولید و انتخاب بهترین شاخه هاي باردهنده در پسته، اهمیت زیادي دارد. هدف از این پژوهش تعیین رابطه بین اندازه و نوع شاخه با گلدهی و میوهدهی در سه رقم پسته عباسعلی، اکبري و بادامی سفید فیضآباد بود. این تحقیق در کلکسیون ارقام پسته ایستگاه تحقیقات پسته فیضآباد و در قالب طرح آماري بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار و به مدت 2/5 سال - 1390-92 - اجرا شد. در هر درخت - تکرار - سه شاخه اصلی انتخاب و روي آنها طول و قطر شاخه انتهایی و جانبی و تعداد جوانه گل ثبت شد.
سپس از شاخه یکساله تعدادخوشه5 برداشت و تعداد پسته در خوشه، درصد پوکی، اُنس و درصد مغز محاسبه گردیدو داده ها با نرم افزار SAS آنالیز شد. نتایج نشان داد همبستگی منفی بین قطر شاخه انتهایی با تعداد میوه در خوشه و بین تعداد جوانه گل ریزش کرده با وزن جوانه گل روي شاخه جانبی در سطح %5 وجود داشت. همبستگی مثبت بین درصد میوه پوك در شاخه یکساله با تعداد جوانه گل ریزش کرده در سطح %1 وجود داشت. همبستگی مثبت بین قطر شاخه انتهایی و جانبی با تعداد جوانه گل در سطح %1 وجود داشت. اثر سال بر تعداد و طول شاخه جانبی، قطر شاخه انتهایی، جوانه ریزش کرده در شاخه جانبی، وزن جوانه گل در شاخه انتهایی و جانبی و اُنس در سطح %1 معنی دار بود.
کلمات کلیدي: پسته، همبستگی، قطر شاخه، طول شاخه، جوانه گل
مقدمه
سطح زیر کشت پسته در کشور به دلایل متعدد از جمله مقاومت بالاي این درخت به کم آبی، شوري و همچنین قیمت مناسب آن، به طور چشمگیري در حال افزایش است. تمامی برنامه هاي مدیریتی انجام شده در باغ از قبیل تغذیه، آبیاري، هرس و همچنین عوامل محیطی مانند درجه حرارت، اثر خود را روي تشکیل جوانه گل و در نهایت محصول دهی از طریق ایجاد شاخه اعمال می کند. رقم بادامی سفید از ارقام بومی منطقه فیض آباد خراسان رضوي است که بیشترین سطح زیر کشت را در این منطقه به خود اختصاص داده است.
این رقم داراي قدرت رشد قوي، عادت رشد گسترده، غالبیت انتهایی قوي و قدرت شاخه زایی متوسط است رقم عباسعلی از ارقام بومی و تجاري منطقه دامغان است که داراي قدرت رشد قوي، عادت رشد عمودي، غالبیت انتهایی متوسط و قدرت شاخه زایی نسبتاً زیاد است رقم اکبري از ارقام تجاري و شناخته شده کشور است که داراي رشد رویشی زیاد، عادت رشد گسترده و غالبیت انتهایی متوسط می باشد که نتیجه آن توانایی تولید شاخه جانبی زیاد است.
از دیر باز مشخص شده است که رشد رویشی قوي تشکیل جوانه گل را کاهش میدهد. جیبرلینهاي ساخته شده در شاخسارهها به طور کامل متحرك هستند و با حرکت به سمت پایین، از گسترش جوانه گل در بخش پایین جوانه انتهایی می کاهند.
مواد و روشها
این پژوهش در باغ کلکسیون ارقام پسته خراسان رضوي - ایستگاه تحقیقات پسته فیضآباد - اجرا شد. براي اجراي آن از طرح آماري بلوكهاي کامل تصادفی چند مشاهدهاي با سه تکرار - هر تکرار داراي سه واحد آزمایشی - استفاده شد. روي هر درخت سه شاخه در سه جهت انتخاب و صفات گلدهی از قبیل تاریخ تورم جوانه گل، شروع و پایان گلدهی در هر رقم و همچنین تاریخ تورم جوانه گل، شروع و پایان گلدهی در شاخه هاي جانبی و انتهایی، ثبت گردید.
