بخشی از مقاله
چکیده
کشت محصولات کشاورزی دارای مراحل مختلف است و یک فرایند مرحله است. هر مرحله شرایط، خصوصیات و نیازهای خاصی دارد. در این میان تاریخ کشت محصول اهمیت و ارج فوق العاده در کمیت و کیفیت محصول نهایی و محصولات جانبی دارد. زمان کاشت ذرت بر روی همه مراحل سبز شدن، رشد برگ، ساقه دوانی، رشد ریشه تا تاریخ ظهور اندام های زایشی و گرده افشانی و زمان رسیدن تأثیر خواهد داشت. بنابراین تعیین زمان کاشت مناسب اهمیت ویژه ای در کشاورزی دارد. در این مقاله تاریخ کاشت مطلوب برای کشت ذرت در استان خوزستان مورد ارزیابی قرار گرفته است.
داده های مورد نیاز شامل داده های سینوپتیک و داده های فنولوژی گیاهی است. تعیین تاریخ کاشت به کمک نرم افزار Smada صورت گرفته است. ابتدا مراحل فنولوژی ذرت در هر سال و در هر ایستگاه در محیط اکسل تعیین شد و سپس دردو سطح 50 و 70 درصد، محدوده تاریخ کاشت مناسب مشخص گردید. نتایج تحقیق نشان داد که در سطح 50 درصد خوزستان به سه ناحیه تقسیم می شود و دهه دوم مرداد ماه تاریخ کاشت مطلوب بیشتر مناطق است.
در سطح 70 درصد نیز دهه دوم مرداد بالاترین احتمال را داراست اما دهه سوم مرداد نیز در بسیاری از مناطق مناسب بوده و قابل برنامه ریزی است. در نهایت نتایج محاسبه احتمال وارد محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی شده و محدوده و وسعت مربوط به تاریخ کاشت ها براورد شد. بیشترین وسعت مربوط به محدوده ای است که تاریخ کاشت مناسب آن دهه دوم مردادماه بوده است.
.1 مقدمه
زمان کاشت ذرت بر روی تاریخ سبز کردن متراکم برشد طبیعی گیاه تاریخ ظهور اندام های زایشی و گرده افشانی و زمان رسیدن تأثیر خواهد داشت بنابراین تعیین زمان کاشت مناسب اهمیت ویژه ای در موقعیت کاشت ذرت دارد. زمان کاشت ذرت موقعی شروع می شود که درجه حرارت در عمق زمین - حداکثر 10 سانتیمتر - در اوایل صبح 8 تا 10 درجه سانتیگراد است، هوا رو به گرمی است که این شرایط فقط در بهار و تابستان به وجود می آید.
علیزاده و همکاران - 1388 - مناسب ترین زمان شروع آبیاری زعفران در خراسان را تعیین نمودند. تاریخ آبیاری در سه سطح 50، 70 و 95 درصد براورد گردید که نشان داد در مناطق مرتفع با دمای پایین تاریخ ابیاری اوایل پاییز و با کم شدن ارتفاع و افزایش دما به اواسط و اواخر پاییز منتقل می شود.
افشارمنش - 1385 - اثر تاریخ کاشت را بر روی عملکرد ذرت زودرس در جیرفت بررسی نمود که نتایج نشان داد تاریخ 10 بهمن تا 30 بهمن بهترین زمان کشت در ذرت زودرس و درکشت دیررس 10 بهمن تا 10 اسفند است.
ضیایی و همکاران - 1385 - اطلس احتمال وقوع حداقل دمای استان فارس را تهیه نمودند. ایشان در این مطالعه از نرم افزار Smada جهت براورد احتمال وقوع در دو سطح 50 و 70 درصد سود بردند. با استفاده از نقشه های نهایی حاصل از این براورد تاریخ کاشت و برداشت محصولات در نقاط مختلف قابل پیش بینی است. Dungan ضمن بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد وسایر خصوصیات ارقام زودرس، متوسط رس و دیررس ذرت به این نتیجه رسیدند که ارقام زودرس و متوسط رس در تاریخ کاشت اول - نیمه دوم فروردین - به دلیل عدم همزمانی مراحل گلدهی با درجه حرارت زیاد بالاترین عملکرد را داشتند.
GUPTA با بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد ذرت گزارش نمود که در مناطق گرمسیر تاریخ کاشت درمیزان بحرانی محصول موثر است یک روز تاخیر باعث کاهش 190 کیلوگرم ذرت در هکتار می شود.یکی از نیازهای مهم در برنامه ریزی زراعی برای به دست آوردن حداکثر عملکرد وبا کیفیت مطلوب تعیین بهترین زمان کاشت محصول است. تاریخ کاشت عامل مهمی است که بر طول دوره رشد رویشی و زایشی و توازن بین آن ها، سایر عوامل تولید ونهایتا" عملکرد و کیفیت محصول تأثیر می گذارد.
هدف از مناسب ترین تاریخ کاشت پیدا نمودن زمانی است که مجموعه عوامل محیطی حادث در آن زمان برای سبزشدن، استقرار و بقای گیاهچه مناسب باشد ضمن اینکه هر مرحله از رشد با شرایط مطلوب خود روبرو شود و با شرایط نامساعد طبیعی روبرو نگردد.
