مقاله تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی ( غرور ملی ) مولفه ای تاثیر گذار در سیاستهای مدیریت تنوع قومی

بخشی از مقاله

تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی(غرور ملی)مولفه ای تاثیر گذار در سیاستهای مدیریت تنوع قومی

چکیده

هنگامی که یک ورزشکار کشوری در بازی های المپیک مدال طلا میگیرد یا جام جهانی را تصاحب می کند چگونه غرور ملی آن کشور تحریک میشود.قدرت یا هویتهای ملی را می توان در احساس غرور مردم یک کشور نسبت به ابنیه تاریخی عمارت ها،
معماری، میراث روستایی آن کشور، جذابیت شهری و چشم اندازهای طبیعی و میراث فرهنگی و هنری-که تجسم فیزیکی آن

کشور محسوب می شوند- دید.اندیشمندان حوزه هویت عقیده دارند که » احساس عزت نفس همگانی جمعی« عامل بسیار مهم در

نحوه شکلگیری هویت های اجتماعی یک کشور است. اگر این اعتقاد را بپذیریم باید عوامل مؤثر بر شکل گیری این باورها و چگونگی اثرگذاری آنها بر احساس هویت ملّی را مورد بررسی قرار دهیم برای پرداختن به جنبهای احساسی هویت ملّی باید

عواطف، احساسات و ارزیابیهایی که احساس هویت ملّی را تشکیل میدهند بپردازیم یکی از عواطف ملّی ویژه ای که در ادبیات

مربوط به هویت ملّی در ملت بسیار موردبحث واقعشده عزت نفس ملّی است.در این تحقیق نقش احساس عزت نفس همگانی جمعی(غرور ملی) در تقویت هویت ملی و قومی موردتوجه قرار گرفته است، این تحقیق به صورت پانل و تطبیقی اجرا شده است

جامعه آماری این تحقیق دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 2 و دانش آموزان سال سوم و چهارم متوسطه استان آذربایجان
شرقی در سالهای تحصیلی 91 - 90 می باشد. در مجموع تعداد 458921 نفر جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می دهند. تعداد

یا حجم نمونه برابر 394 نفر محاسبه شده است.ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می باشد فرضیه تحقیق این است که بین تقویت

احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) در بین نوجوانان و جوانان و کاهش بحران هویت ملی و قومی ایشان رابطه وجود دارد. ضریب همبستگی پیرسون بین تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) و بحران هویت ملی و قومی دانش آموزان و دانشجویان برابر r= -0/294 با سطح معنی داریp= 0/000 بدست آمده است و چون سطح معنی داری آزمون از %5 کمتر است ، بنابراین همبستگی معکوسی بین تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) در بین نوجوانان و جوانان و بحران هویت ملی و قومی ایشان وجود داردیعنی هرچه بر میزان تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) در بین

نوجوانان و جوانان افزوده شود.ازمیزان بحران هویت ملی و قومی ایشان کاسته می شود.در این تحقیق راهکارها و پیشنهاداتی نیز در این راستا ارائه شده است.

کلمات کلیدی عزتنفس همگانی جمعی- غرور ملی- تقویت - تاثیرگذاری- تنوع قومی- مدیریت

.1 مقدمه

تصور می کردم تعبیر مادرِ» وطن« از اصطلاحات عصر اخیر است و بیشتر در پی معادل فرنگی آن بودم که ببینم ترجمه چه تعبیری

است. بعد دیدم سخنی داریم که از قرن چهارم سابقه دارد و آن عبارت است از »الوطن الام الثانیه =] « وطن دومین مادر است [ و ای بسا که بسی قدیمتر از این هم باشد؛ ولی کهنهترین جایی که آن را دیدهام و به خاطر دارم قابوسنامه است. (شفیعی کدکنی،(1389

شیفر می گوید در اروپا تشبیه وطن به مادر و پدر از عهد انقلاب فرانسه آغاز می شود و متأثر است از مقاله دیدرو در

دایره المعارف که وطن را به پدر و مادر تشبیه کرده است.