در زمان رسیدن میوه، صفات مورد نظر شامل تعداد شاخه جانبی روي شاخه دو ساله، طول شاخه هاي جانبی بر حسب سانتی متر و قطر وسط آنها با کولیس بر حسب میلیمتر اندازه گیري شد و میانگین آنها به عنوان طول و قطر شاخه جانبی ثبت گردید. قطر وسط شاخه انتهایی با کولیس و بر حسب میلیمتر و طول آن با متر و بر حسب سانتی متر اندازه گیري و ثبت شد. روي هر کدام از شاخه هاي جانبی و شاخه انتهایی تعداد جوانههاي گل موجود و ریزش کرده شمارش و در جدول مربرطه ثبت شد.
براي اندازه گیري وزن جوانه هاي جانبی، تعداد 5 جوانه گل روي شاخه جانبی وتعداد 5 جوانه گل روي شاخه انتهایی جدا شده و پس از توزین بر حسب میلی گرم ثبت گردید. براي اندازه گیري صفات مربوط به میوه، تعداد 5 خوشه از شاخه انتهایی در زمان رسیدن کامل جدا شده و تعداد پسته در آنها شمارش شده و متوسط تعداد پسته در خوشه ثبت شد. تعداد پسته هاي پوك در کل 5 خوشه شمارش شده و بر حسب درصد ثبت شد. براي اندازه گیري وزن پسته، تعداد پسته در یک اُنس - 28/3 گرم - مبناي محاسبه قرار گرفت.
براي اندازه گیري درصد مغز، مقدار 100 گرم پسته خشک وزن شده و پس از جدا کردن پوست استخوانی، درصد مغز محاسبه و ثبت شد. اطلاعات جمع آوري شده توسط نرم افزار SAS تجزیه آماري گردید و مقایسه میانگین هاي صفات اندازه گیري شده توسط آزمون دانکن - در سطح احتمال 1 و 5 درصد - انجام شد.
نتایج و بحث
صفاتدرصد پوك، اًنس، درصد مغز و وزن جوانه گل روي شاخه انتهایی در سطح 5 درصد و وزن جوانه گل روي شاخه جانبی در سطح 1 درصد بین ارقام مورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود داشت. همبستگی بین صفات مورد مطالعه نشان داده شده است. تعداد پسته در خوشه یکی از صفات مهم در باردهی درختان پسته است. نتایج این پژوهش نشان داد که بین قطر شاخه انتهایی با تعداد میوه در خوشه روي شاخه انتهایی، همبستگی منفی در سطح 1 درصد وجود داشت. با افزایش قطر شاخه، نیاز سرمایی افزایش می یابد.
عدم تأمین نیاز سرمایی می تواند موجب ریزش گل شده و تعداد میوه در خوشه را کاهش دهد همبستگی منفی بین تعداد جوانه گل ریزش کرده با وزن جوانه گل در شاخه جانبی در سطح %5 بدست آمد. ریزش جوانه گل که موجب سال آوري یا تناوب باردهی می شود، در ارقامی که داراي جوانه گل کوچک تر باشند، بیشتر بود عوامل مختلفی در تولید میوه هاي پوك در درختان پسته تقش دارند که می توان به عوامل ژنتیکی، گرده افشانی ناقص، تنش هاي محیطی، مشکلات تغذیه اي و ... اشاره نمود.
همبستگی منفی بین درصد میوه پوك با وزن جوانه گل انتهایی در سطح 5 درصد وجود داشت. نظر به اینکه وزن جوانه گل براي هر رقم تقریباً ثابت است، بنابراین می توان نتیجه گرفت که در تولید میوه پوك، مراحل تکاملی جوانه گل قبل از گلدهی بیشترین تأثیر را دارند. وزن پسته یکی از صفات مهم کمی و کیفی پسته است که نقش مهمی در بازار پسندي و قیمت آن دارد. براساس نتایج این پژوهش مشخص شد که همبستگی منفی بین تعداد جوانه گل روي شاخه انتهایی و وزن پسته وجود دارد. به رتعبا بهتر هر چه تعداد جوانه گل روي شاخه انتهایی زیادتر باشد، اُنس کاهش یافته و پسته هاي کوچک و ریز تولید می شود که به نظر می رسد بیشتر به دلیل رقابت میوه ها در جذب آب و عناصر غذایی بوجود می آید.
