بخشی از مقاله
چکیده
هنگامی که مهارتی بر اثر تمرینات بسیار زیاد یا شرایط بینایی خاص، به طور چشمگیری بهتر از مهارتهای همان طبقه اجرا گردد، آن را مهارت ویژه مینامند. یافتههای اخیر وجود مهارت ویژه در بازیکنان خبره را گزارش کردهاند، که این مغایر با برخی نظریات موجود در حوزهی یادگیری حرکتی میباشد.
هدف از پژوهش حاضر، تعیین مهارتویژهی شوت بسکتبال در بازیکنانخبره میباشد. 10 بسکتبالیست مرد با میانگین سنی 24/9 سال و میانگین سابقهی تمرینی 10/5 سال، در این پژوهش شرکت کردند. بازیکنان 150 شوت ثابت را از 5 فاصلهی 3/35، 3/96، 4/57، 5/18 و 5 /79 متر نسبت به حلقه - هر نقطه 30 شوت - اجرا کردند و امتیازات آنها ثبت گردید. این نقاط، به ترتیب از نزدیک به دور با نامهای A، B، C، D و E نامگذاری شده بود.
برای تعیین مهارت ویژهی شوت بسکتبال بازیکنان خبره از رگرسیون خطی استفاده گردید. جهت مقایسهی اجرای واقعی با اجرای پیشبینی شدهی شوت بسکتبال در فواصل پنجگانه، از آزمون t تک نمونهای و به منظور مقایسهی اجرای واقعی و پیشبینی شدهی شوت بسکتبال در فواصل پنج گانه، از آزمون t زوجی استفاده شد.
نتایج نشان داد که، بین عملکرد واقعی و عملکرد پیشبینیشدهی بازیکنان تنها در نقطهی C - پنالتی - تفاوت معناداری وجود داشت. بنابراین میتوان گفت که بازیکنان در نقطهی C که همان نقطهی پنالتی در زمین بسکتبال است، دارای مهارتویژهای هستند که باعث عملکرد شوت بهترشان از این فاصله شده است.
-1 مقدمه
قابلیت برجسته و ممتاز در اجرای مهارتها، مشخصهای مهم از هستی انسان است. به عبارتی اجرای ماهرانه برای انسان امری ذاتی است. اگر ظرفیت و توانایی لازم برای اجرای ماهرانه در انسان نبود، او نمیتوانست بنویسد، بخواند، رانندگی کند و حتی مهارتهای ورزشی را این گونه هیجانانگیز و جالب توجه اجرا کند. بنابراین انسان بدون یادگیری حرکات ماهرانه قادر به رفع مشکلات خود در زندگی نمیباشد.
دیدگاهها و طبقهبندیهای متفاوتی در مورد چگونگی کنترل و یادگیری مهارتهای حرکتی وجود دارد که بر اساس آنها دانشمندان تحقیقات فراوانی را انجام دادهاند. از جمله دو دیدگاه اصلی مختلف و متضاد: دیدگاه اختصاصی بودن و دیدگاه عمومی بودن . دیدگاه اختصاصی معتقد است که یادگیری حرکتی وابسته به شرایط خاص فردی و تمرینی است
از فرضیههایی که در این حیطه قرار میگیرند میتوان به فرضیهی توانایی اختصاصی هنری اشاره کرد که معتقد است که حتی اگر دو تکلیف مشابه هم باشند، همبستگی بین آنها نزدیک به صفر است
در مقابل، دیدگاه عمومی بودن قرار دارد که معتقد است که میزان زیاد تمرین منجر به ایجاد یک بازنمایی خاص حافظهای برای یک طبقهی خاص از اعمال میشود، نه اینکه یک بازنمایی واحد برای هر یک از حرکات .