امروز شهیدان وطن بسیارند، در قدیم نیز بوده اند. بعضی از اینان در هنگام دوری از وطن، به صطلاحا امروز، هُم سیک یا غم
غربت1 میشدهاند و حتی این بیماری مایه مرگ ایشان میشده است.

از دیرباز مسئله توجه به وطن و عشق به آن که در زبان عرب »الحنین الی الاوطان« خوانده می شود در اذهان جریان داشته ولی
اغلب منظور از این وطن، زادگاه و محل پرورش رشد افراد بوده نه به آن معنی گسترده و امروزینی که در اذهان دارد . (شفیعی

کدکنی،(1389

جاحظ 255)؛163 هـ. ق به نقل از شفیعی کدکنی) در الحنین الی الاوطان آورده است: ایرانیان معتقدند که از علائم رشد انسان
یکی این است که نفس به زادگاه خویش مشتاق باشد و هندیان گفته اند: احترام شهر تو بر تو همچون احترام والدین است زیرا غذای

تو از ایشان است و غذای ایشان از آن . و بعضی از فلاسفه گفته اند: »فطرت انسان سرشته با مهر وطن است.« و داستان هایی نقل کرده از جمله گوید: موبد حکایت کرد که در سیره اسفندیار بن بستاسف بن لهراسف، در زبان فارسی، خوانده است که چون اسفندیار به جنگ با سرزمین های خزر رفت تا خواهر خویش را از اسارت آزادی بخشد، در آنجا بیمار شد . گفتند: چه آرزو داری؟ گفت: بویی از خاک بلخ و شربتی از آب رودخانه آن. و نیز از شاپور ذوالاکتاف حکایت میکند که چون در روم اسیر و گرفتار شد دختر پادشاه روم
که عاشق او بود از او پرسید چه میخواهی که در غذایت باشد؟ گفت: شربتی از آب دجله و بویی از خاک اصطخر . وی یک چند از

شاپور ملول شد و پس از چند روز نزد وی آمد با مقداری از آب فرات و قبضه ای از خاک ساحل آن و گفت: اینک این آب دجله و
این هم خاک سرزمین تو . وی از آن آب نوشید و آن خاک را بویید و بیماریش شفا یافت.

نیز از اسکندر رومی حکایت می کند که پس از گردش در سرزمین ها و ویران کردن بابل، در آنجا بیمار شد و چون شفا یافت به حکیمان و وزیران خویش وصیت کرد که پیکر او را در تابوتی از طلا به وطنش ببرند، از شدت عشق به وطن . همچنین از وهرز که
عامل انوشروان در یمن بود نقل می کند که چون مرگش فرا رسید به فرزندش وصیت کرد که تابوت او را به اصطخر حمل ک ند .(

بهزادی، (1354

به اعتقاد مارتین بارت هویت ملّی انسانها در دنیای جدید، نیروی بسیار قوی محسوب می شوند.( با رت، ترجمه سید رضا میر
طاهر،(1381

هرگاه تیم ملی فوتبال یک کشور در مقابل تیم ملی فوتبال کشور دیگر بازی می کند واکنش عاطفی سراسر کشورهای طرف بازی را فرامی گیرد و این نشان اهمیتی که کشورها برای هویت ملی خویش قائلند . هنگامی که یک ورزشکار در بازی های المپیک مدال طلا
میگیرد یا جام جهانی را تصاحب می کند چگونه غرور ملی آن کشور تحریک میشود.قدرت یا هویتهای ملی را میتوان در احساس

غرور مردم یک کشور نسبت به ابنیه تاریخی عمارت ها، معماری، میراث روستایی آن کشور، جذابیت شهری و چشم اندازهای طبیعی که تجسم فیزیکی آن کشور محسوب می شوند دید.عدهای از افراد به میراث فرهنگی و هنری منحصر به فرد کشورشان افتخار میکنند؛

