بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه خصوصیات خاکهای آهکی دشت طاشکوییه در جنوب شرق ایران و تناسب آنها برای کشت گندم مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این مطالعه ارزیابی تناسب کیفی و اندازه گیری مشخصات خاک در اراضی دشت طاشکوییه حاجی آباد برای کشت محصولات عمده منطقه منجمله گندم می باشد. این منطقه با وسعت 2800 هکتار از نظر مختصات جغرافیایی بین 56 درجه و 25 دقیقه تا 56 درجه و 31 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 57 دقیقه تا 28 درجه و 3 دقیقه عرض شمالی در 50 کیلومتری جنوب غربی شهر حاجی آباد واقع شده است.
جهت تهیه نقشه خاک در محدوده مشخص شده، مطالعات خاکشناسی نیمه تفصیلی انجام و خاکها باسیستم جامع آمریکایی ، طبقه بندی شدند. در این محدوده 4 فامیلی خاک که دارای 9 واحد است شناسایی گردید و خاکها در دورده انتی سولها و اریدی سولها طبقه بندی شدند. پس از طبقه بندی خاکها ، بابهره گیری از نتایج آزمایشگاهی، کلاسهای تناسب کیفی بر اساس سیستم FAO و به روش پارامتریک ، برای تیپ بهره وری گندم مشخص گردید. نتایج نشان می دهدکه اراضی مورد مطالعه از نظر تناسب کیفی، برای کشت گندم به وسعت 2020 هکتار معادل15/72 درصد درکلاس S2، به وسعت380 هکتار معادل13/57درصد در کلاسS3 و 400 هکتار معادل 14/28 درصددر کلاس N2طبقه بندی می گردند. کلاَ می توان گفت که این اراضی برای کشت گندم مناسب می باشد.
مقدمه
بیش از 60 درصد از مساحت کشور را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد. در این مناطق بارندگی بسیار کم و توزیع آن ناموزون است و مهمترین عامل محدود کننده برای کشاورزی کمبود آب با کیفیت مناسب میباشد. بعلت محدودیت در باندگی پتانسیل تولید در این مناطق کم است
استفاده مناسب از اراضی برای کشاورزی بسیار حیاتی و ضروری است. قسمتی از مشکلات کاربری اراضی می تواند با حمایت بهره برداری منطقی و مناسب از طبیعت و منابع انسانی حل شود
مطالعات متعددی در زمینه ارزیابی اراضی برای محصولات مهم زراعی در ایران توسط مقیمی - 2002 - و گرکانی نژاد در سال - 2009 - انجام شده است. مطالعات انجام شده اذعان نمودند که در مناطق خشک و نیمه خشک ایران محدودیت های عمده و جدی خاکها جهت کشاورزی عبارتند از: خشکی خاک، شوری، اسیدیته و میزان کربنات زیاد.
قسمت وسیعی از مساحت ایران را خاکهای آهکی پوشانده اند. در خاکهای آهکی بدلیل زیادی کربنات کلسیم کاربری اراضی برای کشاورزی با مشکلاتی مواجه است. مشخصات خاکهای آهکی عبارتند از: وجود کربنات کلسیم در موادمادری آنها - معمولا کلسیم و منیزیم - ، وجود افق کلسیک - افقی که کربنات کلسیم ثانویه در آن تجمع یافته است - در آنها. در برخی از خاکها کربنات کلسیم در افقهایی تجمع نموده و لایه ای سفت و غیرقابل نفوذ را تشکیل می دهند. این خاکها معمولا حاصلخیز هستند و املاح زیادی در آنها یافت میشود. از مشخصات دیگر این خاکها این است که بعلت زیادی کربنات کلسیم و منیزیم کمبود عناصر کم مصرف از قبیل روی، آهن، منگنز و مس در آنها مشهود است و همچنین فسفر در این خاکها تثبیت شده و کارآیی آن برای استفاده گیاه بسیار پایین می آید
شوری موجود در خاکهای مناطق خشک باعث میشود که گیاه نتواند آب مورد نیاز خودش را از خاک جذب کند بنابراین در مراحل مختلف رشد دچار مشکل می شود. گندم همانند دیگر نباتات زراعی به شوری خاک و خصوصیات فیزیکی خاک [2] واکنش نشان میدهد. در این مطالعه خصوصیات خاکهای آهکی در دشت مسافرآباد و تناسب آن برای محصول گندم بررسی شده است.
