بخشی از مقاله
چکیده
یکی از پدیده های طبیعی مشهود در تمام ساختارهای جوامع انسانی وجود تفاوت است. یک نظام آموزشی سالم، انسانی و کارآمد این تفاوت ها را به شکل طبیعی از توانایی ها و قابلیت ها دریافت و ادراک می کند. وجود تفاوت های فردی در میان دانش آموزان از نظر هوش، شخصیت، استعداد، پیشرفت تحصیلی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و قدرت یادگیری مطالب و...
یکی از مهمترین مسائلی است که معلمان در کلاس های خود با آن مواجهند. شکی نیست که انسانها به لحاظ قابلیت یادگیری، استعدادهای فردی و نوع تربیت و فرهنگ خانوادگی و بومی دارای تفاوتهای فردی متنوعی می باشند. توجه به این نکته لازم است که شناخت روحیات افراد و اهمیت دادن به این تفاوتهای فردی در پیشبرد اهداف تربیتی بسیار مؤثر است؛ لذا از اصولی که مربی باید در تربیت به آن توجه کند، اصل تفاوت های فردی است.
.1 مقدمه
عمده ترین عوامل ایجاد تفاوت های فردی در افراد گوناگون به هوش ، استعداد ، خلاقیت ، شخصیت ، انگیزش ، جنسیت و محرومیت های فرهنگی مربوط می شود . لذا اگر دو نفر در شرایط مساوی امکان انجام یک فعالیت واحد را ندارند به دلیل تفاوتی است که در ویژگی های فوق الذکر وجود دارد . اما علی رغم دلایل مبرهن در وجود تفاوت های فردی شاید بدلایلی موجه و غیر موجه برنامه ریزان آموزشی برنامه واحدی را برای سراسر کشور و تمامی جنسیت ها طراحی وبه اجرا می گذارند بدون آنکه برای تفاوت های فراگیران جایی در برنامه ها در نظر بگیرند
در این برنامه همه فراگیران باید در طی مدتی معین با حضور درکلاسهای درس و پیروی از روش سنتی و کلیشه ای معلم تعداد مشخصی درس ویا واحد درسی را بدون کم و کاست با حداقل نمره ده بگذرانند در نتیجه این گونه بی توجهی ها مشکلات متعددی برای فراگیران از قبیل افت تحصیلی ، ترک تحصیل و روی آوردن به بزهکاری های اجتماعی ایجاد می شود . بنظر میرسد برای لحاظ کردن کردن تفاوت های فردی فراگیران درآموزشها لازم است در برنامه های درسی ، نحوه آموزش ها ، زمان آموزشها و محتوای مواد درسی برای هر جنسیت انعطاف لازم ایجاد گردد
به همین منظور یکی از روشهای آموزشی که امروزه در اغلب کشورها مورد استفاده قرار می گیرد آموزش از راه دور می باشد. خوشبختانه آموزش از راه دور در کشورمان از سه سال پیش در دوره های راهنمایی ، متوسطه و پیش دانشگاهی فعالیت های خود را آغاز کرده است .
در روش آموزشی آموزش از راه دور تا اندازه ای در زمینه زمان حضور در کلاس ، تعداد درسهای انتخابی و روشهای استفاده از آموزشها برخی انعطاف ها را با توجه به تفاوت های فردی در نظر گرفته است. بطوری که شاغلین به تحصیل در مراکز آموزش از راه دور با توجه به توانایی های خود درس ویا واحدهای درسی را اخذ و با بهره مندی از روشهای مختلف واستفاده از تکنولوزی آموزشی نسبت به مطالعه آن درسها اقدام می نمایند
می توان قبول کرد که آگاهی از وجود تفاوتهای فردی بین انسان ها ، چه کودکان و چه بزرگسالان به اندازه خلقت انسان قدمت دارد، زیرا انسان های اولیه ، زمانی که در غارها یا جنگل ها زندگی می کردند، از متفاوت بودن یکدیگر کاملا آگاه می شدند و عکس العمل های متفاوتی را از خود نشان می دادند.در ادبیات کهن سرزمین ما نیز مساله تفاوت های فردی در هر دوره ای مورد توجه بوده و هر کاری را به هر کسی نمی دادند و از همه کس نیز انتظارات یکسانی را نداشتند.دانش آموزان از نظر فردی ، خانوادگی و فرهنگی با یکدیگر تفاوت دارند .