1 ) Homesick

مثلاً به موسیقی و آثار نقاشی و ادبی وورزشی که از سوی آهنگسازان، هنرمندان و نویسندگان وورزشکاران آن کشور تولید
شدهاست.پرداختن به جنبههای شناختی هویت ملی باید چند نکته را در نظر داشته باشیم:

اول اینکه برای احساس هویت ملی باید از وجود یک گروه ملی آگاهی داشته باشیم گروهی از افراد تحت عنوان ملت ایران یا
مردم ایران وجود دارد.

دیگر اینکه باید فرد بداند که وی نیز عضو گروه خاص است یعنی فرد باید خود را عضو آن گروه ملی بداند مثلاً :من ایرانی هستم.

سوم:هویت ملی در سطح عینی به قلمروهای جغرافیایی خاص مرتبط هستند مثلاً ایران یک قلمرو جغرافیایی دارای قلمرو جغرافیایی واقعی است.

چهارم: زیر عنوان شناخت قلمروی جغرافیایی ملی، نهادها و نمادها در رسوم و سنت ها وجود دارند که در قسمت بازنمایی

هویت ها خاص یا نمادها به آن بیشتر و بطور مشروح خواهیم پرداخت.

پنجم: باورهای متفاوت نیز بخش مهمی از احساس هویت ملی افراد را تشکیل میدهند مثلاً اعتقاد به یک تبار مشترک و یا نیاکان مشترک اعضای گروه یا خویشاوندی مسترک که بنا به اعتقاد جامعه شناسان اعتقاد به آنها در افراد مختلف در گروههای ملی گوناگون ودر مقاطع تاریخی کم وبیش مشخص شدهباشند.

ششم: احساس هویت ملی دربرگیرنده اعتقاداتی راجع به ویژگیهای کلی و صفات یک گروه ملی است که از آن به
پیشداوریهای ملی نیز تعبیر شده است. هفتم: احساس هویت ملی می تواند در برگیرنده باورهای ضمنی در خصوص » خود « در

ارتباط با گروه ملی باشدمثلاً. ممکن است من خودم را خیلی ایرانی بدانم یا اصلاً ایرانی ندانم که واژه اصالت از سوی برخی

نظریهپردازان هویت مورد استفاده واقع شده است. ودر نهایت اینکه احساس هویت ملی ممکن است به باوره ای ما در مورد نحوه تلقی

افراد خارج از گروه ملی نسبت به گروه ملی ما مرتبط باشد آیا دیگران نسبت به هویت ملی ما نگرش مثبت دارند یا نگرش منفی، این
مجموعه باورهای تعمیم یافته در مورد نحوه تلقی مردم سایر کشورها نسبت به ملت ما به این دلیل اهمیت دارند که روی نحوه تفکر و

احساس ما نسبت به گروه ملی مان اثر میگذارد.

کروکر و لوتنانن((1992 عقیدهدارند که » احساس عزت نفس همگانی جمعی« عامل بسیار مهم در نحوه شکل گیری هویت های

اجتماعی یک کشور است.( بارت، ترجمه سید رضا میر طاهر،(1381

اگر این اعتقاد را بپذیریم باید عوامل مؤثر بر شکلگیری این باورها و چگونگی اثرگذاری آنها بر احساس هویت ملّی را مورد بررسی قرار دهیم برای پرداختن به جنبهای احساسی هویت ملّی باید عواطف، احساسات و ارزیابیهایی که احساس هویت ملّی را تشکیل می دهند بپردازیم یکیاز عواطف ملّی ویژهای که در ادبیات مربوط به هویت ملّی در ملت بسیار موردبحث واقع شده عزت

نفس ملّی است.در این تحقیق نقش احساس عزت نفس همگانی جمعی(غرور ملی) در تقویت هویت ملی و قومی موردتوجه قرار
گرفته است.

