بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل گریزناپذیر که فرآیند نوشتن و ترجمه براي کودکان را محدود می سازد، رابطه ناموزون بین نویسندگان یا مترجمان بزرگسال و مخاطبان کودك است. این بزرگسالان هستند که در مورد محدوده ي سنی دوران کودکی تصمیم می گیرند. همچنین چون بزرگسالان، نویسنده، ناشر و داور مطالب خواندنی کودکانند، آنان هستند که تعیین می کنند کودکان چه چیزهایی را بخوانند. با این وجود، حتی نویسندگان بزرگسالی که تمایلات کودکی را به بهترین نحو درك می کنند هرگز نمی توانند به طور کامل دیدگاه کودکان را دریابند.
هنگامی که از دریچه عمل ترجمه به این امربنگریم ، تغییر متون کودکان در ترجمه از یک زبان و فرهنگ به زبان و فرهنگ دیگر منعکس کننده ي انتظارات و برداشت هاي متفاوت از دوران کودکی و در عین حال تفاوتهاي فرهنگی بین متن مبدا و متن مقصد است که این تغییرات به منظور سازگاري متن مبدا با متن مقصد انجام می گیرد. با این وجود ، همه ي این فرآیند هاي ترجمه در صورتی مجاز است که مترجم به اصول تنظیم متن به منظور مناسب کردن آن براي کودکان و نیز تطبیق طرح ، شخصیت سازي و زبان داستان با برداشت متداول جامعه از توانایی کودکان در خواندن و درك مطلب وفادار بماند.این پژوهش درصدداست ضمن برشمردن اهمیت این مقال،به نکات لازم وضروري که می بایست درترجمه ي یک متن ازفرهنگی به فرهنگ دیگررعایت گرددبپردازد.
مقدمه
امرمطالعه ي علمی درجهت ادبیات کودك درایران وترجمه ي آن، موضوعی است که در سال هاي گذشته کمتربه آن پرداخته وامروزه بیشترمورد بحث وبررسی قرارگرفته است.متاسفانه همانقدر که به ادبیات بزرگ سال بهاداده می شودادبیات کودکان مورد بی مهري قرارگرفته است.بااین وجودبه دلیل ضرورت این امرهرروزبیش ازپیش به این مهم پرداخته می شود.سخن دراین گفتاربراین اساس است که جایگاه ادبیات کودکان وترجمه ي آن کجاست ودیگرآن که مواردي که می بایست درترجمه ي یک متن اززبان،فرهنگ وآداب وادبیات یک قوم به فرهنگ دیگررعایت شودچیست؟
منظور از ادبیات کودکان چیست؟
یکی از مشکلات اصلی در تعریف ادبیات کودکان حوزه ي بسیار وسیع معنایی و طبیعت پیچیده و نامفهوم این گستره است که به وسیله ي مفاهیم "کودك" و "ادبیات" به آن اشاره می شود. بعضی از مفسرین مانند نالس و مال مک جائو - 1996:2 - تعریف ملموسی را از "ادبیات کودکان"ارائه می دهند که ظاهراً از موضوعات دشوار پرهیز می کند. از دیدگاه آنها ادبیات کودکان به هر اثر نوشته یا منتشر شده براي کودکان اطلاق می شود.
آنها همچنین داستان هاي مکتوب براي سنین 13-19 ساله را که براي خوانندگان جوان و نوجوان نوشته می شود جزء ادبیات کودکان محسوب می کنند. مشکلاتی که در کاربرد اصطلاحات "ادبیات" و "کودکان" وجود دارد به وسیله ایتینن چنین توضیح داده شده است: "بین تعاریف ارائه شده براي کودك ، کودکی و ادبیات کودکان شباهت هاي زیادي دیده نمی شود". تعریف ارائه شده همیشه ابهام برانگیز است. از نظر دیدگاه و موقعیت، کودکی را می توان به عنوان یک موضوع فرهنگی یا اجتماعی در نظر گرفت ونیز از زاویه دید یک کودك یا بزرگسال بررسی کرد.
