بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق حاضر، تعیین عوامل موثر بر غنی سازی محیط یادگیری مبتنی بر نظریه مونته سوری بود ه است. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی منطقه 8 آموزش و پرورش شهر تهران - 500 نفر - بوده که در سال 1393-94 مشغول به خدمت هستند. در این پژوهش از شیوه نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای استفاده شده است و نهایتاً 380 نفر بطور تصادفی برای تحقیق انتخاب شدند. پرسشنامه ها مورد نظر بین پاسخگویان توزیع گردید.
ابزارتحقیق سه دسته پرسشنامه بوده است: .1پرسشنامه محقق ساخته عوامل چهارگانه اثر گذار بر غنی سازی محیط یادگیری - هدف، شیوه، وسایل و تجهزات و فعالیت آموزشی - - .2 - =0/94 پرسشنامه محقق ساخته درگیری یادگیری - .3 - =0/89 پرسشنامه محقق ساخته غنی سازی محیط یادگیری بهبود یافته - .. - =0/91 برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمونهای همبستگی پیرسون، رگرسیون چند گانه گام به گام، و مدل معادله ساختاری استفاده شده است. بطور کلی نتایج تحقیق نشان داد، بین اهداف آموزشی مونته سوری - حمایت از دانش آموزان، بهبود مشارکت یادگیری دانش آموزان، بهبود توانایی تصمیم گیری دانش آموزان، بهبود نقص توجه دانش آموزان - و غنی سازی محیط یادگیری در سطح P<0/05 رابطه معناداری وجود دارد.
بین شیوه های تربیتی مونته سوری - رشد ذهنی- جنبه های فیزیکی، شناختی، اجتماعی، هیجانی و اخلاقی - و غنی سازی محیط یادگیری در سطح P<0/05 رابطه معناداری وجود دارد. بین وسایل و تجهیزات آموزشی مونته سوری - چیدمان تجهیزات آموزشی، رنگ آمیزی مواد آموزشی - و غنی سازی محیط یادگیری در سطح P<0/05 رابطه معناداری وجود دارد. بین فعالیت های آموزشی مونته سوری - فعالیت های فردی، فعالیت های گروهی - و غنی سازی محیط یادگیری در سطح P<0/05 رابطه معناداری وجود دارد. درگیری یادگیری، رابطه بین مؤلفه های چهارگانه تربیتی مونته سوری را با غنی سازی محیط یادگیری واسطه گری می کندمدل. تجربی تحقیق از برازش نسبتاً مطلوبی برخوردار بوده است.
مقدمه
بر اساس نظریات مونته سوری محیط اطراف در پرورش کودک نقش اساسی دارد. اگر محیط یادگیری غنی، کامل و مساعد باشد کودک جذب آن می شود و رشد او سریعتر می شود.. این محیط آماده به وی کمک می کند تا اعتماد به نفس، نظم، استقلال، عشق و اطمینان خاطر را در خود افزایش دهد. فراهم کردن چنین محیطی برای کودکان هدف معلمان مونته سوری است.
اگر این اهداف با درکی کامل و جامع از دیدگاه های مونته سوری همراه باشد نتیجه بسیار مطلوبی حاصل خواهد شد. مونته سوری دریافت که با ارائه آزادی عمل بیشتر به فراگیران می توان به نتایج کامل تر و سریعتری رسید. در شیوه مونته سوری »کمک کن تا این کار را انجام دهم« پیغامی ست که او از کودکان بدون اینکه حرفی بزنند دریافت کرد. شیوه های آموزشی موفق مونته سوری در جستجوی یافتن کودک نیاز به مشاهده، اندیشه ورزی و تمرکز دارد . لازم است گاهی اوقات فعالیت ها و کار هایش را در سکوت، با حرف و وقت بیشتری انجام دهد و ما وظیفه داریم تا کودک را راهنمایی کنیم . دیویی معتقد است، هدفهای آموزشی و ویژگی های محیط یادگیری پلی است که »دانسته ها را با عمل ، منطق را با تحقیق ، علم را با رفتار انسان، تجربه را با آموزش و پرورش و مشارکت را با دموکراسی ارتباط می داد
دیویی در امر آموزش ، به قوت تمام از تجربه زنده دانش آموز در محیط سخن می گفت و می دانیم محیط در اندیشه او هم محیط فیزیکی بود و هم محیط فرهنگی . به این ترتیب بیشتر اندیشه های خود را با این ملاحظه به پیش می برد که گره ای از مشکلات زندگی انسان ها بگشاید و به کاربردهای عملی اندیشه هایش توجه جدی داشت .برای دیویی اندیشه یک شکل بسیار پیشرفته از رابطه فعال بین ارگانیسم زنده و محیط است
