بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه سنگ بنای رشد تمدن ها و از مهمترین شاخصهای ترقی و توسعه و عامل مؤثر برای شکوفایی استعدادهای بالقوهی انسانی برای رسیدن به کمال است. امروزه یکی از معیارهای سنجش رشد فرهنگی و فکری هر ملت و کشوری وضعیت مطالعه در آن جامعه بوده و بالا بودن میزان مطالعه یکی از شاخصهای توسعه یافتگی و رشد شناخته شده است. لذا با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به منظور بررسی وضعیت مطالعه دانش آموزان استان اردبیل و عوامل موثر بر آن به روش توصیفی- تحلیلی - تحلیل عامل اکتشافی - انجام گرفت.
بدین منظور بر اساس جداول تعیین حجم نمونه - اج،اس،بولا و مورگان - تعداد 765 نفر از دانش آموزان استان اردبیل به طریقه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای برای مطالعه انتخاب شدند. تعداد 38 سئوال پژوهشی مطرح و برای جمع آوری داده های لازم از دو عنوان پرسشنامه محقق ساخته - با روایی - 0/84 استفاده شد.
جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری خی دو، تی و تحلیل عامل اکتشافی بر اساس سئوالات پژوهش استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که متوسط سرانه مطالعه روزانه کتابهای درسی و غیر درسی دانش آموزان به ترتیب 3/2 و 1/61 ساعت است. بالاترین زمینه مطالعه غیر درسی دانش آموزان در زمینه داستانی و ادبی 23/8 - درصد - می باشد.
بر اساس نتایج پژوهش جنسیت ، دوره تحصیلی ،نوع مدرسه، شغل پدر، سواد والدین ، امانت گرفتن کتاب، عضویت در کتابخانه، داشتن کتابهای غیر درسی و محل تحصیل با وضعیت مطالعه دانش آموزان رابطه معنا داری دارد .
نتایج پژوهش نشان می دهد که مطالعه درسی و غیر درسی تاثیر متقابل بر یکدیگر داشته و این تاثیر در جهت مثبت و معنادار می باشد .
تحلیل عاملی اکتشافی داده ها نشان داد از دیدگاه دانش آموزان ، مولفه های مربوط به عوامل آموزشگاهی و فرهنگی - - %29/46، فردی و اجتماعی - - %18/94، تکنولوژی و رسانه - - %18/7 ، بستر سازی - %17/6 - و روابط انسانی - %15/3 - به ترتیب بیشترین تاثیر را بر وضعیت مطالعه دارند.
مقدمه
تحول زندگی بشر در گذر از عصر آتش، آهن، بخار، اتم تا عصر اطلاعات، همگی مدیون تولید و انتقال دانش بوده است، هرچند هر عصری به نام پدیده ای از تکنولوژی که وجه غالب در آن عصر بوده نام گذاری شده است. اساساَ هر توسعه اقتصادی و سیاسی بیش از آن که سرمایه محور باشد، دانایی محور است
بدیهی است که مطالعه بعنوان شاخصه اصلی دانایی محوری، ضمن انتقال دانش به مخاطب،بینش او را نسبت به محیط اطراف و دنیای پیرامون خود تغییر داده و روح تازه ای به انسانها می دهد، دریچه ای که هر انسانی را با افکار و اندیشه دیگران آشنا کرده، به آدمی بصیرت می دهد تا شعاع دید خود را گسترش داده و او را در همه حال با خود همراه می کند.
از دیدگاه اجتماعی، عادت به مطالعه، امری اکتسابی است و گرایش به آنرا می توان از دوران کودکی پروراند و تقویت نمود. مطالعه را می توان یک حس قلمداد کرد
از دیدگاه اقتصادی ،کتاب ابزاری برای معرفی ارزشهای جامعه و فعال کردن نیروی تخیل و ایجاد تفکر جدید، تقویت نیروی استدلال و استنباط و بالا بردن قدرت تمرکز است. دانش فنی با تجربه به دست می آید و با مطالعه تقویت می شود و چه بسا منجر به تولید جدید می گردد
از دیدگاه روان شناسی مطالعه نیاز زندگی روزمره است، فرد با خواندن کتاب اهداف خاصی را دنبال می کند، افزایش اطلاعات، انگیزه اساسی مطالعه و گذراندن اوقات فراغت، افزایش سرگرمی ها و بالا بردن سطح عزت نفس، نتیجه جانبی مطالعه است. کتاب درمانی از ساده ترین و در عین حال پر اثر ترین روشها برای درمان بسیاری از پریشانی های روانی، افسردگی، پرخاشگری و اختلال خلقی باشد
از دیدگاه فرهنگی خواننده کتاب یک جستجوگر است، جستجوگری که نه تنها به دنبال افزایش مهارت ها و کسب اطلاعات است، بلکه با بر انگیختن حس کنجکاوی، به دنبال پاسخ به سوال است
مارکوئین و آلن معتقدند که استفاده از اطلاعات، یک رفتار است و دادهها براساس رفتارهایی مثل پرسش از افراد، مشاهده اتفاقات، یا آزمایش مصنوعات، جمعآوری میشوند. به عبارت دیگر، استفاده از اطلاعات، به معنای رفتار اطلاعیابی است که در ضمن استفاده از اطلاعات، نیازهای اطلاعاتی افراد نیز برآورده شود
تعریف نیاز اطلاعاتی در اصطلاح نامه کتابداری اینگونه است: واژه نیاز اطلاعاتی به نیازی اشاره میکند که باید از خدمات اطلاع رسانی یا از مواد و منابع اطلاعاتی تأمین شود. در بررسی نیازهای اطلاعاتی، فرد محقق برای شناسایی موضوعات مورد نیاز تلاش میکند
شکل زیر، نمایی از روابط درونی احتمالی نیازهای افراد با عوامل دیگر است.البته منظور ازاطلاعات، ابزاری برای ارضای نیازها است که شامل امور واقعی، دادهها، افکار، اندیشهها و توصیهها است
ویکری - 1987 - 4، درباره نیاز اطلاعاتی مینویسد: هر شهروندی در زندگی روزمره، هر لحظه نیازمند دانستن درباره نحوه دستیابی، کیفیت، و قیمت بسیاری چیزها مثل خدمات بهداشتی، تأمین اجتماعی، تسهیلات آموزشی و امکانات تربیتی است.
لنکستر - 5 - 1993، در باب نیاز اطلاعاتی مینویسد: نیاز اطلاعاتی، اطلاعات مورد نیاز برای طیف گسترده کاربردها - از گرفتن بلیط اتوبوس تا تفکر خلاق - است و خود تفکر خلاق شامل حوزه گسترده ای از حل مسئله تا مشکلات فردی، حسی، و عاطفی است که به تولید دانش جدید ختم میشود. لنکستر برای تعریف نیاز اطلاعاتی به هرم هورتون اشاره میکند. هورتون معتقد است افراد در هر سطح که باشند به اطلاعات نیاز دارند. وی با توجه به مدل سلسلهمراتب مزلو، هرم نیاز اطلاعاتی خود را طرح میکند که شامل سطوح زیر است
-1 اطلاعات انطباقدهنده : اطلاعات در مورد تهیه غذا، خطر، بهداشت، و... برای نیازهای پایه و اساسی روزمره
-2 اطلاعات یاریرسان: اطلاعاتی برای تأمین زندگی، تأمین اجتماعی و نیازهای ایمنی
-3 ا طلاعات روشنگرانه: نیازهای اجتماعی مثل عضویت در مجامع، مشارکت در اجتماع، شغل و داشتن دوستان
-4 اطلاعات اغناکننده : کسب احترام که باعث اغنای فرد میشود
-5 اطلاعات تهذیب و اخلاق : خداشناسی و معرفت نفس
بوآزا، درمقاله ای با عنوان مطالعه کاربران اطلاعات مینویسد : آپتد6، نیازهای اطلاعاتی را اطلاعاتی میداند که استفادهکننده در زمان مشخص به آن نیازمند است تا مسئلهای را که در دورهای از زمان گذشته، حال یا آینده وجود دارد، حل کند.
بوآزا در ادامه نظریه پیسلی را اینگونه بیان میکند: نیاز اطلاعاتی متأثر از پنج عامل است.
-1 مرتبهای که اطلاعات قابل دسترس است؛
-2 به کاربردن آن چه در آن اطلاعات وجود دارد - محمل اطلاعاتی -
-3 پیشینه، انگیزه، محور شغل، و دیگر مشخصههای فردی کاربرد-4 نظامهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی محیط کاربر
بر اساس نتایج مطالعات اسمیت، تغییر نگرش بر رفتار خواندن، انتخاب مواد خواندنی و همچنین بر توسعه مهارتهای خواندن فرد تأثیر می گذارد.
ویگفیلد - - 1997 در پیوند با مفهوم سازی انگیزه خواندن، به دو نکته توجه کرده است؛ نخست اینکه انگیزههای متنوعی برای خواندن وجود دارد که بر فعالیت خواندن مؤثر است و این تفاوت انگیزه، خوانندگان را به مطالعه وا میدارد. دوم آنکه، مفهوم سازی انگیزه خواندن تا حد زیادی بر نظریهانگیزه مبتنی است؛ یعنی عمدتاً بر جنبههای گوناگون انگیزه خواندن شامل: .1 نظریه خود توانایی.2 نظریه دسترسی به هدف .3 نظریه انگیزه غریزی.4 نظریه انتظار ارزشی
باید توجه داشت، انگیزه خواندن نیروی انرژیزاست و هنگامی موجب خواندن میشود که فرد در مورد مواد خواندنی موجود دارای نگرش مطلوب باشد. نگرش نوعی حالت آمادگی است. تمایل به عمل یا واکنشی خاص در مقابل محرکی خاص است. »اوپنهام«، الگوی زیر را در ارتباط با نگرشها ارایه داده است.