هاشمی دزفولی و همکاران - 1380 - در بررسی اثر تاریخ کاشت بر پتانسیل عملکرد دو رقم ذرت شیرین در شرایط آب و هوایی خوزستان گزارش کردند ، تاریخ کاشت 31 مرداد ماه با تولید معادل 6 تن دانه در هکتار نسبت به سایر تاریخ های کاشت برتر بود. سرمدنیا - 1374 - تاثیر چهار تاریخ کاشت را بر عملکرد دانه سه هیبرید ذرت در منطقه اصفهان مورد مطالعه قرار داد و نتیجه گرفت تاریخ کاشت سوم خرداد ماه از نظر عملکرد دانه، وزن خشک اندام های هوایی و طول بلال نسبت به سایر تاریخ های کاشت برتری داشته که این برتری عمدتا به دلیل عدم بر خورد مراحل زایشی گیاه با اوج گرمای تیر ماه در این منطقه می باشد. کرم زاده و کاشانی - - 1373 اعلام داشتند تاخیر در کاشت ذرت در منطقه خوزستان تا تاریخ 5 مرداد ماه باعث افزایش عملکرد دانه می شود زیرا تجمع وانتقال مواد غذایی به سمت دانه ها سریعتر و بهتر صورت می گیرد.
.2مواد و روش ها
به منظور تعیین تاریخ کاشت مطلوب کشت ذرت در استان خوزستان اطلاعات و نرم افزارهای مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است. داده های هواشناسی 13 ایستگاه سینوپتیک استان استفاده شد. جدول 1 مشخصات ایستگاههای مورد بررسی را نمایش می دهد. این داده های بصورت روزانه در محیط اکسل تنظیم شدند. دوره آماری این داده ها از 1993 تا 2012 بوده و شامل عناصر اقلیمی دما، رطوبت نسبی هوا، تبخیر، ساعت آفتابی می شوند. علاوه بر این از اطلاعات فنولوژی گیاه ذرت و اطلاعات تکمیلی در زمینه تاریخ کاشت و سایر مراحل رشد گیاه نیز استفاده گردید. در تمامی مراحل کار از چند نرم افزار مفید و کاربردی نیز سود جسته شد. برای تنظیم داده و برطرف نمودن ایرادات آماری از محیط مایکروسافت اکسل و برای تعیین احتمال تاریخ کاشت از نرم افزار Smada و برای منطقه بندی و تخمین مساحت مربوط به هر تاریخ کاشت از نرم افزار کارامد ArcGis بهره برده شد.
جدول - 1 - مشخصات ایستگاههای مورد مطالعه
-1-2روش تحقیق
روش کلی این تحقیق بدین صورت است که داده ها بصورت روزانه و برای هرسال جداگانه تنظیم شده سپس مراحل فنولوژی به کمک نرم افزار Smada انجام گردید. این نرم افزار با در اختیار داشتن سال، روزهای ژولیوسی و تاریخ کاشت درصد احتمال تاریخ کاشت را تعیین می کند. به کمک خروجی این نرم افزار و بکارگیری محیط ArcGis محدوده مربوط به هر تاریخ کاشت مشخص می شود. اساسا سه تاریخ کاشت اصلی در استان شناسایی شد که در نهایت وسعت و مرزبندی هر تاریخ کاشت بصورت نقشه پهنه بندی ارایه گردید.
.3 بحث و نتایج
محاسبه تاریخ کاشت ذرت در استان براساس دمای مناسب زمان کاشت ذرت بر روی تاریخ سبز کردن متراکم برشد طبیعی گیاه تاریخ ظهور اندام های زایشی و گرده افشانی و زمان رسیدن تأثیر خواهد داشت بنابراین تعیین زمان کاشت مناسب اهمیت ویژه ای در موقعیت کاشت ذرت دارد. زمان کاشت ذرت موقعی شروع می شود که درجه حرارت در عمق زمین - حداکثر 10 سانتیمتر - در اوایل صبح 8 تا 10 درجه سانتیگراد است، هوا رو به گرمی است که این شرایط فقط در بهار و تابستان به وجود می آید.
در این درجه سبز کردن بسیار کند صورت می گیرد ولی جوانه زدن یکنواخت و قوی هنگامی انجام می شود که درجه حرارت حداقل 10تا 12 درجه سانتیگراد باشد. تاریخ کاشت ذرت تابستانه در خوزستان با توجه به محدوده طولی دوره رشد گیاه از اواخر تیرماه تا اوایل آذرماه و نیز نیاز ذرت به دمای مناسب در مراحل مختلف به دوره زندگی باید به طور مناسبی انتخاب گردد کاشت ذرت در خوزستان در دو فصل زمستان و تابستان صورت می گیرد زمان مناسب کشت زمستانه دهه ی اول اسفندماه جهت ارقام زود رس و در تابستان از 25 تیرماه تا 20 مرداد بسته به نوع رقم می باشد.
