بخشی از مقاله
محله بیدآبادواقع درمنطقه یک می باشد که جمعیت محله بید آباد 9درصد ازجمعیت منطقه یک راتشکیل می دهد واین درحالی است که ازنظر مساحت این محله حدود8درصد مساحت منطقه یک را شامل می شود .این پژوهش باهدف تعیین راهبرد نوسازی و بهسازی بافت فرسوده بید آباد به دنبال یافتن بهینه ترین و مناسب ترین راهبرد پیش روی سازمان های متولی بافت فرسوده در محله بیدآباد می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی از نظر روش میدانی و نوع آن توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است.
جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان که با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری و همچنین استفاده از تکنیک تلفیقی - SWOT-AHP - ازبین آنها به روش هدفمند قضاوتی 30متخصص آشنا به حیطه تحقیق و داشتن پیشینه تجربی در این حیطه برای تعیین نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید و همچنین مقایسات زوجی انتخاب گردیدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد پس از بررسی نقاط ضعف و قوت درونی سازمان های متولی بافت فرسوده و همچنین فرصت ها و تهدید های پیش روی بافت فرسوده بیدآباد و ارائه استراتژی های چهارگانه و انجام محاسبات کمی در قابل مدل تلفقی - SWOT-AHP - بهترین و کاراترین راهبرد پیش روی سازمان های متولی بافت فرسوده راهبرد WO با وزن 7,57 و درصد وزنی 25,78 می باشد.
مقدمه
در شهرهای قدیمی و کهن ایران قسمت های وجود داردکه دارای بافتهای قدیمی و فرسوده است وگاه با بافت تاریخی همراه بوده که د روزگاران نه چندان دوررونق خاصی داشته است - طرح راهبردی، تفصیلی شهرساوه - 1385:12 اما با گذشت زمان به دلیل عدم آینده نگری و استفاده از مصالح نامناسب دچار فرسودگی شده وناکارآمدی و کاهش کارایی یک بافت شهری را نسبت به کارآمدی سایر بافتهای شهری باعث می شودواز شورو نشاطی که روزگاری درآن موج میزد آثاری پیدا نیست.
بافتهای قدیمی شهرها از جمله بافتهایی هستند که اکنون در پی تغییر الگوی زیست و شکل گیری نیازهای جدید دچار نارساییهای کالبدی- فضایی شدیدی گردیده اند . این تنگناها و تبعات اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن موجب پائین آمدن کیفیت زندگی در بافتهای قدیمی شهری شده است. - شیخ الاسلامی و همکاران،121،. - 1392 امروزه این مناطق فراموش شده شهری به عنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش های مدرن شهرداری و توسعه اقتصادی شهرها به شمار می رود.
امری که به قطبی شدن درون شهری شدت می بخشد و به فرسایش کالبدی، اجتماعی، اقتصادی قسمت وسیعی از شهر منجر می شود تا جایی که امروزه بافت فرسوده به منزله تهدیدی انسانی ، اجتماعی ، اقتصادی برای شهرها به شمار می آیند. - تیموری و همکاران ،1389، - 2 در راستای ساماندهی این بافت های فرسوده و قدیمی به تبع زمان و دانش شهرسازی موجود قوانین و مقرارتی ایجاد و اجرا شده است. این سیاست ها با توجه به نادیده گرفتن ویژگی های اجتماعی - اقتصادی ساکنان اصلی و فقط توجه به بعد کالبدی این بافت ها موفقیت چندانی نداشته و هم اکنون نیز شاهد وسعت های زیادی از بافت های فرسوده و قدیمی در شهرها و بخصوص کلانشهرها هستیم. - محمدی و همکاران، 1393، . - 26 بافتهای فرسوده شهری بامشکلات فراوان اقتصادی اجتماعی فرهنگی روبه روهستند .