از نظریههایی که در این دسته قرار دارد، نظریهی طرحوارهی اشمیت است. نظریهی طرحواره معتقد است که دستهی خاصی از اعمال در حافظه نگهداری میشوند. برای اینکه برنامهای اجرا شود، فرد باید نیازهای موقعیت اجرا را در نظر گرفته و از حافظه فراخوانی کند، سپس پارامترهای معینی را به آن اضافه نماید
در واقع نظریهی طرحواره به دنبال ثابت کردن این مفهوم است که یادگیری مهارتها می-تواند تعمیمپذیر باشد. بر طبق این نظریه چنانچه اجراکننده، یک حرکت جدید که از همان گروه حرکتی است انجام دهد، تکلیف با موفقیت اجرا می شود
یکی از حوزههای تحقیقی مرتبط با مکانیزم یادگیری مهارتهای حرکتی و بازنماییهای حافظه، بحث مهارت ویژه1 است، که دیدگاههایی که تاکید بر عمومیتپذیری دارند مثل تئوری طرحواره، در مورد برتری خاص این مهارتها حرفی نزده اند. بر عکس، دیدگاههای اختصاصی، پدید آمدن آن را پیشبینی کرده اند. مهارت ویژه، مهارتی است که در نتیجهی میزان انبوه تمرین حاصل می شود و موقعیت خاصی در بین یک طبقهی عمومی از مهارت های حرکتی دارد که به وسیلهی توانایی اجرای بالایش از بقیهی مهارتهای آن طبقه متمایز شده است
محققان برای یافتن سازوکارهای زیربنایی مهارت ویژه دو توجیه متفاوت ارایه دادند: الف - یک احتمال این است که میزان انبوه تمرین در یک فاصلهی خاص در میان یک طبقه مهارت، فرایند اختصاصی کردن پارامتر را برای این نمونهی منحصر به فرد توسعه میدهد که آن را فرضیهی پارامترهای یاد گرفته شده2 نامیدند
مربیان بر این باورندکه هر چه قدر فرد بیشتر تمرین را انجام دهد، آن مهارت ملکهی ذهن او شده و در آینده بهتر عمل خواهد کرد - . - 3 بعد از اینکه یادگیری مهارت به وقوع پیوست، مربیان، ورزشکاران خود را به هر چه بیشتر تمرین کردن تشویق میکنند که از آن به عنوان پرآموزی3 یاد میشود. واژهی پرآموزی به این معناست که هنگامی که ما به تکلیف ملاک رسیدیم تمریناتمان را در ورای ابتدای ماهر شدن ادامه دهیم تا منجر به روانی حرکت شود. احتمال دیگر این است که یک زمینهی بینایی منحصر به فرد، درون بازنمایی یادگرفته شده برای مهارت ویژه، جاسازی شده باشد که آن را فرضیهی زمینهی بینایی4 نامیدند
خان و فرانکز - 2004 - 5 از دیدگاه کنترلی اظهار داشتهاند که در فرایند یادگیری از بین منابع اطلاعات حسی در دسترس از جمله حس بینایی، حرکت، شنوایی، لامسه و ... استفاده از منبعی که عملکرد بهینه را تامین میکند بر دیگر منابع غالب میشود و در صورت حذف یا تغییر این منبع غالب، افت عملکرد رخ خواهد داد
تحقیقات نشان داده است که مهارت ویژه در افراد خبره6 وجود دارد و فرد خبره با اجرای استثناییاش مشخص میشود. برای خبره شدن به ده سال تمرین سنجیده نیاز است. این افراد بسیار ماهر، ویژگیهای اجرایی مشترکی در استفاده از بینایی و سازمانبندی دانش خود دارند، که اساس توانایی اجرای فوق العادهی آنان را تشکیل میدهد
کیچ7 و همکاران در پرتاب بازیکنان ماهر در فواصل مختلف از سبد بسکتبال و هم چنین به صورت زاویهای - 15و - 16، طاهری و همکاران در نقاط دلخواه بازیکنان نخبه در مهارت پرتاب آزاد بسکتبال - - 4، نبوی نیک و همکاران در مهارت ظریف پرتاب دارت - - 11و سیمونز1 و همکاران در مهارت بیسبال - - 19، فای2 و همکاران در شوت بسکتبال با ویلچر - 14 - ، آذری در مهارت تیراندازی با تفنگ بادی - 1 - و سزیز و موس3 در تیراندازی با کمان در گروه مردان - 13 - همگی به این نتیجه رسیدند که بازیکنان باسابقه در نقطهی استاندارد که تمرینات زیادی را از آن نقطه انجام داده بودند، مهارت ویژهای داشتند و در واقع اختلاف معناداری بین عملکرد واقعی و پیشبینی شدهی بازیکنان در فاصلهی استاندارد وجود داشت که از معادلهی رگرسیون خطی تبعیت نمیکرد.
