بخشی از مقاله
مونته سوری و نظریه های تربیتی او
چکیده
ماریا مونته سوری 1870-1952)م)مربی کودکان معلول بود که در خانوادهای مرفه درایتالیا به دنیا آمد.او نخستین دختری بود که در ایتالیا پزشک شد و سرپرستی یکی از مراکز کودکان معلول و بیمار را پذیرفت. او در آموزش و پرورش کودکان استثنایی بسیار مفید و کار ساز بود به جای برنامههای آموزشی موجود الگوی جدیدی برای بچه ها ارائه داد.مونته سوری مراکزی را برای اجرای برنامههای خود تاسیس کرد از جمله((خانه کودکان)) که باعث ایجاد محیطی مناسب و مجانی برای کودکان شد.دراین مکان به آموزش و پرورش ، بهداشت و رشد اخلاقی فیزیکی کودکان توجه می شد.طبق نظریه مونته سوری نیاز های کودکان را در سه دوره اساسی و اولیه رشد عبارتند از:دوره آموزش حرکتی یا تجارب عملی زندگی،دوره آموزش حسی یا تربیت حواس ودوره آموزش مهارت های آموزش خواندن و نوشتن. هدف تربیت کودکان خردسال این است که به رشد خودانگیخته ی شخصیت ذهنی،روحی و بدنی او کمک شود.آموزش اخلاقی و دینی از دوران مهد کودک و کودکستان شروع می شود.معلم یا مربی صرفا راهنمایی می کند.در نظام آموزشی مونته سوری مسئولیت آموزش و پرورش کودک،تا حد امکان،به عهده خود اوست.او کودکان را محدود نمی کرد ، بلکه در محیطی قرار می داد تا خود را نشان دهند (شعاری نژاد). کلاس های مونته سوری شامل همه ی گروه های سنی است ، این تفاوت سنی سبب ایجاد حس تعلق به اجتماع و گروه می شود کودکان در این روش به یک دیگر کمک می کنند. دیوئی (1915) معتقد است تجربیات مونته سوری بسیار فردی بود. در دیدگاه مونته سوری اشیا بهترین آموزگارانند نه اشخاص ،این روش موجبات استقلال را فراهم می آورد ولی چیزهای زیادی از قلم افتاده است .
مقدمه
نیاز های آموزشی هر جامعه را باید با توجه به تحولات اجتماعی ، اقتصادی و تکنولوژیکی بررسی کرد. چرا که این تحولات موجب تغییر نیازها ، نحوه ی تفکر رفتارها و شیوه زندگی افراد جامعه می گردد.نظام تعلیم و تربیت هر جامعه باید خود را با تحولات ناشی از آن هماهنگ سازد.( بالغی زاده ، حاجی حسین نژاد ،. (1381
نظریه مونته سوری کاربرد زیادی در آموزش و پرورش حتی در آموزش و پرورش کودکان استثنایی بسیاری از کشورهای جهان دارد . وی به دلایلی از قبیل وضع غیر بهداشتی محله های پر جمعیت، شرایط زندگی بسیار بد والدین که باعث میشد فرزندانشان مدت زمان طولانی ، کودکان خود را بدون سرپرست بگذارند خانه کودکان را در سن لورنز رم تأسیس و افتتاح کرد. خانه کودکان، یک اتاق ، یک معلم و پنجاه تا شصت کودک سنین 2/5-7 سال داشت.
