بخشی از مقاله
چکیده
سیستمهای فیزیکی، زیستی و انسانی در عرصههای شهری و انسانساخت همانند عرصههای طبیعی پیچیده میباشند و برنامهریزان و طراحان، برای نیل به پایداری در طول زمان باید بررسیها، مدلها، پیشنهادات، برنامهریزیها و طرحهای خود را در تمامی مقیاسها و سطوح با توجه به این نظامها و توانهای موجود محیطی و به شکلی جامع پایهگذاری نمایند.
برنامه ریزی راهبردی فضای سبز شهری، با هدف نیل به پایداری و پویایی فضاهای سبز و در نهایت، پایداری محیط شهرها از جمله مواردی است که میتواند به جوانب مختلف پایداری شهرها کمک شایانی نماید. بنابراین پارکها و فضاهای سبز شهری از اهمیت استراتژیکی زیادی برای بهبود شرایط زیستی جوامع شهری امروزی برخوردارند. در این مقاله برای توزیع بهینه پارکهای شهری از معیارهای نزدیکی به مراکز مسکونی، دسترسی به شبکه ارتباطی، فاصله از پارکهای موجود، تراکم جمعیت و تراکم خانوار در سطح بلوکهای شهری استفاده شد.
بدین منظور با تلفیق مدل تحلیل سلسله مراتبی - - +$3 و روش فازی، اولویتهای مکانی برای احداث پارکهای شهری مشخص گردید. نقشه نهایی حاصله در طیف 0-1 تهیه شد که با توجه به نظر کارشناسان مربوطه، محدودهی 0/8 تا 1 در طبقه بهترین مکانها، مکان خوب در محدودهی 0/7 تا 0/8، مکانهای با درجه مطلوبیت متوسط در محدودهی0/4 تا 0/7 و مکانهای نامناسب در محدودهی کمتر از 0/4 برای ایجاد پارک و فضای سبز شهری قرار دارند.
در نهایت پس از مقایسهی مکانهای انتخاب شده با کاربری اراضی، مشخص شد که زمینهای مناسب برای ایجاد پارکها تناسب زیادی با کاربری اراضی دارند. این مکانها در محلات پرتراکم که سرانهی فضای سبز کمی دارند و از پارامترهای دیگر مانند فضای سبز موجود فاصلهی مناسبی دارند که در زمینهای بایر با مالکیت دولتی قرار گرفتهاند.
مقدمه
پارک های شهری سهم اساسی در رفاه عمومی مردم دارند. نقش آن را می توان در رفاه شخصی، اجتماعی، اقتصادی، محیطی و روانی شهروندان مشاهده کرد. تامین نیازهای اجتماعی و روانی شهروندان و تقویت همبستگی اجتماعی و نزدیکی با طبیعت به نحوه بهره گیری از فضاهای باز و سبز شهری مربوط میشود که به برنامه ریزی و طراحی سنجیده نیاز دارد. ارائه فرصت برابر در دسترسی به پارکها یکی از مسائل مهم در طراحی و توزیع مناسب پارکهاست.
یکی از کاربردهای مهم سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در برنامهریزی شهری، مکانیابی کاربریها و عملکردهای شهری است که به لحاظ پیچیدگی مسائل شهری و تاثیر عوامل غیرفیزیکی بر تغییرات عوارض شهری نتایج آنالیزها و تصمیمگیریهای GIS قطعیت و حتمیت نخواهند داشت و در این مورد نیز نیاز به استفاده از سیستمهای GIS فازی خواهد بود. با توجه به این ضرورت، هدف این مقاله مکانیابی پارکهای جدید شهری در منطقه یک شهرداری بندرعباس با استفاده از تلفیق مدل سلسله مراتبی و منطق فازی در نرم افزار ArcGIS است.
محدوده مورد مطالعه
شهربندرعباس مرکز استان هرمزگان در جنوب ایران است که بین َ56 09تا َ56 26 طول شرقی و َ27 08تا َ27 15 عرض شمالی واقع شده است - شکل. - 1 منطقه یک شهر بندرعباس از سه ناحیه و 11
محله با جمعیت 435751 نفر در سال 1390 میباشد.
