بخشی از مقاله
چکیده
ایجاد زیبایی بصری از نکات مهمی است که در تمامی هنرها بایستی بدان توجه داشت و فقر این عامل در معماری و طراحی شهری منجر به عدم ایجاد ارتباط بین ساختمان و شهروندان میگردد از آنجا که جداره خیابانها، نخستین جلوه از شهر است که در ذهن و حافظه شهروندان باقی میماند، توجه به ابعاد طراحی آنها در جهت پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی شهروندان در محیط های شهری خصوصا در جهان امروزی به جهت تغییر شیوههای زندگی و ظهور نیازهای جدید، بیش از گذشته به نظر میرسد.
در این تحقیق که از نوع کاربردی است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در خصوص موضوع پیشنهادی»غنای بصری جداره های شهری؛ بر روح و روان شهروندان « با توجه به نقش اساسی استفاده کنندگان از فضاهای شهری در بالا بردن کیفیات این فضاها، به صورت خاص، از زاویه نگاه ناظر بدنههای شهری در خیابان خیابان مهدیه شهر همدان ، ارائه شده است. تا بتوان با بررسی تاثیرات منفی بدنهها بر استفاده کنندگانش و پی بردن به توقعات کالبدی آنها از جدارههای شهری، به معیارهایی جهت طراحی موثر بدنهها رسید، و از این طریق در بالا بردن کیفیات فضایی این خیابان شهری کوشید.
مقدمه
بنا به تعریف، فضای - محیط - شهری چیزی نیست جز فضای زندگی روزمره شهروندان که هر روز به صورت آگاهانه و یا در سالهای اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت : ناآگاهانه در طول راه، از منزل تا محل کار ادراک میشود - پاکزاد، - 1376:32 فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نماهای ساختمانی نقش و اهمیت ویژهای پیدا کرده اند. نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی به دست میآید.
این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. می توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترک روی بدنه اجزا شهر اجرا میشوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان می کنند، ناهمگن هستند. اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از بین میرود.
در شهرها زبان مشترکی بین نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشترکی برای بیان دارند، نه مصالح یکسانی به کار گرفته اند و نه سبک مشخصی را دنبال می کنند. از اینرو شهرهایی آشفته، نابسامان و ناهماهنگ پدید آمده است. برای دیدن این آشفتگیها احتیاج به مهارت خاصی نیست، کافی است فردی در شهر قدم بزند تا ساختمان های کوتاه، بلند و عریض و طویلی را در همسایگی هم میبیند که نه تنها از لحاظ نوع معماری هیچ قانون مشترکی ندارند، بلکه در استفاده از انواع مصالح مصرفی چنان مختارند که بی قیدانه بر سیمای ظاهری شهر وصله ناجوری به نظر می رسند.
بیان مساله
هرچند امروز انسان به همه اینها عادت کرده است و به یک زندگی مسالمت آمیز با تمام این حشو و زواید شهری تن داده است اما بی خبری از اینکه این آشفتگی ها و ناهماهنگی های ساختاری چه میزان می تواند اثر مخرب بر جسم و روح داشته باشد و می تواند موجب شودکه انسانهای شهرنشین دو برابر بیشتر پرخاشگر و تحریک پذیرتر نسبت به افرادی که در محیط هایی دور از آلودگی صوتی و بصری زندگی می کنند باشند.
با نگاهی گذرا به وضعیت معماری سیما و منظر شهرها در چندصدسال اخیرمیتوان بی نظمی و آشفتگی در ساخت وسازها را دید، به گونه ای که سرگشتگی و بی هویتی در آن ها موج می زند. این بی هویتی در بناها، نه تنها به اغتشاشات بصری می انجامد، بلکه در درازمدت بر روح و روان شهروندان اثر منفی می گذارد. شلوغی و درهم ریختگی یکی از دلایل ایجاد اغتشاش بصری است. هر چیزی که در معرض دید انسان قرار دارد و با چشمان خود آنرا مشاهده می کند، تا حدی تمرکز ذهنی را برهم زده و حواس انسان را به خودش مشغول می سازد. هر چقدر شلوغی و درهم ریختگی کمتر باشد، میزان استرس بصری نیز کاهش پیدا می کند.
ضرورت و اهمیت تحقیق
منظر یک محیط شهری مجموعه ای از محرک های محیطی میباشد. این محرک ها اطلاعاتی را برای ما می فرستند که ادراک فضا را در ذهن انسان مقدور می سازد. این ادراک که هم بطور خودآگاه و هم ناخودآگاه صورت می گیرد بر احوال و احساسات انسان تاثیر میگذارد.
