بخشی از مقاله
چکیده
تعیین مواد مغذی علوفه و همچنین تشخیص عدم تعادل آنها، راه را برای برنامه ریزی به منظور بهبود تغذیه دام در مرتع و حمایت از گیاهان مرتعی با ارزش هموار می سازد .به گفته اغلب متخصصان تغذیه، کمبود پروتئین غلات، پایین بودن مقدار انرژی مواد خشبی و عدم تعادل عناصر معدنی علوفه مراتع، عوامل محدودکننده اغلب مراتع دنیاست .به منظور بررسی مقدار ازت، پتاسیم و فسفر در گیاهان Iris songarica وAstragalus macropelmatus نمونه برداری به صورت تصادفی انجام شد. نمونه ها به آزمایشگاه منتقل و مواد معدنی آنها اندازه گیری شد. داده های با آزمون آماری تی استیودنت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. .میزان عناصرفسفر و پروتئین خام در سطح 0/05 معنی دار شد. مقایسه مقدار عناصر معدنی با حد نیاز نشخوارکنندگان نشان داد که مقدار فسفر، پتاسیم و پروتئین خام در هر دو گیاه از حد بحرانی بالاتر بود. نتایج همچنین نشان داد میزان فسفر و پروتئین خام در گیاهAstragalus macropelmatus بیشتر از گیاه Iris songarica و عنصر پتاسیم در گیاه Iris songarica بیشتر از Astragalus macropelmatus برآورد شد. به طور کلی، آگاهی از ارزش غذایی علوفه برای مدیریت تغذیه دام در مرتع ضروری است و در مدیریت اصولی دام و مرتع باید به کار گرفته شود.
.1 مقدمه
مراتع به عنوان گسترده ترین عرصه خشکی های جهان بخش قابل توجهی از اراضی کشور ایران را نیز به خود اختصاص داده اند .این گستره یکی از منابع پایه تولیدی کشور محسوب شد ه، جایگاه خاصی در تأمین علوفه مورد نیاز حیات وحش و دام مزرعه داراست .تولید علوفه در این اراضی متکی به گیاهان مرتعی است که براساس ویژگی های رویشگاهی نظیر شرایط اقلیمی ا عم از دما، بارندگی، ویژگی های خاک در مناطق مختلف کشور مستقر شده، ترکیب گیاهی خاصی را بوجود آورده ا ند - . - 3 کیفیت علوفه یکی از مهمترین فاکتورهای تعین کننده نیاز غذایی روزانه برای تعیین ظرفیت چرا در مراتع می باشد. این فاکتور در مناطق مختلف آب و هوایی و با توجه به ترکیب پوشش گیاهی متغییر بوده و از این رو همراه با سایر فاکتورها - نوع دام، سن، وزن، میزان تولید و ... - سبب تغییر میزان نیاز غذایی دام از منطقه ایی به منطقه دیگر می گردد.
از انجا که بخش عمده ایی از نیاز غذایی دام چراکننده از مراتع فراهم می شود و در ضمن دامداری کشور به طور گسترده ایی به این منابع وابسته است، جهت حفظ و نگداری مراتع، رعایت اصول صحیح مرتعداری ضروری است - . - 6 ارزش غذایی علوفه در مراتع، بین فصول مختلف، متفاوت است. محتوای سلولی، پروتئین خام و فسفر با افزایش سن گیاه، کاهش می یابد - . - 13 تفاوت در ارزش غذایی گیاهان مرتعی مورد توجه محققین مختلف قرار گرفته است، - 4و - 11 این محققین اختلافات مذکور را ناشی ازخصوصیات ذاتی و تفاوتهای محیطی دانسته اند. Norton و - 2000 - Waterfall گونه های مختلفی از گیاهان را مورد بررسی قرار دادند و همگی اختلاف ارزش غذایی مختلف را تائید کردند. ارزانی و همکاران - - 1380 از پنج گونه از تیره گندمیان در 8 رویشگاه، شامل 8 اقلیم مختلف در سه مرحله فنولوژیکی نمونه برداری کردند.
نتایج نشان داد که کیفیت علوفه یک گونه گیاهی درمراحل مختلف فنولوژیکی، از نظر آماری با یکدیگر تفاوت دارد. تحقیقات - 2001 - Chen et al نشان می دهد که در مراحل مخلتف رویشی بین عوامل مختلف معرف کیفیت علوفه تفاوت معنی داری وجود دارد .گونه های مختلف گیاهی به دلیل خصوصیات ذاتی و تفاوتهای محیطی که بین آنها وجود دارد، از لحاظ ارزش غذایی با هم متفاوتند. به منظور مدیریت بهینه در تغذیه انواع دامها تعیین میزان عناصر معدنی در گونه های گیاهی و مراحل مختلف رویش از مهمترین اصول علمی در تغذیه محسوب می گردد.در این آزمایش غلظت 3 عنصر معدنی در 2 گونه مرتعی در شهرستان بیرجند مورد اندازه گیری قرار گرفت.
-2 مواد و روش
- 2-1 معرفی منطقه
منطقه مورد مطالعه در ایستگاه تحقیقاتی، آموزشی و ترویجی پخش سیلاب آبخوان بیرجند در فاصله 20 کیلومتری شهرستان بیرجند واقع در دشت بیرجند و در نزدیکی شهرمود قرار دارد و در محدوده جنوب شرقی شهرستان بیرجند واقع است. حوزه مود به مساحت 10 هکتار بین " 32 48 56/45 تا " 48 14/168 32 عرض شمالی"59 21 30/14 تا 59 22 30/122"طول شرقی قرار دارد. پوشش گیاهی غالب منطقه شامل کشت مخلوط تاغ و آتریپلکس که بصورت دست کاشت در سال 1375 کشت شدهاند. این منطقه طبق طبقهبندی اقلیمی دومارتن جزء مناطق خشک محسوب میشود دارای میانگین بارش سالانه 170 میلی متر و دمای سالانه 16/25سانتیگراد محاسبه شده است - . - 10
- 2-2 روش تحقیق
پس از شناسایی رویشگاه های عمده گیاهان Astragalus macropelmatus æ Iris songarica در مراتع جنوب شرقی بیرجند، تعداد10 پایه از هر گونه در مجموع 20 پایه به صورت تصادفی انتخاب شده و سپس اندامهای هوایی آنها قطع æ گیاهان در پاکت قرار داده ،گیاهان در دمای اتاق خشک شده و پس از آسیاب کردن، اقدام به تهیه محلولهای گیاهی میشود. نمونههای گیاهی جهت اندازهگیری میزان ازت، فسفر و پتاسیم به آزمایشگاه منتقل شد . - 8 - جهت قرائت میزان عناصر از دستگاههای زیر استفاده میشود. عنصر ازت به وسیله دستگاه کجدال، برای اندازهگیری پتاسیم دستگاه فلیم فتومتری و طبق روش استاندارد A.O.A.C ، فسفر به روش اسپکتوفتومتری قرائت شد . - 9 - برای مقایسه میانگین عناصر بین گونههای گیاهی از آزمون تی با نمونه های مستقل استفاده شد.کلیه تجزیه و تحلیل آماری دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS انجام شد.