ویژگی های بنیادی مثل شخصیت، گیرایی و آرامش در سال های کودکی شکل می گیرند. برای رشد این ویژگی ها شیوه ی مونته سوری بسیار مؤثر است و کودکان در هر مقطعی می توانند از مزایای آموزشی آن بهره مند شوند. آموزش مونته سوری کودکان را برای تحصیلات و زندگی آتی آماده می کند و با یک شیوه ی آموزشی سازمان یافته به موفقیت، رشد، استقلال، اعتماد به نفس نزدیک تر می نماید. (محمودی، آقاخانی ،.(1391
روش های آموزشی مو نته سوری بر گرفته از خود کودکان بود . او کودکان را محدود نمی کرد ، بلکه در محیطی قرار می داد تا خود را نشان دهند . هدف های اصلی برنامه مونته سوری این است که به هر کودک کمک کند به توان های بالقوه خود در همه حیطه های زندگی برسد.کودک در کلاس های 3 ساله گروه بندی می شوند ( پیش دبستانی : 3-6 سال ؛ دوره اول دبستان : 6-9 سال ؛ دوره دوم دبستان : 9-12 سال ؛ دوره متوسطه 12-15 سال ). به این ترتیب به یادگیری از یکدیگر تشویق می شوند. (شعاری نژاد ،. ( 1391
زندگی نامه ماریا مونته سوری
ماریا مونته سوری در سال 1870 در شیاراوال ،از نواحی ایتالیا به دنیا آمد.پس از اتمام تحصیلات مقدماتی به تحصیل علم پزشکی پرداخت.و در 26 سالگی ( 1896) به دریافت درجه دکترای پزشکی نایل آمد.سپس در سال 1897 مأمور شد که برای آموزگاران شهر رم سخنرانی هایی در مورد تربیت اطفال عقب افتاده ایراد کند.بدین ترتیب ، علاقه ی ویژه ای به آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ی ذهنی پیدا کرد ، و در سن 28 سالگی مدیریت مدرسه ی دولتی برای کودکان عقب مانده ی ذهنی را به عهده گرفت.همزمان با کار مدیریت و تدریس دست به یک سلسله بررسی های روانشناختی تجربی در مورد اطفال استثنایی زد و با پیگیری تحقیقات دو پزشک فرانسوی به نام های ادوارد سگن وایتارد توانست مطالعات آنها را تکمیل کند. مونته سوری توانست ، با کودکان عقب مانده ی ذهنی که ناآگاهانه و در حقیقت بی رحمانه ((کودکان ابله)) نامیده می شدند ، تماس نزدیک برقرار نماید. برنامه ی آمزشی او چنان موفقیتی کسب کرد که کودکان عقب مانده ی ذهنی تحت تعلیم وی همراه کودکان عادی مدارس رم ، امتحان دادند که این امر برای مونته سوری موفقیت درخشانی بود. بنابراین چندین سال از عمر را صرف تغییر و تبدیل روش خود برای استفاده کودکان عادی کرد و با تشکیل آموزشگاه Casa dei Bambini (خانه کودکان) برای کودکان سنین3-7 سال در 1907 قدم دیگری در را ایجاد و توسعه کودکستان برداشت.در همین سال نیز کتابی در مورد تجربیات تربیتی خویش به نام روش تعلیم و تربیت منتشر ساخت ، و البته تا سال 1952 ، به هنگام مرگش آثار و نوشته های متعددی به رشته تحریر درآورد.(مفیدی،(1391
تشریح جنبه هایی از وضعیت ((خانه کودکان))
این مؤسسه سعی می کرد تا وضع غیر بهداشتی محله های پر جمعیت شهر را با بنا کردن ساختمان های بزرگ بهداشتی بهبود بخشد.آنها متوجه شده بودند که شرایط زندگی بسیار بد والدینی که ساعت های طولانی ، کودکان خود را بدون سرپرست می گذاشتند باعث تخریب ساختمان ها می شد ، به همین جهت ،درصدد ایجاد مدرسه برای این کودکان برآمدند و از مونته سوری دعوت به عمل آوردند تا مدرسه ای را در سن لورنز رم تأسیس و افتتاح نماید.او خانه کودکان را در یک اتاق و با یک معلم و پنجاه تا شصت کودک سنین 2/5-7 سال تشکیل داد.این مدرسه از ساعت 9 صبح تا 5 بعد از ظهر در زمستان و از 8صبح تا 6 بعد از ظهر در تابستان باز بود.وی تنها معلم این خانه را تحت نظارت نزدیک داشت و ساعاتی از وقت خود را در آنجا صرف می کرد. مدرسه از طرف جامعه والدین حمایت می شد و قسمتی از کرایه خانه ها نیز به هزینه مدرسه اختصاص داشت.مونته سوری خود به عنوان یک پزشک از کودکان این مدرسه مراقبت های بهداشتی به عمل می آورد.زیرا به علت فقرشان به هیچ وجه استطاعت آن را نداشتند تا شخصا به پزشک مراجعه نمایند.او اندیشه مالکیت اجتماعی محیط آموزش را مطلوب می دانست و به همین جهت مقررات و قوانینی وضع کرد تا والدین و کودکان از منافع مدرسه و ساختمان محل زندگی خود برخوردار گردند.سیاست های اجرایی مدرسه مونته سوری که در مراسم افتتاحیه یکی از خانه های کودکان به وسیله وی تشریح گردید به شرح زیر است: (براون و ادواردز ، 1972 ، ص. (116 ((خانه کودکان))با هدف ایجاد محیطی مناسب و مجانی برای کودکانی که به علت کار کردن والدینشان قادر به براوردن نیازهایشان نیستند تأسیس گردیده است.در خانه های کودکان به آموزش و پرورش ، بهداشت و رشد اخلاقی و فیزیکی کودکان توجه می شود و در رابطه با کار مدرسه ، اداره کننده ، پزشک و مراقب کودک همکاری دارند. برنامه ، ساعات آموزش و مراقبت خانه کودکان به وسیله اداره کننده کنترل می شود . (مفیدی،.(1391
شرایط زیر از جمله شرایط لازم برای برخورداری از مزایای این خانه می باشند:
((-همه کودکان سنین 3-7 سال در این مدرسه پذیرفته می شوند.