طبق این اطلاعات و ادراکات است که انسان نسبت به آن فضا، یا محیط و حتی نسبت به آن زمان قضاوتهای خود را انجام می دهد، احساسات انسان در این محیط شکل میگیرند و رضایت و عدم رضایت انسان را بوجود می آورند. در هنگام گذر از یک معبر شهری، عوامل محیطی مختلفی انسان را مجذوب و ذهن او را مشغول میکنند. هر چند احساسات و شرایط درونی انسان، از نوع نگاهش به محیط تاثیر زیادی دارد؛ اما تاثیر محیط و فضای اطراف نیز در ایجاد واکنشهای او - تشدید و یا کاهش احساسات لحظه ای - تاثیر قابل ملاحظه ای دارند.
از آنجا که جداره خیابانها، نخستین جلوه از شهر است که در ذهن و حافظه شهروندان باقی میماند، توجه به ابعاد طراحی آنها در جهت پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی شهروندان در محیط های شهری خصوصا در جهان امروزی به جهت تغییر شیوههای زندگی و ظهور نیازهای جدید، بیش از گذشته به نظر میرسد.
موضوع تحقیق »بررسی روحی و روانی بدنههای شهری بر شهروندان« با توجه به نقش اساسی استفاده کنندگان از فضاهای شهری در بالا بردن کیفیات این فضاها، به صورت خاص، از زاویه نگاه ناظر بدنههای شهری در خیابان، ارائه شده است. تا بتوان با بررسی تاثیرات منفی بدنهها بر استفادهکنندگانش و پی بردن به توقعات کالبدی آنها از جدارههای شهری، به معیارهایی جهت طراحی موثر بدنهها رسید، و از این طریق در بالا بردن کیفیات فضایی خیابانهای شهری کوشید.
اهداف و سوالات تحقیق
✓ بالا بردن کیفیت محیط از طریق پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی آنان با توجه به نوع طراحی جدارهها
✓ بالا بردن سطح مطلوبیت و در نتیجه ایجاد حس نشاط در شهروندان، از طریق استفاده از معیارهای مطلوبیت آنها در طراحی
✓ جداره ها.
✓ تقویت حضور شهروندان در فضاهای شهری، به واسطه توسعه ادراکهای حسی مثبت دریافتی از محیط.
✓ ایجاد طراحی متناسب و هماهنگ، در جهت کاهش تنش در جدارههای شهری
سوالات
· آشفتگی جدارههای شهری، چه تاثیراتی بر احساس و روح و روان شهروندان گذاشته است؟
· چه اجزای از نماهای شهری تاثیرات مثبت و چه اجزایی تاثیرات منفی بر شهروندان میگذارد؟
· برای ایجاد نشاط بیشتر در شهروندان به چه مولفههایی در معماری جدارههای شهری باید توجه نمود؟
· جدارهها در محورهای با اهمیت شهری ضمن ایجاد تاثیرات مثبت روحی و روانی، چگونه میتوانند کلیت خود را از اجزاء تشکیل دهنده خود، بدست آورند؟
سابقه موضوع
سمیه بیکی در سال 1389 در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان بررسی تاثیر روحی و روانی بدنه های شهری بر شهروندان - مطالعه موردی خیابان میرداماد - بیان میکند: در دنیای معاصر، معماران، طراحان شهری، شکل دهندگان فضا و فرم و تاثیرگذاران بر محیط، سعی وافری در شناخت رفتارهای انسانی بر پایه دانش روانشناسی دارند. این تلاش از این جهت است که فکر می شود بین رفتارهای انسان و ویژگیهای محیط و فضا رابطه متقابل و غیر قابل انکاری وجود دارد. به عبارت دیگر، امروزه تاثیر متقابل محیط و انسان بر یکدیگر امری مشخص است. گسترش سریع شهرها و ساخت و سازهایی که به جای قوانین مناسب شهرسازی، سلیقه طراح و سازنده بنا بر آن حاکم است، چیزی جز نابسامانی و آشفتگی برای سیما و بافت شهری ما در برنداشت.
امروزه ما به نابسامانی و آشفتگی ایجاد شده در نماهای شهری عادت کرده ایم و به یک زندگی مسالمتآمیز با تمام این حشو و زواید شهری تن دادهایم اما بیخبر هستیم که این آشفتگیها و ناهماهنگیهای چه میزان میتواند اثر مخرب بر جسم و روح ما داشته باشد و میتواند موجب شود شهرنشینها دو برابر بیشتر پرخاشگر و تحریکپذیرتر نسبت به افرادی که در محیطهایی دور از آلودگی صوتی و بصری زندگی میکنند، باشند.
بنابراین در اینجا مسئله، ایجاد ارتباط بین کالبد و ابعاد روانی انسان و پرداختن به تاثیرات روحی و روانی است که نماهای شهری بر ناظران خود می گذارند. این تحقیق به دنبال بررسی تاثیرات محیط بصری بر روان انسان و یافتن توقعات روحی ناظران از نماهای شهری و بدست آوردن شاخص هایی است که نماهای شهری را برای بیننده خود خوشایند جلوه کند.