شکل– 1 موقعیت منطقه مورد مطالعه
مبانی نظری پژوهش - توسعه پایدار شهری
جدیدترین بحث در مقوله مدیریت شهری، نظریه توسعه پایدار شهری است، توسعه پایدار در مفهوم عام به معنی اداره و بهرهبرداری صحیح و کارا از منابع پایه، طبیعی، مالی و نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب است که با بهکارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل امروز و آینده به طور مستمر و رضایت بخش امکانپذیر میشود. نظریه توسعه پایدار شهری، موضوعات جلوگیری از آلودگیهای محیط شهری و ناحیهای، حمایت از بازیافتها، عدم پشتیبانی از توسعههای زیانآور و از بین بردن شکاف بین فقیر و غنی را مطرح میکند. همچنین راه رسیدن به این اهداف را منوط به برنامهریزیها و مدیریت کارآ و مؤثر در سطوح مختلف میداند. این نظر به مثابه دیدگاهی راهبردی به نقش شهرداریها در برنامهریزی و مشارکت مردم در پایداری اهمیت خاصی قائل است و معتقد است که حکومتهای محلی با همکاری مردم بایستی از محیط زیست شهری حمایت همه جانبه به عمل آورند
برنامهریزی شهری برای هر شهری مستلزم دریافت و فهم صحیح از فضاهای شهری است، فضایی که توده مردم شهری، اهداف و وقایع آن را به وجود میآورند. و مفهوم توسعه پایدار شهری را که بر اصلاح و بهبود کیفیت زندگی شهروندان تاکید دارد به وجود میآورد، امری که امروزه در برنامههای شهری چندان ملاحظه نمیگردد
- نقش فضای سبز در توسعه پایدار شهری
امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضای سبز مؤثر در اشکال گوناگون آن دیگر قابل تصور نیست، پیامدهای توسعه شهری و پیچیدگیهای معضلات زیست محیطی آنها موجودیت فضای سبز و گسترش آن را برای همیشه اجتناب ناپذیر کردهاند.
شهرها به عنوان کانونهای تمرکز، فعالیت و زندگی انسانها، برای اینکه بتوانند پایدار خود را تضمین کنند چارهای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستمهای طبیعی ندارند. در این میان فضای سبز به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره یگانه شهرها در متابولیسم آنها نقش اساسی دارند که کمبود آنها میتواند اختلالات جدی در حیات شهرها بوجود آورد. توجه به فضای سبز به طور عام به عنوان ریههای تنفسی شهرها تعریف اغراق آمیزی از کارکردهای آن نیست، بلکه این شبیه بیان کننده حداقل کارکرد آن در مفهوم اکولوژیک شهرها به شمار میرود.
روش پژوهش
- روش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP
اساس این الگو در تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است؛ یعنی مبانی ارزشی تحلیلگر با اطلاعاتی که در مورد جایگزینها - آلترناتیوها - وجود دارد، در هم آمیخته و مجموعهای از میزانهای اندازهگیری اولویتها برای ارزیابی پدید میآورد
اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی
توماس ساعتی - بنیانگذار این روش - چهار اصل زیر را به عنوان اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی بیان نموده و کلیه محاسبات و مقررات را بر این اصول بنا نهاده است. این اصول عبارت اند از:
اصل :1 شرط معکوسی- اگر ترجیح عنصر A بر عنصر B برابر با n باشد، ترجیح عنصر B بر عنصرA برابر 1/n خواهد بود
اصل :2 اصل همگنی- عنصر A با عنصرB باید همگن و قابل مقایسه باشند. به بیان دیگر برتری عنصر A بر عنصر B نمیتواند بینهایت یا صفر باشد.
اصل :3 وابستگی- هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود میتواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح میتواند ادامه داشته باشد.