مواد و روشها
مشخصات عمومی منطقه مورد مطالعه
محدوده مورد مطالعه بر اساس شکل شماره 1 در 50 کیلومتری شهر جنوب غربی شهر حاجی آباد در استان هرمزگان واقع شده ا ست . م ساحت تقریبی این منطقه 2800 هکتار می با شد که بین 56 درجه و 25 دقیقه تا 56 درجه و 31 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 57 دقیقه تا 28 درجه و 3 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است . ارتفاع متوسط منطقه از سطح دریا 750 متر می باشد بطور کلی اراضی مطالعه شده در داخل یک فروافتادگی عظیم واقع شده اند که توسط تپه ها و کوههای اطراف محاصره شده است . روستای طاشکوئیه در حدود 3 کیلومتری اراضی مطالعه شده قرار دارد.
با توجه به آمارهواشناسی ، اقلیم منطقه بر اساس روشهای دو مارتن و آمبرژه بیابانی و بیابانی گرم خفیف است . این منطقه دارای رژیم حرارتی هایپرترمیک و رژیم رطوبتی یوستیک می باشد و بعلت مجاورت با منطقه خشک جزء رژیم رطوبتی اریدیک یوستیک محسوب میگردد
شکل -1 موقعیت منطقه مورد مطالعه
تجزیه های آزمایشگاهی و طبقه بندی خاک
نمونه های خاک در هوای آزاد خشک شده و جهت ارسال به آزمایشگاه کوبیده شده و از الک 2 میلیمتری عبور داده شدند.
درصد سنگریزه های موجود در خاک در نمونه 500 گرمی از کل خاک تعیین شدند. بافت خاک بعد از زدودن کربنات کلسیم با اسید کلرید ریک 2 نرمال و مواد آلی با آب اکسیژنه 30 درصد در خاک با استفاده از روش پیپت اندازه گیری شد
مواد آلی خاک با روش والکلی و بلاک - 1947 - تعیین شد. واکنش خاک - pH - در گل اشباع بوسیله الکترود شیشه ای و قابلیت هدایت الکتریکی خاک - EC - در عصاره گل اشباع [13] محاسبه شدند. ظرفیت تباذل کاتیونی - CEC - با کاربرد استات سدیم در [6] - pH= 8/2 - و پتاسیم و سدیم با استفاده از فلیم فتومتر اندازه گیری شدند. نسبت جذب سدیم - SAR - بعد از بدست آوردن سدیم، منیزیم و کلسیم در محلول خاک با استفاده از رابطه زیر بدست آمد.
مطالعه تناسب اراضی برای محصول گندم بر اساس روش سایز و همکاران 1993 - و - 1991 a,b انجام شد. خصوصیات خاکهای منطقه مورد مطالعه با نیازهای گیاهی گندم - جدول - 1 با کاربرد روش پارامتریک - روش ریشه دوم - انطباق داده شده و کلاسهای تناسب اراضی برای هر واحد تعیین شده است. در این متد کلاسهای تناسب اراضی بترتیب عبارتند از: S1 - تناسب خیلی مناسب - ، S2 - تناسب متوسط - ، S3 - تناسب کم - ، N1 - نامناسب موقت - و N2 - نامناسب دائم - .
نتایج و بحث
خصوصیات مرفولوژیکی خاک
در این منطقه چهار سری خاک شناسایی شدند. خاکها عمیق هستند اما بافت خاک در طول پروفیل ها تقریبا در تمامی خاکها متغیر می باشد. در همه خاکها تغییرات مقدار شن و سیلت در بخش بافت خاک بسیار زیاد است. در این خاکها مقادیر ذرات شن و سیلت نوع ساختمان خاک را تعیین میکند
