بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش " تأثیر درس پژوهی بر بهبود خود کار آمدی جمعی و افزایش عزت نفس معلمان دوره ابتدایی در درس ریاضی پایه ششم شهرستان ارومیه درس در سال تحصیلی 94-95 "، بوده است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری داده ها، شبه آزمایشی با گروه کنترل و طرح پیش آزمون و پس آزمون بود. جامعهی آماری را کلیهی معلمان دوره ابتدایی شهرستان ارومیه به تعداد 11623 نفر تشکیل میداد که از بین آنها نمونه ای با حجم 30 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخابو در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. بعد از اِعمال متغیر مستقل - درس پژوهی - روی معلمان گروه آزمایش، دادههای لازم به وسیلهی آزمون پرسشنامه کارآمدی جمعی معلمان - - CTES و پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت - - SEI جمع آوری و در دو سطح توصیفی - فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار - و استنباطی - کولموگروف-اسمیرنوف، تحلیل کوواریانس نا پارامتریک - ، تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که بین میانگین نمرات در خودکارآمدی جمعی و عزت نفس در دوگروه در سطح خطای 0/05 تفاوت معنیدار وجود دارد و این تفاوت به نفع معلمانی که درس پژوهی را انجام داده بودند، است. نتیجه نهایی این که درس پژوهی بر بهبود خودکارآمدی جمعی و افزایش عزت نفس معلمان تأثیر مثبت و معنی دار دارد.
.1 مقدمه
روند تحولات در دنیای امروز، اصلاحات آموزشی را اجتنابناپذیر ساخته و آن را به ضرورتی جهانی تبدیل کرده است. از چین تا آمریکا، از انگلستان تا کشورهای حوزه خلیجفارس و آسیایمیانه، از هند تا استرالیا، از آفریقایجنوبی تا آمریکای لاتین، و از برزیل تا ژاپن، همه جا شوق تغییر و آهنگ تحول در آموزش دیده میشود. بیشترین توجه برنامههای اصلاحات آموزشی به توانمندسازی معلم و غنیسازی فرایند آموزش و یادگیری است. توجه به ارتباط مدرسه و جامعه و برقراری تعامل اثربخش میان آموزش مدرسهای با زندگی اجتماعی، مأموریت اصلی اغلب برنامههای اصلاحات آموزشی کشورهای مختلف جهان است - سرکارانی، . - 11 :1393 معلمان جزء مهم ترین مؤلفههای تعلیم و تربیت به شمار می روند. در فن تعلیم و تربیت از معلمان به عنوان کارشناسان یادگیری اثربخش یاد شده است. تدریس توسط معلمان انتقال محتوای تدوین شده ای است که در کلاس های درس صورت میپذیرد. در کلاسهای درس تعاملات انسانی مابین معلم و یادگیرندگان نقش به سزایی در روند تدریس ایفا می کند خودکارآمدی قضاوت افراد درباره توانایی های آنهاست که برای سازمان دهی، عملکرد مورد نیاز و دستیابی به اهداف ضروری است. به عبارت دیگر در صورتی که افراد قابلیت های خود را باور کنند، این باورها به خودکارآمدی 1 در آنها منجر خواهد شد. خود کارآمدی نه تنها بر تخصص و شایستگی تمرکز می کند، بلکه به باورهای فرد در باره آنچه دست یافتنی است نیز توجه دارد. پیشینه نظری این مفهوم نشان می دهد که افراد احساس خودکارآمدی را ابتدا در کودکی و از طریق انجام دادن اعمال فیزیکی و تعامل با افراد خانواده در می یابند و در سال های بعد، روابط با همسالان و تجارب مدرسه بر توسعه و پیشرفت خودکارآمدی فردی تأثیر می گذارد ، اما از آنجایی که ما در اجتماع زندگی می کنیم، اعضای گروه منابع، توانایی ها و دانش خود را به اشتراک می گذارند، پشتیبانی متقابل به وجود می آورند و برای حل مشکلات و افزایش کیفیت زندگی کاری خود با همدیگر همکاری می کنند. این فرایندها موجب ایجاد خودکارآمدی جمعی 2 در آنها خواهد شد. خودکارآمدی جمعی را می توان اطمینان تصور شده یک تیم در یک حوزه عملکردی خاص تعریف کرد - شاوران، رجائی پور، کاظمی و زمانی، 1391، ص: . - 23 خودکارآمدی جمعی، نمود عاملیت جمعی است. - جلالی لک، 1393، ص: . - 15 باور های مشترک گروه در خصوص قابلیت های اعضای گروه برای سازماندهی و اجرای مجموعه ای از اعمال که برای دست یابی به موفقیت در کارها مورد نیاز است عزت نفس یعنی دیدن خود به عنوان فردی توانا با کفایت دوست داشتنی و منحصر به فرد . عزت نفس، احساس عاطفی به معنای توانایی در تسلط و به کنترل در آوردن دنیای احساس و عواطف است. عزت نفس یعنی برخوردار بودن از اراده قوی ، عزمی راسخ و اطمینان داشتن به توانایی خود. - اخوان علیزاده ، 1376، ص: . - 53 عزت نفس، اعتماد به توانایی خود در اندیشیدن و کنار آمدن با چالش ها، اعتماد به حق خود برای موفقیت و شاد زیستن، احساس ارزشمندی و شایسته بودن، داشتن حق ابراز نیازها و خواسته ها و برخوردار شدن از ثمره تلاشهای خویشتن است - بابائی، فداکار، شیخ الاسلامی و کاظم نژاد، 1394، ص: . - 1 عزت نفس اصطلاحی در روانشناسی است که برای بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش خود میباشد. عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، درباره ارزش و اهمیت خود دارد. عزت نفس یک از عوامل تعیین کننده رفتار در انسان به شمار می رود. در حقیقت برداشت و قضاوتی که افراد از خود دارند تعیین کننده چگونگی رفتار آنها با مسائل مختلف است. فردی که عزت نفس پایین دارد و برای خود ارزش و احترامی قائل نیست، ممکن است دچار انزوا ، گوشه گیری یا پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی شود - توزنده جانی، صدیقی، نجات و کمال پور، 1386، ص: . - 42 درس پژوهی الگوی ژاپنی پرورش حرفه ای معلمان در مدرسه است و در عمل به گسترش فرهنگ یادگیری در مدرسه یاری می رساند، و محیطی را فراهم می سازد تا معلمان از یکدیگر بیاموزند، دانش حرفه ای خود را ارتقا دهند ، به بازبینی و بازاندیشی در رفتار آموزشی و تربیتی خود بپردازند و بیش از پیش به نیازها و نحوه تعامل با دانش آموزان توجه کنند - سرکارانی، 1388، ص: . - 36درس پژوهی الگوی ژاپنی پرورش حرفه ای معلمان در مدرسه است و در عمل به گسترش فرهنگ یادگیری در مدرسه یاری می رساند، و محیطی را فراهم می سازد تا معلمان از یکدیگر بیاموزند، دانش حرفه ای خود را ارتقا دهند، به بازبینی و بازاندیشی در رفتار آموزشی و تربیتی خود بپردازند و بیش از پیش به نیازها و نحوه تعامل با دانش آموزان توجه کنند - سرکارانی، 1388، ص: . - 36 تدریس پژوهی - درس پژوهی - به عنوان روشی برای اصلاح ، بهبود و بهسازی عمل تدریس در کلاس درس است در واقع تدریس پژوهی همچون اقدام پژوهی معلم را به مثابه محقق - معلم پژوهنده - در نظر می گیرد،که در این الگو معلم خود اندیشه گرمسائل درون کلاس و مدرسه است و خودش برای مسائل و مشکلات درون مدرسه می اندیشد در این فصل انتخاب یک مسئله و سپس گفتگوی معلمان و آماده کردن طرح درس انجام می شود. و طرح درس کاری اشتراکی است که در این کار معلمان با هم همکاری می کنند و طرح درسی را می نویسندو بعد یک معلم داوطلب تدریس شده همکاران را به کلاس دعوت می کند و آنها به مشاهده ی فعال آموزش و یادگیری می پردازند و بعداز گفتگو با یکدیگربه نقد و بررسی می پردازند و این فرایند با اشتراک گذاشتن ایده ها ادامه می یابد. درس پژوهی، این فرصت را به معلمان می دهد تا یک دانش آموز را در طول یک درس کامل مشاهده و ذهنیت دانش آموز را درک کنند. معلمانی که ذهنیت دانش آموزان را درک می کنند بهتر می توانند بر یادگیری دانش آموزان تاثیر بگذارند. جمع آوری اطلاعات در طول درس تحقیق این توانایی را به معلمان می دهد تا آموزش را از نگاه دانش آموزان ببینند. همچنین ببیند دانش آموز چه چیزهایی را درک می کند و یا چه درس هایی را مشکل دارند. معلمان با درگیر شدن در درس پژوهی مهارت های مشاهده ای خود را بهبود می بخشند. - ساکی ،1388، ص: . - 46 درسپژوهی یا »مطالعه درس« به عنوان الگویی مؤثر برای ترویج و غنیسازی یادگیری و تولید دانش حرفهای در مدرسه، به منظور تحول در آموزش و غنیسازی یادگیری، نظر بسیاری از اندیشمندان را در جهان به خود جلب کرده است. در ایران، نگارنده برای اولین بار درسپژوهی را در مقالهای با عنوان »پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس« به پژوهشگران و کارگزاران آموزشی معرفی کرده و در کتاب شکاف آموزشی بیشتر از کلیدواژه »مطالعه درس« استفاده شده است با توجه به مطالب بالا تحقیق حاضر در صدد آن است تا تأثیر درسپژوهی را بر عزت نفس و خودکارآمدی جمعی معلمان مورد بررسی قرار دهد به منظور این هدف دو فرضیه زیر مطرح می شود:
فرضیه های تحقیق با توجه به اهداف عبارتند از:
- 1 انجام درس پژوهی بر بهبود خودکارآمدی جمعی معلمان مدارس ابتدایی شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 94-95 تأثیر دارد.