به اعتقاد اغلب مربیان برجستهی بسکتبال، مهارت بالا در شوت و پرتاب آزاد میتواند به موفقیت تیم منجر شود. در تایید این ادعا در مسابقهی بسکتبال دیده میشود که وقتی توان دو تیم در یک حد و اندازه است، اغلب پرتابهای آزاد سرنوشت بازی را معین میکند
با توجه به اینکه برخی دیدگاهها و نظریهها وجود مهارت ویژه را رد میکنند و اندک بودن تحقیقات در این زمینه و همچنین اهمیت و نقش پرتابهای آزاد در سرنوشت مسابقات، سوال اصلی تحقیق حاضر این است که آیا مهارت ویژه در عملکرد شوت بسکتبال در بازیکنان خبره که افراد در آن به خودکاری رسیده اند، وجود دارد؟
-2 روش شناسی
این تحقیق یک تحقیق کاربردی است که جزو تحقیقات نیمه تجربی به حساب میآید. جامعهی آماری این تحقیق شامل تمامی بازیکنان خبره و حرفهای بسکتبال است. 10 بسکتبالیست مرد که عضو تیم های سوپرلیگ کشور بودند با میانگین سنی 24/9 سال و میانگین سابقهی تمرینی 10/5 سال در این تحقیق شرکت کردند. از فرم مشخصات فردی، فرم ثبت امتیازات و آزمون دقت شوت بسکتبال که در ادامه به اختصار معرفی می شود، برای اجرای این طرح پژوهشی استفاده گردید.
آزمون دقت شوت 4 ارزشی بسکتبال دربرگیرندهی 4 امتیاز برای پرتاب کنندهی شوت بسکتبال می باشد. بدین صورت که در صورت گل شدن توپ بدون برخورد با حلقه یا کمترین برخورد 3 امتیاز، در صورتی که توپ به بالای حلقه برخورد کند و یا با مکث زیاد - در اثر برخورد با لبههای حلقه - گل شود 2 امتیاز، در صورتی که توپ به بالای حلقه برخورد کند و گل نشود 1 امتیاز، و در صورت برخورد توپ با لبهی بیرونی حلقه و یا نرسیدن به حلقه 0 امتیاز به آن تعلق خواهد گرفت
فرایند تحقیق: ابتدا رضایتنامهی کتبی و فرم مشخصات فردی - سن، قد، وزن، سابقهی تمرین، میزان تمرین، آسیب جسمی - توسط شرکتکنندگان تکمیل گردید. این آزمون در سالن استاندارد بسکتبال اجرا شد. فاصلهی مرکز حلقه از سطح زمین، 3/05 متر بود. ابتدا فواصل، به وسیلهی متر نواری با چسب لوکوپلاست به ابعاد 5*25 سانتیمتر روی زمین علامتگذاری شد. به این ترتیب 5 نقطه مشخص گردید که بازیکنان میبایست تعداد 150 پرتاب را از این نقاط اجرا می-کردند.
این فواصل عبارت بودند از: 3/35، 3/96، 4/57، 5/18 و 5/79 متر نسبت به حلقهی بسکتبال که به ترتیب با نام های A، B، C، D و E نامگذاری شده بودند. قبل از شروع آزمون، دستورالعمل کامل اجرای آزمون، به بازیکنان گفته شد. بازیکنان به مدت 10 دقیقه با اجرای تمرینات کششی و جنبشی سنگین خود را گرم کردند و سپس پرتاب های خود را به سمت حلقه اجرا کردند. ترتیب اجرای بازیکنان به صورت موازنهی متقابل بود.
