بخشی از مقاله
بیان مسأله:
قرآن کریم و توصیههای پیامبران و ائمه بر ضرورت موضوع سلامتی، بهداشت و تأثیر آن در زندگی دنیوی و اخُروی اشاره فراوان دارند. در نظام بهداشت و سلامتی اسلام، بهرهمندی انسان از نعمتهای الهی برای رسیدن به تکامل و خشنودی خداوند ضروری است و مراقبت و پیشگیری از آسیبها و آلودگیها واجب دانسته میشود. ارتباط بین غذا با روح، از مسائلی است که در جهان بینی توحیدی و عمدتا در مکتب اسلام به آن اشاره شده است.
روش و چگونگی انجام آزمایش: بصورت گرد آوری اطلاعات و یافتهها از مقالات و کتب معتبر می باشد.
هدف: تبیین جایگاه و اهمیت غذا از منظر قرآن کریم و روایات با تأکید به موضوع تغذیه و سلامت روح و روان انسان میباشد. یافتهها و نتیجهگیری: موضوع طعام فراتر از جنبههای مادی آن است. سلامت روح از طریق کسب رزق حلال، تفکر در آفرینش انسان و غذا، تدبر در محتویات غذا و تغییر و تحول آن در بدن انسان، همچنین استفاده از منابع غذایی طبیعی را میتوان از ابعاد، اهمیت و جایگاه طعام تلقی نمود.
سلامتی بعد جسمی و روحی انسان در هم تنیده شده است. تغذیه سالم در تکامل روح و جسم انسان مؤثر میباشد، از این رو در اسلام مسأله تغذیه مناسب، مورد توجه واقع شده و دستورات ارزشمندی در قرآن و احادیث، پیرامون این موضوع آمده است نوع غذا، استفاده صحیح از نعمتهای خداوند و پرهیز از اسراف و پرخوری نقش مهمی در سلامت جسمی و روحی انسان دارند که در قرآن و احادیث نگاه ویژهای دارد.
مقدمه:
موضوع تغذیه یکی از مقوله های راهبردی در تکامل جسمی و روحی غذا به - holistic - انسان به شمار میاید. به طور کلی در مکاتب طب کل نگر عنوان جزئی از اکوسیستم جهانی در نظر گرفته شده و از تأثیر محیط پیرامونی، گردش افلاک و صور فلکی بر نبات و حیوان - که دو منبع اصلی مواد غذایی انسان را شامل میشود - صحبت میشود. مثلا در مکتب هومیوپاتی برای هر غذا، شعور و روحی قائل شده که در تعامل و گفتگو با شعور فیزیولوژیک حاکم بر بدن انسان - که اصطلاحاً از آن به داینامیس یاد میشود - است.
با اینحال در اکثر مکاتب طبی، حتی مکتب طب سنتی ایران که مرهون و متأثر از آرای حکمای متدین مسلمان است، نقش تغذیه در تکامل روحی انسان مغفول مانده و کمتر سخن از اثر بخشی و تأثیر و تاثر روح و غذا به میان آمده است.
با اینکه در مکتب طب سنتی ایران، تغذیه یکی از شش اصلی است که تحت عنوان سته ضروریه - بایسته های شش گانه - قرار گرفته و اصول تغذیه، فیزیولوژی تغذیه، واژه شناسی، تقسیم بندی انواع غذاها، نقش هر غذا در سلامتی، و جایگاه هر غذا در علاج شناسی مورد بررسی و بحث قرار گرفته است، اما با بررسی هر آنچه که ذیل مبحث تغذیه گنجانده شده به این نکته میرسیم که نگاه فرامادی به مقوله غذا همچنان مغفول مانده است.
شاید وسعت این حوزه عملکردی و جنبههای مثبت و منفی آن بیش از همه در مکتب اسلام مورد توجه واقع شده و کلید واژه هایی همچون، حلال و حرام و یا تدبر و بصیرت در تغذیه،تقریباً منحصر به این مکتب است. شاید بتوان نقطه آغاز این دیدگاه را در جهان بینی الهی اسلام یافت. تفاوت جهان بینیها در دانشمندان علوم مختلف، منجر به پدید آمدن تفاوت در علوم جوامع بشری می گردد. جهان بینی و تفکرات فلسفی رایج در هر جامعهای، در علومی که توسط دانشمندان آن جامعه حاصل می شود، مؤثر است.
نگاه به مبدأ، معاد، هدف آفرینش و زندگی انسان، جایگاه انسان در هستی و مسائلی از این دست را می توان لابلای دانش هایی که توسط آنها تولید می شود، یافت. علمی که در فضای فکری توحیدی ایجاد می شود، با علمی که در محیط فکری اومانیستی ایجاد می شود، متفاوت است. در علوم انسانی این مسأله بسیار بارز است، اما منحصر به آن نیست. در علومی کهظاهراً فراماده بروز کمتری در آن دارد نیز می توان این اثرات را دید. مثلا در معماری که بر مبنای جهان بینی توحیدی شکل می گیرد، عموم خطوط به یک نقطه مرکزی و فوقانی ختم می شود - گنبد، مناره، سردر پنجره ها و ... - که نمایانگر دید توحیدی آفرینندگان آن است
در اماکن مذهبی شکل ظاهری گنبد و دو مناره در اطراف آن، نماد انسانی است که به آسمان می نگرد و دستهایش به آسمان بلند است. در حالیکه در معماری هایی که بر مبانی غیر توحیدی شکل گرفتهاند، چنین اموری دیده نمیشود. از آنجا که موضوع علم طب و تغذیه، انسان است و انسان شامل جسم و روح می باشد، قطعا اعتقاد به وجود یا عدم جزء فرامادی در انسان و حتی چگونگی شناخت از روح، در اجزای علوم تولید شده مؤثر است
تفاوت دیدگاه و جهان بینی مکاتب مختلف طبی، به تفاوت مکاتب در بخشهای تشخیص، درمان، پیشگیری و بهداشت خواهد انجامید. بسط بینش و نگاه مبتنی بر معارف اسلامی در علوم تجربی و به ویژه مقوله طب میتواند راهگشای بسیاری از نقاط کور موجود در پهنه بهداشت و سلامت باشد و از آلام جامعه بکاهد
استفاده از قرآن کریم، تفاسیر معتبر و مددجویی از منابع واژه شناسی، افق جدیدی از نگاه مبتنی بر بصیرت و معرفت را خواهد گشود که انشاءاالله ماحصل این نگرش معناگرایانه، به ارتقا و نمو سلامت جامعه کمک خواهد نمود. با توجه به اهمیت تغذیه و نگاه معرفتی به آن، در این جستار برآنیم که برجنبههایی از تغذیه تکیه کنیم که در سایر مکاتب طبی کمتر به آن پرداخته شده است