.2مبانی نظری

جامعه شناسان بسیاری به این باورند که نیاز به سبک سطح بالایی از عزت نفس مثبت عامل محرکه مهمی در نحوه هویت های
اجتماعی انسانهاست.(هوگ،1986؛ ترنر و آبرامر،1988 به نقل از بارت،(1381

بنابراین عده ای به این عقیده اند که افراد آن ویژگیها یا صفاتی را موردتأیید و تأکیدقرار میدهند که گروه ملّی را بطور مثبت نشان دهند وویژگیهاو صفات منفی که به گروه نسبت داده میشود را مورد بیاعتنایی قرارمی دهد .در نتیجه رویدادهایی که غرورملّی را تحریف میکنند در مقایسه با رویدادهائی که شرم ملّی را تحریک می کنند مورد توجه بیشتری واقع میشوند . روزنبرگ (1979) ثابت میکندکه درروان شناسی شدت پاسخ افراد یا واکنش عاطفی ایشان در هنگام انتقاد یا ستایش از گروه آنان ازسوی دیگران به عنوان شاخص درفرد شدن عضویت گروهی درفرد تلقیمیشود.(همان منبع)

داور شیخاوندی (1379) در موضوع تکوین و تنفیذ هویت در بیان رابطه بین احساس و همبستگی ملتی این گونه استدلال

میکنند:در فراشد تضاد و ستیز برای بقا زاده و پرورده در یک شبکه خویشاوندی » خودی« یا هموند تشکیلدهنده گروه » ما « را پاس میدارند واز دیگران برون گروه یا » غریبه« میگریزند. دستهگرایی پرندگان و گله گرایی چهارپایان به گونه ای بارزی نما یشگرچنان گرایش، کشش درونی یا احساس است. در پی چنین احساس همگنی، همبستگی و پیوستگی است که » کبوتر با کبوتر و باز با بازپرواز میکند.« در پی جمع زیستن و خوی خودی و بوی خودی گرفتن است که گوسفندان به گله خود بازمی گردند .حریم خود را

میشناسند و از آن با شاخ هم بودهباشد، در قبال غریبه دفاع میکنند و اگر از گله یا جمع خودیها دورافتند ناله سرمی دهند، ردپا،یا

بوی خودی را میجویند.(شیخاوندی، (1380

» آیبل آیبسفلت« اتولوگ اتریشی، معتقد است که بوی جمعی بسیاری از حیوانات، از آن جمله موشها، نقش فرهنگ در میان انسانها را ایفا میکند. (شیخاوندی، (1380

انسان به عنوان آخرین ره آورد خلقت، بطور سرشتی دارای سازوکارهای مستعدی برای انس گرفتن و هموند خویشاوندی گشتن و عجین شدن در راه رسم خودی است.کودک حتی در پیش از تولد، احتمالاً از پنجماهگی به بعد، در پی تنی و اندر کنش با مادر

میآموزد که با خودی،خوبگیرد، دربرابر ناخودیها، به تبع بازتابهای تنی ـ روانی مادر، همنوا و همدل با او، واکنش نشان دهد . مانند حیوانات عالی، فرزند انسان خیلی زود فرق ما و دیگران را می آموزد. نسبت به هموندان مادر دل میپروراند، نسبت به دیگران با حزم و احتیاط و چه بسا، با خشم یا بیم می نگرد و ترس از بیگانه از قیافه های نامأنوس، نه تنها برای روان شناسان کودک بلکه برای اکثریت

مردم، صاحبان سگ و گربه نیز شناخته شدهاست. همانند برخی از پستانداران، کودک در شبکه خانوادگی یا خویشاوندی خودبخود

میآموزد که نسبت به خانه و حریم خانواده (هویت مکانی)، افرادساکن و »خانهوند« آن (هویت خونی و هویت فرهنگی) تعصب ورزد و از حریم و حرم خود دفاعکرده وفامندی خود را عملاً به نمایش گذارد . همانند بسیاری از چهارپایان به ویژه موش، پدرو مادر نسبت

به جفت و زادگان خویش دارای عصبیت است و برای دفاع از آنان تا پای جان نیز میکوشد.

