بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه ی بین احساس غربت با منبع کنترل روانشناختی و کیفیت روابط بین فردی در دانشجویان خوابگاهی و جدید الورود بود. این مطالعه یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعهی آماری این مطالعه شامل تمامی دانشجویان دختر جدیدالورود خوابگاهی در دانشگاه های فردوسی مشهد و شیراز در سال 1397 بود که تعداد 160 دانشجوی دختر به شیوه ی در دسترس انتخاب شده و پرسشنامه های منبع کنترل راتر، احساس غربت ویلیت و کیفیت روابط پیرس را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل همبستگی اسپیرمن نشان داد که متغیرهای منبع کنترل و تعارض اجتماعی با احساس غربت رابطهی مثبت معنادار و متغیرهای حمایت اجتماعی و کیفیت روابط بین فردی با متغیر احساس غربت رابطهی معنادار منفی دارند؛ یعنی با افزایش نمرات منبع کنترل که نشاندهنده منبع کنترل بیرونی است و تعارض اجتماعی، نمره احساس غربت نیز افزایش مییابد؛ این درحالی است که با افزایش حمایت اجتماعی و کیفیت روابط بینفردی، نمره احساس غربت کاهش مییابد. همچنین متغیرهای وضعیت تأهل و تجربه خوابگاه با نمرات احساس غربت رابطهی منفی معناداری دارد؛ به این معنا که نمره احساس غربت در افراد متأهل نسبت به افراد مجرد بالاتر است و همچنین با افزایش تجربه خوابگاهی، نمرات احساس غربت کاهش مییابد. در تحلیل رگرسیون نیز مشخص شد که متغیرهای تجربهی خوابگاه، منبع کنترل، حمایت اجتماعی و کیفیت روابط بینفردی بهطور معناداری قدرت پیشبینی نمرات احساس غربت را داشتند.
واژگان کلیدی: احساس غربت، منبع کنترل روانشناختی، کیفیت روابط بین فردی، دانشجویان خوابگاهی.
مقدمه
دوره تحصیلی دانشگاهی بهواسطه حضور عوامل متعدد، دورهای فشارزا است. بیشتر دانشجویان به خاطر تحصیل در دانشگاه از خانواده و شهر یا روستای خود جدا شده، در محیط جدیدی قرارگرفتهاند کهاحیاناً از نظر عاطفی مشکلاتی برایشان به وجود می آورد. این مشکلات روانی و عاطفی موقتی زمانی شدید تر می شود که آنان نتوانند خود را با محیط جدید دانشگاه تطبیق دهند. عدم سازگاری با محیط آموزشی دانشگاه، محیط سکونت در خوابگاه و قرار گرفتن در شبکه جدید روابط، برخی عکسالعملهای عاطفی از جمله احساس غربت را به دنبال دارد . - Duru, & Balkis, 2013 - احساس غربت، اصطلاحی کلی است که اندوه، غمگینی، از دست دادن معنا، ترس از پیشبینی و احساسات تنهایی را دربرمی گیرد. گاهی اگر دانشجو نتواند نیازهای دوست داشتن و تعلق خود را با افراد جدید تأمین کند، چه بسا دچار افسردگی جدی شود . - Bardelle & Lashley, 2015 -
احساس غربت نوعی حس طبیعی تنهایی یا سردرگمی است و هنگامی که فردی از خانواده، امور روزمره و محیط جدا می شود، بروز می کند. ارلینگس بونتیکو - Eurelings-Bontekoe, - 2005 احساس غربت برای وطن را واکنشی افسرده گونه همراه با نشانگان بدنی نسبت به جابجا شدن میداند کهتفکّر زیاد در مورد خانه و تمایل به بازگشت را در خود دارد. احساس غربت بیانگر یک حالت انگیزشی-شناختی پیچیده است که در اصل بر احساس فقدان و دلتنگی درباره ی خانواده، دوستان و محیط زندگی مبتنی است کهمعمولاً میتواند برای افراد جوان، تجربه بسیار پرتنشی را به وجود بیاورداین. پدیده معمولاً یک واکنش طبیعی در برابر محیط جدید است، درعینحال پدیدهی بالقوه ضعیف کنندهای است که افراد همه فرهنگها و گروههای سنی را تحت تأثیر قرار میدهد . - Calaguas, 2014 -
معمولاً دو ماه اول ورود به دانشگاه، دورهای بحرانی برای دانشجویان سال اولی است که طی آن، بیشتر آنها دستخوش دلتنگی و احساس غربت میشوند. بیان تخمین شیوع احساس غربت بسیار دشوار و وابسته به تعریفی است که فرد از آن دارد اما دامنه شیوع آن در پژوهشهای مختلف بین 16 تا 91 درصد گزارششده است - Thurber & Walton, . - 2012احساس غربت دارای مجموعهای از نشانهها توصیفشده شامل نشانههای بدنی - مانند مشکلاتی در معده و روده، سردرد، بیاشتهایی و اختلال خواب - ، انگیزشی - مانند اشتیاق بازگشت به خانه - ، شناختی - شامل افکار وسواسی در مورد خانواده، ناتوانی در تمرکز بر فعالیتهای روزانه، ارزیابی منفی از محیط جدید و افکار آرمانی در مورد محیط قبلی - ، عاطفی - مشابه نشانههای مربوط به اختلالهایخُلقی و اضطرابیمخصوصاً احساس افسردگی و ایجاد مشکل در برقراری ارتباط با دیگران - و رفتاری - مانند تلاش برای حفظ تماس با خانواده، بستگان و دوستان - است.
