بخشی از مقاله
چکیده
مجموعه اولترامافیک آب بید در استان هرمزگان قرار داشته و جزئی از آمیزه رنگین لبه شمالی تراست زاگرس به شمار می رود. واحدهاي سنگی موجود در این مجموعه شامل هارزبوژیت، لرزولیت، دونیت به همراه رگه هاي پیروکسنیت و کرومیت می باشد و هارزبوژیت ها بیشترین حجم سنگ هاي مجموعه را تشکیل داده اند. مطالعات پتروگرافی بر روي هارزبورژیت هاي مجموعه اولترامافیک آب بید، بافت هایی را نشان می دهد که در دماها و فشارهاي گوشته بالایی تشکیل شده و سپس در محیط پوسته اي قرار گرفته اند.
نسل هاي مختلف الیوین، ارتوپیروکسن و کروم اسپینل نیز موید این تاریخ دو مرحله اي براي سنگ هاي مورد نظر است. شیمی کروم اسپینل هاي موجود در هارزبوژیت ها، نشان دهنده یک منشا گوشته بالایی تهی شده براي سنگ هاي مذکور بوده و ترکیبی شبیه به اسپینل هاي موجود در پریدوتیت هاي MORB را نشان می دهند. ترکیب این اسپینل ها در محدوده آرایه گوشته اي قرار داشته و براین اساس، در ردیف پریدوتیت هاي آبیسال واقع می شوند.
مقدمه
مجموعه اولترامافیک آب بید در 120کیلومتري شرق حاجی آباد در استان هرمزگان و هم مرز با جنوبی ترین منطقه استان کرمان قرار دارد. این مجموعه، جزئی از آمیزه رنگین انتهاي جنوب شرق زون سنندج-سیرجان است. به عبارت دیگر، مجموعه مذکور را جزء آمیزه رنگین انتهاي روراندگی زاگرس می دانند که به تشکیلات افیولیتی ترکیه منتهی می شود - شهاب پور . - 2005 مجموعه اولترامافیک آب بید شکل بیضوي داشته و واحدهاي سنگی موجود در آن شامل هارزبوژیت، لرزولیت، دونیت به همراه رگه هاي پیروکسینیت - شامل وبستریت "الیوین وبستریت" و ارتوپیروکسینیت - و کرومیتیت می باشد.
روش تحقیق:
پس از انجام مطالعات و بررسی هاي دقیق میدانی وکتابخانه اي، نمونه برداري هدفمند از نمونه هاي هارزبورژیتی مجموعه اولترامافیک آب بید به عمل آمد. براي بررسی هاي ژئوشیمیایی، ابتدا جهت مشخص شدن ترکیب شیمیایی سنگ کل - عناصر اصلی، فرعی، نادر خاکی - - REE، تعداد 11 نمونه سنگی هارزبورژیت با کمترین دگرسانی انتخاب شد و به آزمایشگاه Actlabs کانادا ارسال گردید. انجام بعضی از آنالیزهاي الکترون میکروپروب در دانشگاه بریتیش کلمبیا در کانادا، در گروه زمین ، اقیانوس و علوم جوي با استفاده از یک دستگاه Cameca ٠۵SXالکترونی روبشی میکروپروب انجام گرفت.
بحث:
بیش از 90 درصد از سنگ هاي اولترامافیک مجموعه آب بید را هارزبورژیت ها تشکیل داده اند - شکل 1، . - a این سنگها در سطح هوازده، به رنگ زرد قهوه اي تا قهوه اي سوخته و در سطح تازه شکسته شده به رنگ سبز تیره و خاکستري دیده می شوند. کانی هاي الیوین موجود در این سنگها بصورت مجموعه اي درهم قفل شده اي دیده می شوند که بلورهاي منفرد الیوین را در آنها نمی توان دید، ولی درشت بلورهاي ارتوپیروکسن را به دلیل درخشندگی سطوح صافشان در زیر نور خورشید می توان تشخیص داد. مقدار ارتوپیروکسن موجود در این سنگ ها بین 10 تا 30 درصد در نوسان است. میزان کروم اسپنل در این سنگ ها بسیار کم - حداکثر 2 درصد - می باشد - شکل 1، . - b این کانی ها در سنگ به صورت پراکنده هستند و گاهی یک کشیدگی یاجهت یافتگی در سنگ نشان می دهد.
ترکیب مودال این سنگها شامل 60 تا 85 درصد اولیوین، 15 تا 30درصد اورتوپیروکسن و کمتر از 3 درصد کروم اسپینل می باشد. بافت این سنگها عموما" گرانولار تا پورفیروکلاستیک می باشد. الیوین هاي موجود در هارزبورژیت هاي مجموعه آب بید بر اساس شواهد بافتی سه گروهند: نخستین نوع الیوین ها - ١ - Ol، بلورهاي درشت الیوین - با قطر2 تا 4 میلی متر - با بافت گرانولار هستند که با مرزهاي منحنی وار مشخص می شوند - شکل 1، . - d دومین نسل از بلورهاي الیوین - ٢ - Ol، بلورهاي کوچکی هستند که در کنار بلورهاي الیوین نسل اول و یا در کنار درشت بلورهاي اورتوپیروکسن شکل گرفته اند
نسل سوم بلورها ي الیوین - ٣ - Ol، بلورهاي ریزي هستند که بصورت دانه هاي تسبیح درون بلورهاي ارتوپیروکسن و یا در مرز بلورهاي درشت ارتوپیروکسن دیده می شوند. ارتوپیروکسن بعد از الیوین، اصلی ترین پیروکسن هارزبورژیت ها می باشد که بین 10 تا 30 درصد سنگ را تشکیل می دهند. دو نسل از ارتوپیروکسن در سنگهاي هارزبورژیتی قابل مشاهده است.