دیویی گستره تعلیم و تربیت را از مدارس به سطح جامعه می کشاند، اما این قضیه بهانه ای نمی شود که ارزش نهاد آموزش و پرورش را در پذیرفتن این مسئولیت شگرف کمرنگ نشان دهد ، بلکه با جدیت تمام به طرح این جایگاه رفیع می پردازد
با توجه به مطالب یاد شده و نظر صاحبنظران ، شایان ذکر است که آموزش و پرورش و شیوه ی یاددهی و یادگیری زمانی اثربخش است که مستلزم یادگیری در مرحله تجربه و عمل باشد . مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که تا چه اندازه بین مؤلفه های چهارگانه مونته سوری - اهداف آموزشی، شیوه های تربیتی، وسایل و تجهیزات آموزشی و فعالیت های آموزشی - با غنی سازی محیط یادگیری رابطه معناداری وجود دارد ؟
چارچوب نظری تحقیق
پولیا معتقد است، اهداف آموزشی باید مبتنی بر تقویت تقکر باشد تا باعث غنی سازی یادگیری شود. پولیا مهمترین نقش اهداف آموزشی را توسعه تفکر میداند و هدف عمومی تدریس را توسعه عادتهای خوب ذهنی میداند - ترجمه طالب زاده و گویا،. - 1380 مطالعا ت مولر - - 2014 نشان داد، برای غنی سازی محیط آموزشی باید تحولی اساسی در کلیه فرایندهای یادگیری آن صورت گیرد و از شیوه های و ابزارهایی کارآمد و اثربخش برای بهبود یادگیری فراگیران استفاده کرد.
ساهلبرگ - 2011 - و مطالعات نیوتن و فیشر - 2010 - نشان داد، برای غنی سازی یادگیری دانش آموزان باید در فضای آموزشی تغییر و تحولاتی ایجاد کرد و به این منظور باید کلیه شیوه ها، ابزارها و فعالیت های یادگیری تجدید نظر شوند.
مطالعات احمدی - - 1384 نشان داد، طراحی و فراهم سازی فعالیت های آموزشی باعث حضور فعال دانش آموزان شده و در نتیجه در غنی سازی یادگیری آنها مؤثر است. سلیمانی - 1390 - در پژوهشی تحت عنوان »فضای آموزشی مراکز پیش دبستانی« طراحی و چیدمان مراکز آموزش پیش دبستانی را از دیدگاه مونته سوری بدین نتیجه رسید که چیدمان کلاس تأثیر زیادی بر بهبود محیط آموزشی دارد.
نتایج تحقیق کومر و همکاران - 2007 - ،نشان داد، شیوه های انعطاف پذیر - گروهی و فردی - موجب بهبود فضای یادگیری می شود. مطالعات آتول - 2005 - نشان داد،تبادل نظر و تجربه یادگیرندگان با یکدیگر به غنی تر شدن یادگیری آنها کمک می نماید مطالعات مرتضوی - - 1376 نشان داد، فضای آموزشی مشتمل بر چیدمان تجهیزات آموزشی ، رنگ آمیزی مواد آموزشی، فضای سبز مدرسه و از این قبیل موارد رابطه معناداری با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد و این در حالی است که فضای مدارس شهر تهران از شرایط و موقعیت مناسبی برخوردار نیست. در واقع نامناسب بودن فضای آموزشی - کوچک بودن فضا و ثابت و موازی بودن نیمکت ها - مانع از حرکت و مشارکت دانش آموز شده و یادگیری اثربخش صوزت نمی گیرد.
به نقل از مفیدی - - 1382، پستالوژی هم معتقداست که دانشآموزان باید از وسایل ملموس و آشنا به محیط پیرامون خودکه با واقعیات زندگی آنها تطبیق دارد در یادگیری استفاده نمایند - «ص. - 88 مطالعات رحیمی - - 1383 نشان داد، فعالیت مکمل موجب بهبود و تعمیق یادگیری و ایجاد فرصت برای اندیشیدن و تمرین مهارتهاست. هر چند غیر از موارد کتاب است ولی در راستای آن میباشد.
مطالعات کرامتی - - 1381 نشان داد، فعالیتهای مکمل و فوق برنامه به طور غیر مستقیم موجب ماندگاری یادگیری میشوند »الگوریتمهایی که در جریان فعالیتهای محصلین ابداع میگردد جهت اتکا به نفس آنها در حل مسائل ریاضی و باور خودشان بسیار مهم است. به نقل از افضل نیا - - 1392، یادگیرندگان اگر یک مفهوم را بطو مؤثر فرا گرفته باشند، می توانند در مواقع لزوم به نحوی موثر از آن استفاده نمایند.