- 2 انجام درس پژوهی بر افزایش عزت نفس معلمان مدارس ابتدایی شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 94-95 تأثیر دارد.
-2 پیشینه تحقیق
حبیب زاده - - 1393 پژوهشی با هدف بررسی اثربخشی درس پژوهی بر خودکارآمدی تصوری معلمان انجام دادند . نتایج نشان داد که درس پژوهی موجب تقویت خودکارآمدی تصوری معلمان در عوامل مدیریت کلاس درس، فعال کردن دانش آموزان و استفاده از راهبردهای آموزشی می شود. عبدلی سلطان احمدی، عیسی زادگان، غلامی ، محمودی و امانی - - 1391 تحقیقی با هدف بررسی رابطه باورهای کارآمدی جمعی و باورهای خودکارآمدی با رضایت شغلی دبیران مرد دوره متوسطه شهر قم انجام دادند. . نتایج تحلیل ها نشان داد که باورهای کارآمدی جمعی با رضایت شغلی و مولفه ه ای آن در سطح p<0/ 01 رابطه مثبت معنی داری دارد. نتایج اجرای تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که دو متغیر باورهای کارآمدی جمعی و باورهای کارآمدی معلم به صورت معناداری حدود % 19/5 تغییرات رضایت شغلی معلمان را پیش بینی می کند. شاوران، رجائی پور و کاظمی و زمانی - - 1391 تحقیقی با هدف تعیین روابط چندگانه میان اعتماد، خودکارآمدی فردی و جمعی اعضای هیئت علمی دانشگاه ها انجام دادند . براساس مدل معادله ساختاری میزان پیش بینی خودکارآمدی جمعی از طریق اعتماد و مؤلفه های آن بود Gamma=0/12 و توسط خودکارآمدی عضو هیئت علمی و مؤلفه های آن Gamma=0/70 شاخص های برازش مدل نشان داد که مدل پژوهش از برازشنسبتاً خوبی برخوردار است.متقی نیا - 1390 - تحقیقی با هدف بررسی رابطه ی خودکارآمدی مدیران با خودکارآمدی شخصی و جمعی معلمان مدارس ابتدایی شهر گناباد در سال تحصیلی 89-90 انجام داد. . در این پژوهش مشخص شد خودکارآمدی مدیر با خودکارآمدی شخصی معلم مرتبط نبوده و پیشبین آن نیز به شمار نمیرود اما خودکارآمدی جمعی معلم، پیش بینی کننده ی مثبت و معناداری برای خودکارآمدی شخصی وی است. نتایج، گویای آن است که مقیاس های به کار رفته در پژوهش، مشابه با کشورهای توسعه یافته، در ایران نیز از ثبات بالایی برخوردار هستند اما ساختار عاملی متفاوتی با این کشورها دارند. اکوانور - 2010 - 1 با انجام تحقیقی که با هدف بررسی تأثیر درس پژوهی بر افزایش همکاری معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام داد مشاهده کرد که دانش ریاضیات و همکاری بین معلمان و همچنین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان افزایش قابل ملاحظه و معناداری یافت. وی توضیح می دهد که در دهه های اخیر بیشتر اصلاحات آموزشی شکست خورده اند، ولی تلاش ها برای یافتن روش های بهبود فعالیت های آموزشی همچنان ادامه دارد .درس پژوهی از آن جا که حیطه های متنوعی از تعلیم وتربیت از جمله برنامه درسی، توسعه حرفه ای معلمان، همکاری و مشارکت معلمان در امر آموزش و یادگیری را متأثر ساخته است، احتمال موفقیتش بیشتر است و مورد توجه متخصصان قرار گرفته است. انو - 2010 - 2 در تحقیقی که با هدف مطالعه موردی از ادامه توسعه حرفه ای معلم از طریق مطالعه درس در آفریقای جنوبی انجام داد .این تحقیق با هدف بررسی توسعه حرفه ای معلمان با روش سنتی و روش درس پژوهی گذشته استفاده شده است