بافت های فرسوده، مجموعه ای از مسایل و مشکلات اجتماعی، اقتصادی، حقوقی، کالبدی، مدیریتی و...را دارا می-باشند که به دلیل انباشت این مسایل در زمان طولانی به حال خود رها شده اند - آقاصفری و همکاران، . - 64 :1389 سال هاست که بازسازی بافت های نابسامان شهری - بافت های فرسوده، بخش مرکزی شهرها و... - به عنوان یکی از مسایل مهم شهری در تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته و موضوع اساسی مباحث و جریان های جنجال برانگیز شده است در ایران نیز پژوهش ها، طرح ها، مطالعات و پروژه های متعددی با دیدگاه ها و نظرات مختلف به مسایل بافت-های نابسامان و پیشنهاد راهکارهایی برای بازسازی آن ها پرداخته اند. با این وجود هنوز هم بافت های نابسامان شهری یکی از پرمسأله ترین مناطق شهری به شمار می روند که با معضلات و مشکلات بسیاری روبرو هستند.
شهر اصفهان نیز به عنوان یکی از کلانشهرهای دارای قدمت تاریخی دارای پهنه های باقت های قدیمی و فرسوده می باشد - شیری و سعیدی 1392، - 38که محله بیدآباد یکی از این پهنه ها است. در این پژوهش با بررسی نقاط قوت و ضعف سازمان های متولی بافت فرسوده محله بیدآباد و همچنین فرصت ها و تهدید های پیش روی این بافت به ارائه استراتژی های چهارگانه و سپس انتخاب یکی از این استراتژی ها به عنوان استراتژی برتر برای یافتن پاسخ سوال اصلی خود یعنی " راهبرد مناسب و بهینه ساماندهی بافت فرسوده محله بیداباد کدام است" ؟ پرداخته می شود.
ادبیات تحقیق
ادوین چان ولی. گرس - 2008 - در تحقیقی تحت عنوان بررسی فاکتورهای اساسی مورد نیاز برای بهبود پایداری اجتماعی در پروژه های بهسازی و تجدید حیات شهری در شهر هنگ کنگ، به شناسایی مفهوم طراحی شهری پایدار می پردازند. نتایج بدست آمده از تحقیق نشان می دهد که باید ویژگی های مشخص طرح برای دست یابی به پایداری اجتماعی همسو شوند. رضایت مندی از تقاضا، نیازهای آسایش، حفظ و نگهداری منابع و محیط، ایجاد محیط زندگی هماهنگ، دسترسی آسان به عملکردهای زندگی روزانه، شکل توسعه و در دسترس بودن فضاهای بازار از عوامل اساسی و مهم برای افزایش پایداری اجتماعی در پروژه های نوسازی شهری محلی محسوب می شوند.
سونای سویک و همکاران - 2008 - در مقاله خود " نمونه ای از نوسازی و تجدید حیات در مرکز تاریخی شهر" به بررسی نوسازی و تجدید حیات خیابان کاندور اسیلار در شهر ترابزن ترکیه پرداخته است. این مقاله به عنوان اولین نمونه در نوع خود در سطح منطقه و با وسعتی به طول یک کیلومتر با در نظر گرفتن مدل های مشارکتی تهیه شده است. این مطالعات به برنامه ریزی و تشخیص یک فرآیند جدید - فرآیند مشارکت - برای شهر ترابزن پرداخته است.
ادوین .جان - 2008 - درمقاله خود" شناسایی مفهوم طراحی شهری پایدار و بررسی فاکتورهای اساسی مورد نیاز برای بهبود پایداری اجتماعی در پروژه های بهسازی و تجدید حیات شهری می پردازد ".در این پژوهش که از طریق یک بازدید پرسش نامه ای در هنگ کنگ انجام شد، نظرات معماران، طراحان و مدیران توسعه دارایی و شهروندان محلی جمع آوری و مورد ارزیابی واقع شد . نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل عوامل گوناگون نشان می دهد که باید ویژگی های مشخص طرح برای دستیابی به پایداری اجتماعی همسو شوند .