در انسان به تبع تکون هویت خونی ـ خاکی (برای اسکانیافتگان ) و عصبیت ناشی از آن، اگر در نخستین سالهای کودکی، به
محوطه خانه ـ خانواده یا چادر و هم چادریان محدود میشود، ولی ، در جریان رشد احساس همخونی، همخاکی و همخویی و خلقی

(هویت خونی، هویت خاکی و هویت فرهنگی) به تدریج تعمیق، تنفیذ و توسعه می یابد ودر پی انباشت هنجارها و ارزشها ... بسط
آگاهی و مشخص شدن مسئولیت بر حسب منزلتها، میدان عملیات » عصبیت ما« وسیعتر گشته از دیوار چادر، خانه و خانواده کوچک

گذشته شامل شبکههای خویشاوندی کوی، ایل، قبیله، طایفه،قوم یا ده، شهر و منطقه... میگردد. (ناصری ،(1381

در پی تشدید فراشد فرهیزش1 هویت فرهنگی: مانند زبان، لهجه، خوردوخوراک، پوشاک و کاشت و برداشت، باورهای دینی ـ اسطورهای و آیین های جمعی ... عصبیت (همبستگی) وفامندی جنبه مجرد یا معنوی می یابد وبه پهنه وسیع تر گسترده می شود. وسعت
دامنه بسط این احساس با خودآگاهی ، دگرشناسی، آموزش رسمی و غیررسمی، تأثیر ارتباطات شفاهی، کتبی و رسانه های موجی،

بطورخلاصه، بادرجه توسعه ارتباط تنگاتنگی دارد. (شیخاوندی، 1380؛رزاقی،1381؛خلیلی،(1381

در نموداری انتزاعی دکتر شیخاوندی فرد را با عنوان » هموند«عضومشخص کرده، در رابطه با احساس تعلق خود با انواع همبودیتهای2 اجتماع و جوامع 3 مبتنی بر معیار هویت حریم فضایی به نمایش گذاشته است، بر حسب اینکه کودک در خانواده کوچنده، یا اسکان یافته زاییده شدهباشد، مسقطالرأس میتواند گوشه چادر ، خانه یا تخت زایشگاه باشد. ولی مادر این جا بطور نمادین اورا یک

هموند خانه وند می انگاریم . در پیامد رشد، تحرک مکانی، تربیت مستقیم و غیرمستقیم ، کنش، واکنش و اندرواکنش اجتماعی ، او از

شبکه خویشاوندی به تدریج به حد کوی وندی یا (ایلوندی)، ده وندی و شهروندی می رسد. بطور مثال که نوجوان احساس می کند که علاوه بر تعلق خاطر به خانواده کوچک وبه خا نمان بزرگ ، به ایل، قبیله و قوم کلانتری، در فضای نسبتاً گسترده ای وابسته و همبسته است.رشد و توسعه احساس عصبیت ، یا وابستگی ، همبستگی وفامندی الزاماً خودبخود نیست؛ بلکه از طریق مشاهده واکنش و رفتار

بزرگترها در این مقوله، شنیدن داستانها و یادمان از عهد باستان، نظیر اسطوره» آرش کمان گیر« و امروزه خواندن کتابها، دیدن نقشهها و