نخستین نسل بلورهاي ارتوپیروکسن - ١ - Opx پورفیروکلاست هاي درشت می باشند، قطر این بلورها از 2 تا 5 میلی متر تغییر می کند و آثار دگرشکلی از قبیل خمیدگی، کینگ باند، خاموشی موجی و همچنین تیغه هاي جدایشی کلینوپیروکسن مشاهده می شود - شکل 1، . - c نسل دوم بلورهاي ارتوپیروکسن - ٢ - Opx به صورت دانه هایی با اندازه کوچک، بی شکل و بدون تغییر شکل دیده می شوند که مابین بلورهاي الیوین متبلور شده اند - شکل 1، . - c از دیگر کانی هاي موجود در هارزبورژیت ها، بلورهاي کروم اسپینل می باشند. کانی اسپینل به رنگ هاي قرمز – قهوه اي، با اندازه هاي متفاوت - از 0/1 تا 2/5 میلی متر - و با فراوانی کمتر از 3 درصد در دو شکل متفاوت دیده می شوند.
نسل اول کروم اسپینل هاي - ١ - Sp ، اسپینل هاي به رنگ قهوه اي تیره – قرمز هستند که نسبتا" دانه درشت بوده و از انواع شکلدار تا نیمه شکلدار و برگی شکل می باشند - شکل 1، . - d نسل دیگر کروم اسپینل ها - ٢ - Sp بصورت کاملا" بی شکل بوده و گاهی آمیبی شکل و یا بصورت کانی هاي سیاه رنگ مرز بین بلورهاي ارتوپیروکسن و الیوین هارا پر کرده اند - شکل 1، . - d بافت هایی از قبیل ماکل هاي مکانیکی در الیوین ها، خمیدگی، کشیدگی و وجود تیغه هاي جدایشی کلینوپیروکسن درون ارتوپیروکسن و همینطور کشیدگی کروم اسپینل ها در هارزبورژیت هاي منطقه نشان می د هد که سنگ هاي مذکور به گوشته تعلق داشته اند.
شیمی کروم اسپینل موجود در هارزبورژیت: کروم اسپینل کانی شاخص پتروژنتیکی بوده و ترکیب آن، جهت مشخص شدن ترکیب شیمیایی ماگماي مادر به کار می رود همچنین اسپینل ها براي تعیین شرایط تکامل ماگمایی، کاربرد فوق العاده اي دارند
به طور کلی تغییر ترکیب کروم اسپینل در سنگهاي اولترامافیک تابع چندین عامل می باشد: یکی از این عوامل ترکیب ماگما و پریدوتیت منشا است
از عوامل دیگر می توان به تغییر فوگاسیته اکسیژن اشاره کرد ، همچنین دماي تبلور و نحوه سرد شدن سنگ و فشار نیز می تواند بر میزان تغییر ترکیب کروم اسپینل موثر باشد
عواملی که در میزان Mg# کروم اسپینل تاثیر دارند عبارتند از: Mg# - 1 مذاب مادر - 2 نفوذ آلومنیوم و کروم اسپینل به درون اسپینل و بنابراین میزان٣O٢Al موجود در مذاب - 3 نسبت +٢+/Fe٣Fe در مذاب و بنابراین فوگاسیته اکسیژن - 4ت عادل مجدد کانی هاي سیلیکاته، پس از به دام افتادن و بنابراین نرخ سرد شدن و اندازه بلور
شکل - a :1 نمایی از هارزبورژیت هاي موجود در مجموعه اولترامافیک آب بید. - b بلورهاي درخشان ارتوپیروکسن و کروم اسپینل پراکنده موجود در هارزبورژیت ها. - c بلورهاي الیوین نسل دوم و دو نسل بلورهاي ارتوپیروکسن به همرا کروم اسپینل نسل دوم. - d کروم اسپینل نسل اول داراي دربرداري از بلور الیوین به همراه الیوین هاي نسل اول موجود در هارزبورژیت ها.
کروم اسپینل هاي موجود در هارزبورژیت هاي مجموعه اولترامافیک آب بید، حاوي Cr# - Cr/Cr+Al - بین 12/72 تا 28/64 می باشند. مقدار ٢TiO در این گروه از کروم اسپینل ها بین 0.03 تا 0.12 درصد است و در نمودار Cr# در برابر ٢TiO روند افزایشی کمی را نشان می دهد