تا آنجایی که با در نظر گرفتن طبقهبندی انجمن روانشناسی امریکا، حالت شدید و جدی احساس غربت را میتوان بهعنوان ملغمهای از اختلال انطباقی با اضطراب و خلق افسرده در نظر گرفت . - Strobe et al, 2015 - همانطور که می دانیم، یکی از نشانههای سلامت روانی، وجود روابط سالم بین فردی است ، از طرفی یکی از مواردی که ممکن است در طی ابتلاء فرد به احساس غربت دچار آسیب شود، کیفیت ارتباطات بین فردی اوست. این مشکل برایدانشجویان خارجی یا غیربومی دشوارتر است، این دسته از دانشجویان برخلاف دانشجویان بومی از عوامل حمایتی محروماند، عواملی نظیر دوستان هم شهری که با یکزبان و گویش و علاقهمندی مشترک با یکدیگر سخن بگویند - Binfet & . - Passmore, 2016 روابط بین فردی فرایندی است که در آن یک فرد اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیامهای کلامی و غیرکلامی به یک فرد یا افراد دیگر میرساند.
این توانایی موجب تقویت رابطهی گرم و صمیمی با دیگران و رفع تضادها و تعارضها میشود. علاوه بر روابط خانوادگی، روابط دوستانه نیز یکی از مهم ترین انواع روابط بین فردی هستند - آرونسون، . - 1396 روابط گرم و صمیمی با انسانهای دیگر منبع اعتماد، راحتی و آسایش هرکدام از ماست. روابط بین فردی سالم، درواقع پیوندهای اجتماعی میان افراد است که باعث ایجاد امنیت، آرامش، اهمیت و احترام در افراد میشود. برای بهرهگیری از این شبکه ارتباطی باید برخی مهارتها را آموخت. مهارتهایی که به ایجاد روابط بهتر ما با دیگران کمک میکند و باعث افزایش کیفیت این زنجیرههای ارتباطی میشود. در چنین فضایی افراد بر این باورند که تنها نیستند و متعلق به گروهی از انسانها میباشند که در مواقع ضروری میتوان از آنها کمک گرفت. مهارت روابط بین فردی، به ایجاد روابط بین فردی مثبت با دیگران کمک میکند.
یکی از این موارد، توانایی ایجاد و ابقای روابط دوستانه در محیط های جدید است که در سلامت روانی و اجتماعی، بهعنوان یک منبع حمایت اجتماعی و قطع روابط اجتماعی ناسالم، نقش بسیار مهمی دارد - شاملو، . - 1394توماس - Thomas, 2018 - در پژوهشی که در رابطه با عوامل ایجاد کننده ی احساس غربت در دانشجویان انجام داد بیان کرد که دانشجویانی که تمرکز خود را بر روابط گذشته می گذارند و از برقراری ارتباطات جدید دوری می کنند، غم غربت بیشتری را حس می کنند درحالیکه برای کاهش این احساس و کنار امدن موثر با این مساله باید سعی در برقراری ارتباط با محیط جدید و جامعه ی محلی داشته باشند. همچنین لاندا و همکاران - Landa et al, 2019 - در پژوهشی با عنوان "تنظیم خلق و کیفیت روابط تغییرات احساس غربت در طول دوره ی دانشگاه را پیش بینی می کند" دریافتند که هر چه فرد در برقراری ارتباط با اطرافیان و سایر دانشجویان و محیط مرتبط با دانشگاه موفق تر باشد، غربت کمتری را احساس می کند.
کگل - Kegel, 2015 - نیز در پژوهش خود دریافت که احساس غربت در دانشجویان با میزان ارتباطات اجتماعی آنها رابطه ی منفی معناداری دارد. همچنین مشخص شده است که بین میزان نیاز به حمایت اجتماعی با احساس غربت دانشجویان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد، یعنی هر چه افراد نیازمند حمایت اجتماعی بیشتری باشند به همان نسبت احساس غربت بیشتری را نیز تجربه می کنند - جناآبادی و سابقی، . - 1392 در پژوهش دیگری با عنوان ارتباط احساس غربت و حمایت اجتماعی ادراک شده با سلامت روان دانشجویان تازه وارد مشخص شد که سلامت روان دانشجویان با بالا رفتن میزان حمایت اجتماعی ادراک شده، افزایش و با تجربه کردن احساس غربت بیشتر، کاهش خواهد یافت - پورآقا رودبرده و همکاران، . - 1390
از طرفی دیگر همانطور که ذکر شد، یکی از نشانه های ابتلاء به غم غربت، احساس ناتوانی در کنار آمدن با اتفاقات جدید زندگی از جمله جابجایی به محیط جدید برای ادامه ی تحصیل است. در این رابطه می توان به مفهوم منبع کنترل روانشناختی اشاره داشت. در بررسی مفهوم منبع کنترل درمی یابیم که این مفهوم به برداشت یا عقیده ما درباره میزان کنترلی که بر رویدادهای زندگی خود داریم و توانایی کنار آمدن با آنها میپردازند. پژوهش راتر - Rotter, 1996 - نشان داده است که بعضی از افراد فکر میکنند تقویت، وابسته به رفتار خود آنهاست؛ گفته میشود این افراد دارای منبع کنترل درونی هستند . - Inoue, 2013 - دیگران معتقدند، تقویت به نیروهای بیرونی وابسته است؛ گفته میشود که آنها دارای