تماشای فیلم در رسانه ها، هویت تاریخی و فرهنگی او تحریک و تقویت می شود و هر آنچه که در پای رس ،گوش رس و بوی رس
هموند خردسال قرارمی گیرد مهر» خودی« میخورد و طرز تلقی (ایستار) خاصی. باارز ش گذاری ویژه ای، در ذهن او پدیدمی آید
کودک به عنوان هموند بالغ آینده، نسبت به مکانها ندیده، صداهای ناشنیده، غذاهای ناچشیده،گلهای نبوییده ... اشخاص ، اقوام و

سرزمینهای ناشناخته موضع نمی گیرد وبرای آنها برچسب خاصی در ذهن نمی زندودر نتیجه بصورت وفامندی یا خشم و بیمی... نشان

نمیدهد.چنین احساسی اساساً جنبه » حدثی« دارد وازلی نیست و ابدی نیز نمیتواند باشد. (شیخاوندی، (1380

.3روش شناسی

این تحقیق بر اساس اهداف پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی است که هدف آن توسعه دانش کاربردی در زمینه نقش تقویت
احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) در بین نوجوانان و جوانان و بحران هویت ملی و قومی است . شناسایی نقش تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) در بین نوجوانان و جوانان و عوامل موثر بر این مسئله می تواند در مقابله با بحران هویت ملی و قومی و نیز پیشگیری از بوجود آمدن این بحران ها مفید و موثر واقع شود و نیز در کمک به اتخاذ تصمیمات و برنامه ریزی در این زمینه بکار برده شود. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی است روش تحقیق پیمایشی است که برای بررسی روابط

عوامل و متغیر های ذکر شده در فرضیه هایک سویه و جهت همبستگی، مثبت و مستقیم و افز اینده است که شدت همبستگی بین متغیر ها را هم روشن ساخته ایم. جامعه آماری این تحقیق دانش آموزان متوسطه و پیش دانشگاهی استان آذربایجان شرقی ودانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 2 در سالهای تحصیلی 91 الی 89 می باشد. در مجموع تعداد 458921 نفر جامعه آماری این تح قیق را تشکیل می دهند. برای نمونه حجم نمونه از حالت برآورد نسبت صفت متغیر در جامعه (P) استفاده کرده ایم مقدار P=0/5 که مقدار واریانس به حداکثر، یعنی 0/25 درصد رسیده است. به این ترتیب، تعداد یا حجم نمونه برابر 394 نفر محاسبه شده است. با استفاده از

روش نمونه گیری با طبقه بندی (مطبق) نیز با مشخص کردن سهم پایه ها و رشته ها در هر کدام از مناطق انتخابی با استفاده از نمونه

گیری چند مرحله ای به ارائه پرسشنامه پرداخته ایم.

با توجه به عدم وجود یک مقیاس استاندارد شده در زمینه موضوع مورد مطالعه در این تحقیق، ابزار محقق ساخته ضمن رعایت اصول علمی تهیه پرسشنامه با در نظر گرفتن اجزاء مختلف، از جمله نامه همراه و سایر موارد طراحی و تنظیم شده است . لازم به

یادآوری که مقیاس و شاخص های اندازه گیری هویت با استفاده از شاخص های استاندارد ترجمه شده و ضریب اطمینان و اعتماد این شاخص ها رادر چندین تحقیق مشابه پیگیری کرده ایم .پرسشنامه با اصول قیفی طراحی شده است . بدین ترتیب که با پرسش از

مشخصات فردی و عمومی پاسخ دهندگان آغاز شده و با سوالات مربوط به شاخص فرضیه ها و نیز شاخص های هویت و بحران هویت به اتمام می رسد . برای هماهنگی روش های آماری بافرضیه تحقیق و اطلاعات جمع آوری شده، سعی کرده ایم روش های
آماری توصیفی و استنباطی برای فرضیه این پژوهش را به طور مستقل معرفی نماییم:

فرضیه تحقیق این بود که :

بین تقویت احساس عزت نفس همگانی جمعی غرور( ملّی) در بین نوجوانان و جوانان و کاهش بحران هویت ملی و قومی ایشان رابطه وجود دارد.