ادبیات کودکان رانیزمی توان ادبیاتی در نظر گرفت که کودکان خود، آن را به آهستگی و آرامی می خوانند و یا به وسیله ي دیگران با صداي بلند براي آنان خوانده می شود - ایتینن - 11:1993 بررسی مطالعات ترجمه در ارتباط با ترجمه ادبیات کودکان به وسیله ي ایسنِاُکُنل الگوهاي پیشرفت و توسعه را نشان می دهد . در سال 1999اُکنل در نوشته هایش سئوال مهمی را مطرح کرد که وظیفه سنگینی را بر دوش مترجمان نهاد : تعریف و پارامترهاي ادبیات کودکان چیست؟ اُکنل با اظهار تاسف از نادیده گرفته شدن این موضوع در حوزه مطالعات ترجمه ، تغییر جهت به سوي متد توصیفی را تصدیق می کند که در این متد اهداف و برداشت هاي مختلف از متون ترجمه شده در فرهنگ مقصد مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
او در پایان خواستار ورود ادبیات کودکان به دروس ارائه شده براي رشته ي مترجمی و نیز خواهان گسترش معانی ترجمه براي وارد کردن عناصر دیداري و متون دیداري –شنیداري در کتب کودکان شد که موضوع اصلی کتاب او --دوبله کردن زبان اقلیت براي کودکان است. کلینبرگ - نقل شده در رئیس - 1982 تعریف کاربردي ذیل رابراي ادبیات کودکان ارائه می دهد :
"ادبیات کودکان و نوجوانان به ادبیاتی اطلاق می شود که براي کودکان نوشته و چاپ می شود نه ادبیاتی که کودکان آنها را می خوانند چون کودکان طیف وسیعی از ادبیات را مطالعه می کنند" - رئیس، . - 1982 ترجمه ادبیات کودکان اگر ادبیات کودکان از مشکل ارزش و جایگاه پایین رنج می برد باید انتظار داشت که ترجمه ادبیات کودکان نیز دچار چنین مشکلی باشد. یکی از دلایل این امر این است که خود مطلب اصلی به عنوان مطلبی حاشیه اي در نظر گرفته می شود، لذا ترجمه هاي صورت گرفته از این مطالب نیز به خودي خود با ارزش تلقی نمی شود.
این واقعیت باعث می شود که توصیفات گویا و شیوایی در میزان پرداخت و شرایط پیشنهادي براي ترجمه هاي ادبی و تأیید رسمی و جزیی درباره ي زمینه هاي دیگر ترجمه پیدا شود - کلینگبرگ و دیگران . - 88:1978 مسأله انتقال و تبدیل از یک سیستم زبانی به سیستم زبانی دیگر براي متخصصین مسا له ي بسیار جالبی است. در نگرشی به ترجمه به عنوان بخشی از فرآیند تبدیل و انتقال ، این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که مسأله فقط ترجمه متون از زبانی به زبان دیگر نیست، بلکه مساله ترجمه متون از سیستم یک زبانی به سیستم زبانی دیگر است مثلا ترجمه از سیستم زبانی بزرگسالان به سیستم زبانی کودکان. براي بررسی این موضوع متون ترجمه شده ادبیات کودکان انتخاب شده اند زیرا عقیده بر این است که این متون ابزار هاي شناختی مناسبی براي مطالعه ي هنجار هاي نوشته هاي کودکان هستند.
در حقیقت بحث متون ترجمه شده از متون اصلی بسیار پربارتر است زیرا محدویت هاي اعمال شده در یک متن که وارد سیستم زبانی کودکان شده است به وسیله ي هنجارهاي ترجمه بهتر نشان داده می شوند. در ترجمه متون از زبان مبدا به زبان مقصد ، مترجم مجبور است که محدودیت هاي رسمی و عمومی را مد نظر قرار دهد. این مطلب به ویژه در مورد متونی که از ادبیات بزرگسالان به ادبیات کودکان تبدیل می شود، صدق می کند، متونی که منزلت و جایگاه آنها در سیستم چند گانه ادبی از نظر تاریخی تغییر کرده است. این مجموعه متون - مانند رابینسون کروزو و سفرهاي گالیور - که براي کودکان ادبیات کلاسیک محسوب می شود، به عنوان نمونه هایی براي بحث در مورد دو موضوع مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت : - 1الگوهاي ترجمه کتابهاي ادبیات کودکان - در مقابل ادبیات بزرگسالان - و - 2محدودیت هاي عمومی که این هنجارها را تعیین می کنند .