رضایتمندی از تقاضا - نیازها - ی آسایش، حفظ و نگهداری منابع و محیط، ایجاد محیط زندگی هماهنگ، دسترسی آسان به عملکردهای زندگی روزانه و در دسترس بودن فضاهای بازار از عوامل اساسی و مهم برای افزایش و پایداری اجتماعی در پروژه های نوسازی شهری محلی محسوب می شوند اوزلم گزی - 2009 - در مطالعه ای تحت عنوان باززنده سازی و افزایش هویت شهری به بررسی راهکارهای بهسازی و باززنده سازی نواحی مسکونی غیر معمور و فرسوده در شهر آنکارا می پردازد و باززنده سازی و نوسازی این مناطق را استراتژی فضایی جهت هویت بخشیدن به ساکنین این مناطق و افزایش تجهیزات مورد نیاز شهروندان می داند.
برتولینی - 2010 - ، در پژوهشی با عنوان " شهرهای پایدار و نوسازی شهرها " با رویکردنوسازی و بازآفرینی به این نتیجه رسید که شیوه مداخله در بافت های مذکور فن سالار، اقتداری و از بالا به پایین، با نگرش غیر مشارکتی و اجباری برنامه ریزان به مداخله و جا به جایی، هزینه های اجتماعی مداخله و تمایل زیاد لیکن امکان متوسط یا کم مشارکت سرمایه گذار بوده است. دویران و همکاران - 1390 - درمقاله خود تحت عنوان بررسی مداخله در ساماندهی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد ترکیبی با روش توصیفی - تبیینی ابتدا تعاریف ومفاهیم مربوط به بافت فرسوده وشیوه های مداخله درآن پرداخته و سپس بامطالعه محدوده موردی به لزوم استفاده ازنگرش تلفیقی کارکردگراو فرهنگ گراپرداخته اند.
دراین راستا به این نتیجه رسیده اند که استفاده از رویکردترکیبی با تلفیق رویکرد کارکرد گرا - اقتصاد گرا - و فرهنگ گرا - سنت گرا - باهدف ارتقاء ارزش زمین و بهره وری ازآن و حفظ هویت وعناصر فرهنگی واجتماعی بافت فرسوده مناسب ترین شیوه مداخله دربافت فرسوده است وارثی و همکاران - 1391 - مطالعه ای در زمینه تحلیل عوامل موثر بر بهسازی شهری در منطقه چهارده شهر اصفهان انجام دادند.
بر اساس نتایج تحقیق، بین وضعیت دسترسی ساکنان به امکانات و خدمات گوناگون و تمایل آنها به انجام اقدامات بهسازی و همچنین میان انجام اقدامات توانمندسازی در منطقه و مشارکت شهروندان در بهسازی شهری، رابطه معناداری وجود دارد؛ بدین نحو که برخوردار نبودن منطقه از امکانات و خدمات گوناگون، زمینه ساز تمایل مردم به انجام اقدامات بهسازی بوده و سطح پایین انجام اقدامات توانمندسازی در منطقه بر تمایل کم شهروندان به مشارکت در اقدامات بهسازی منطقه مؤثر بوده است.
شفیعی دستجردی - 1392 - در مقاله خود تحت عنوان نوسازی بافت های فرسوده و ضرورت تغییر نگرش در تهیه و اجرای طرح های جامع و تفصیلی - نمونه موردی : شهر اصفهان - ابتدا با روش کتابخانه ای مختصری به بررسی طرح های توسعه شهری در ایران و مقایسه آن با طرح های توسعه شهری کشورهای توسعه یافته پرداخته شده ، سپس از طریق مطالعه مدارک، اسناد و نقشه های طرح تجدیدنظر در طرح جامع - مصوب سال - 1367، و طرح تفصیلی شهر اصفهان - مصوب سال - 1375 و طرح بازنگری در طرح تفصیلی شهر اصفهان - 1390 - با روش مقایسه ای میزان تحقق پذیری طرح تفصیلی شهر اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که طرح های جامع و به تبع آن تفصیلی شهر اصفهان در زمینه نوسازی بافت های فرسوده این شهر ناکارآمد بوده و صرفا در حد معرفی پهنه های نیازمند طرح های ویژه نوسازی و بهسازی و تثبیت وضع موجود اقدام کرده است.