این تفاوتها از نیازهای خاص روانی و استعداد آنها سرچشمه می گیرد و بر فرایند یادگیری آنها تاثیر می گذارد و موجب می شود تا آنها مطالب متفاوتی را یاد بگیرند. مدرسه کارخانه صنعتی نیست که دارای تولیدات یکسان و هم شکل باشد . دانش آموزان در علایق ، استعداد و هوش ، خلاقیت ، تجارب و نیازهای خاص روانی با یک دیگر تفاوت فاحش دارند . لازم است به تفاوتها بها دهیم و بدانیم که تشابه حرکتی ، غیر خلاق و ملال آور است ؛ در حالی که جوهر یادگیری و همکاری بر اساس ارزش دادن به تفاوت هاست.
یکی از رساله های مهم وزارت آموزش و پرورش و معلمان ، کشف استعداد های متفاوت دانش آموزان به گونه ای است که هر فرد به کمال مطلوب خود برسد و برای جامعه نیز مفید باشد.
تعریف تفاوتهای فردی
یکی از شاخه های تخصصی روانشناسی جدید، روانشناسی تفاوتهای فردی است که همانند سایر شاخه های روانشناسی، موضوع، هدف و روش خاصی دارد. روانشناسی تفاوتهای فردی به مطالعه تفاوتهای افراد و گروهها می پردازد.
انواع تفاوت های فردی
-1 تفاوت های بین فردی - 2 تفاوتهای درون فردی
انسانها از لحاظ ویژگی های جسمانی مثل قد و وزن و رنگ چشم و خصوصیات روانی از قبیل هوش و شخصیت تفاوتهایی با یکدیگر دارند که این تفاوت بین افراد را تفاوتهای بین فردی می نامند. تفاوتهای بین فردی در زمینه های مختلف مشاهده می شود و تاثیر به سزایی در عملکردهای انسانها می گذارد. به همین علت در زمینه موفقیتهای تحصیلی و شغلی نیز مهم می باشد.
توانایی های مختلف در یک فرد یکسان نبوده و هر فرد در برخی زمینه ها دارای استعداد خوب و در زمینه های دیگر استعداد متوسط یا ضعیف می باشد.
به تفاوتهای موجود در توانایی ها و استعداد های مختلف یک فرد تفاوت های درون فردی اتلاق می شود. مثلا یک فرد در زمینه ریاضی استعداد خوبی دارد اما در یادگیری زبان انگلیسی ضعیف است.
تفاوت های بین گروهی و درون گروهی
تفاوت عملکرد افراد در گروه های مختلف را تفاوت بین گروهی می نامند. برای مثال دختران و پسران. کودکان شهری و روستایی. البته در هر گروه نیز افارد تفاوت هایی با یکدیگر دارند که این تفاوت ها را تفاوت های درون گروهی می نامند.
تفاوت های فردی سه بخش دارد
B1تفاوت های جسمانی؛ B2 تفاوت های نفسانی؛B3تفاوت های عاطفی و اخلاقی
تفاوت های جسمانی
هر کودکی از جهت سلامت یا بیماری، نیرومندی یا ضعف مزاج، زیبایی ظاهری و ساختار حواس پنج گانه، امکان دارد با گروه های هم سن خود تفاوت هایی داشته باشد. نباید رنگ پوست بچه یا زیبایی ظاهری و یا زشتی او باعث ایجاد تبعیض در بین بچه ها باشد.
والدین باید با توجه به استعداد فرزندان خود و با توجه به نقص ها و کمبودهای موجود در فرزند خود زمینه رشد و تکامل او را فراهم نمایند.
تفاوت های نفسانی - شناختی -
هوش، فهم، حافظه، و مانند آن، از همان ابتدای تولد در افراد متفاوت است؛ یعنی بعضی بسیار تیزهوش و در ناحیه نابغه و برخی در پایین ترین مراحل هوش و به اصطﻻح کودن هستند. مربیان و اولیاء نباید توقع یکسان از این کودکان داشته باشند و در مقام مقایسه آنان با یکدیگر برآیند.
تفاوت های عاطفی و اخلاقی
از جهت عواطف و اخلاق در بین کودکان تفاوت هایی وجود دارد که طبیعی محسوب می شود. این صفات و خصوصیات عبارت است از زرنگی و پرتحرکی یا تنبلی و بی حالی، تندخویی، یا خوش اخلاقی، زودرنجی یا خونسردی، ترش رویی یا گشاده رویی، خوش بینی یا بدبینی، پرگویی یا کم حرفی، گوشه گیری یا گرایش اجتماعی، زودباوری یا دیرباوری، خود بزرگ بینی یا احساس حقارت، ریاست طلبی یا ترس از قبول مسئولیت، کم رویی یا پررویی، افسردگی یا شادمانی، ترس یا بی باکی، بخشش یا بخل، بدخواهی یا خیرخواهی، با نظم بودن یا بی نظم بودن. این صفات گاهی اکتسابی هستند گاهی ذاتی و طبیعی؛ یعنی بعضی از کودکان از همان زمان کودکی واجد این صفات هستند.