-والدینی که مایلند از مزایای این مدرسه ها استفاده کنند ،هیچ مبلغی نمی پردازند و فقط باید مقررات زیر را بپذیرند:
الف)باید کودکانشان را در زمان مقرر و با پوشاک و بدن تمیز به مدرسه بفرستند و یک پیش بند مناسب نیز همراه داشته باشند.
ب)باید ارزش و احترام کننده و همه کسانی را که به نوعی در رابطه با مدرسه همکاری دارند ، داشته باشند و با اداره کننده نیز در آموزش کودکان خود تماس برقرار نمایند. (مفیدی،.(1391
مادران باید حداقل یک بار در هفته با اداره کننده صحبت کنند و به او اطلاعاتی در مورد زندگی خانوادگی کودکان بدهند و در مقابل نصایح آموزش را از معلم دریافت دارند. (مفیدی،.(1391
کودکانی از مدرسه اخراج می شوند که :
الف)با لباس کثیف و بدن آلوده به مدرسه بیایند.
ب)بچه هایی که اصلاح ناپذیرند.
ج)آنهایی که والدینشان به افراد و کارکنان مدرسه احترام نگذارند و یا با اعمال نامناسب خود ، کارهای آموزشی مؤسسه را تخریب نمایند. (مفیدی،.(1391
از دیگر خصوصیات خانه های کودکان این است که اداره کننده همیشه مطابق خواسته مادران عمل می کند ، او ملزم به زندگی در خانه ها و نمونه فردی آموزش دیده برای ساکنان خانه ها ، در این مدرسه علاوه بر نظارات و رشد فیزیکی ، رش آموزشی و اجتماعی آنها نیز مورد نظر است (مفیدی،.(1391
بررسی آراء و عقاید مونته سوری
روش مونته سوری بر اساس نظریات او درباره رشد کودکان شکل گرفته است.او تصور می کرد که کودکی مرحله ای بسیار حساس از زندگی انسان است.در این مرحله است که کودکان به سهولت بیشتری قادر به یادگیری مهارت ها و رفتار ها نسبت به مراحل دیگر زندگی می باشند.بر اساس این اندیشه ، محیطی را پدید آورد که با استفاده از فعالیت ها و وسایل ویژه ، نیاز های کودکان را در سه دوره اساسی و اولیه رشد براورده می نمود :
-1دوره آموزش حرکتی یا تجارب عملی زندگی
-2دوره آموزش حسی یا تربیت حواس
-3دوره آموزش مهارت های تحصیلی و مدرسه ای یا آموزش خواندن و نوشتن(ماکزین ، 1980 ،ص . (7
دیدگاه های تربیتی مونته سوری
با مطالعه ی آثار ارزشمند خانم مونته سوری ،مخصوصا دو کتاب روش مونته سوری و صلح وتربیت می توان تا حدودی به افکار و عقایدتربیتی او پی برد و آنها را چنین خلاصه کرد :
-هدف تربیت کودکان خردسال این است که به رشد خودانگیخته ی شخصیت ذهنی،روحی و بدنی او کمک شود.وظیفه مربی این است که روند رشد طیعی کودک را بفهمد و امکاناتی فراهم آورد که کودک بتواند تدریجا بر محیط خود مسلط شود و بر روند رشد و تکامل خود بیفزاید .((مونته سوری امیدوار بود که با روش های خود ((نوع بهتری از انسان را پدید آورد،انسانی با خصایص برتر،گویی متعلق به نژادی تازه:همتان ابر مردی که یک لحظه به چشم نیچه آمد.))کودکانی که آزادانه تحصیل می کردند و با نیرو و خدانگیختگی به طور منظم رشد می کردند،نسل جدیدی از ((مردانی قدرتمند)) می شدند که تأمین پیشرفت علمی تمدن ما را دارا بودند.))
مونته سوری روش تربیتی خود را ((روش علمی)) معرفی کرد و آن را مرکب از سه عمل می دانست:(1مشاهده (2آزمایش (3تجزیه و تحلیل.همیشه کاربرد آنها را به همکارانش توصیه می کرد.
وی علاقه مند بود و کوشش می کرد که مدارس خود را به شکل محیطی در آورد که آنجا کودکان بتوانند مستقل از بزرگسالان رشد کنن ، آزادانه عمل کنند و با آهنگ گام خویش پیش بروند.به نظر او کودکان در مدارس معمولی، محیط نا خوشایندی دارند و طبعا به