همچنین گاهی این صفات ارثی است و یا این که مربوط به دوران انعقاد نطفه و ایام بارداری می باشد. والدین و مربیان باید به تفاوت های فردی اعتقاد داشته باشند. دانشمندان نیز برای شناخت تفاوت های فردی کودکان، روشهای مختلفی را پیشنهاد کرده اند؛ لذا آشنایی با این اصل به مربی کمک می کند که در امر تربیت موفقیت بیشتری داشته باشد.
لزوم توجه معلمان و مربیان به تفاوت های فردی در تعلیم و تربیت
مشاهده کودکان در نخستین روزهای زندگی به ما نشان میدهد که آنان از همان ابتدای زندگی با هم تفاوتهایی دارند. این تفاوتها در تمام جنبه های قابل مشاهده وجود دارد و همزمان با رشد کودکان ظاهر و پایدارتر میشود. تفاوتهایی در شکل ظاهر بدن، فعالیت، حساسیت و تحریکپذیری، شدت واکنش، دامنه توجه و نظم طبیعی و سازگاری با محیط و قدرت یادگیری و... بسیاری از این تفاوتها میتواند در چگونگی رشد کودک تأثیر بگذارد. بسیاری از این تفاوتها میتواند تحت تأثیر محیط نیز قرار بگیرد.
دانستن این نکته که درمیان دانشآموزان مدارس تفاوت فردی وجود دارد بهمعلّمان و والدین و سایر افرادی که با کودکان ارتباط دارند کمک خواهد کرد تا در مواجهه با خصوصیات رشد و اختلالات رشد و نیز امر آموزش و پرورش و شیوه برخورد با دانش آموزان و انتخاب روش تدریس مناسب بطور عملیتر وعینیتر برخورد نمایند. و از این طریق در تثبیت بیشتر یا تعدیل اینگونه رفتارها مؤثر باشند در این رابطه میتوان نکات زیر را خاطرنشان ساخت.
همه ی کودکانی که در یک سن مشابهی قرار دارند نباید انتظار داشت که به یک شیوه معینی رفتار کنندمثلاً از یک کودک باهوش طبیعی و هنجاری که از یک محیط فرهنگی محروم میآید نباید انتظار داشت که همانند یک کودکی که با همان توانایی هوشی دارای والدینی است که در سطوح بالایی از تعلیم و تربیت قرار دارند و فرزند خود را در آموزشهایش مورد حمایت و تشویق قرار میدهند از قدرتهای تحصیلی یکسانی برخودار باشد و یا در آموزش از یک میزان یادگیری برخوردار باشد.
در تربیت کودکان هم از روشهای مشابه نمیتوان استفاده کرد ممکن است روشی که برای یک کودک مناسب باشد و ما را با موفقیت روبرو سازد برای دیگری مناسب نباشد و ما را با شکست روبرو سازد. بطور مثال ممکن است کودکی به روش کنترل قدرتمندانه از طرف اولیاء و مربیان پاسخ مساعدی بدهد زیرا این روش به او احساس امنیت میدهد ولی کودک دیگری ممکن است در مقابل همین روش از خود مخالفت، رنجش و خشم نشان دهد یا یک کودک ممکن است در رقابت با سایر کودکان واکنش مناسبی از خود نشان دهد در حالی که کودک دیگری ممکن است در رقابت با دیگران دچار تنش گردد و رفتار عصبی از خود نشان دهد.
تفاوتهای فردی، برای هر فردی اعتبار و مسئولیت ویژهای به همراه دارد و او را به صورت یک وجود مستقل مطرح میسازد و این ویژگیهای مستقل افراد است که مردم را به یکدیگر علاقهمند میسازد و به عنوان مثال کودکی که در تفکرات و رفتارش از خود ابداع و خلاقیتی را نشان میدهد در گروه همسال خود بطور فعالتر شرکت خواهد کرد تا کودکی که در او هیچگونه ابداع و خلاقیتی وجود ندارد و درست همانند همسالان خود فکر میکند، صحبت میکند و یا عملی را انجام میدهد.
