بخشی از مقاله
چکیده
فضاهای تجاری جزو بخش های مهم شهرها بوده وعلاوه بر نقش اقتصادی، محلی برای شکل گیری تعاملات اجتماعی بوده است.در گذشته بازار علاوه بر محل انجام فعالیت های مختلف اقتصادی ،مهمترین محور فضایی در حیات اجتماعی شهر بود .اما در طول زمان،جایگاه بازارهای سنتی در شهرهای ایران به شدت تضعیف شده و از طرفیفضاهای تجاری جدید نیز نسبت به سبک گذشته ناتوان مانده اند و نقش اجتماعی آن ها نسبت به نقش اقتصادی آن ها کمرنگ تر شده است .فضاهای عمومی شهری نقشی اساسی در برقراری تعاملات اجتماعی شهروندان ایفا می نماین .از دیدگاه عینی و مادی فضای شهری بستری است که روابط اجتماعی و حیات مدنی در آن جریان می یابد .فعالیتهای تفریحی جمعی در فضای شهری می تواند یکی از مهمترین بسترهای ایجاد تعاملات اجتماعی و ارتقاء سطح فرهنگی جامعه باشند .قوامو دوام جامعه به روابط اجتماعی و تعاملات اجتماعی کمیت و کیفیت آن بستگی دارد .پایداری اجتماعی نقش مهمی در یافتن راه حل هایی برای تاثیر متقابل گروههای اجتماعی بر هم ایفا میکند که میتواند به خلق راهها پایدار زندگی در یک جامعه کمک کند .پایداری اجتماعی در واقع بخش غیر کالبدی معماری پایدار است .برآوردن نیازهای انسان، افزایش کیفیت زندگی او و استفاده از تمام ظرفیتها در بهبود وضع او از اهداف پایداری اجتماعی است .احساس امنیت در چنین فضایی از موثرترین عواملیاست که میتواند حضور شهروندان در جامعه را بالفعل گرداند .لذا عوامل موثر درایجاد حس امنیت در مجتمع های تجاری باید مورد توجه خاص قرار گیرد .هدف پژوهش حاضر، جستجوی معیارهای کالبدی و معنایی مجتمعهای تجاریبه منظور افزایش حس امنیت و ایجاد کانون فعال شهری در راستای پایداری اجتماعی است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی با بررسی مفاهیم پایداری اجتماعی، به مطالعه- زمینه ها تاثیرگذار افزایش حس امنیت در فضاهای عموم میپردازد.
واژه های کلیدی :فضای شهری، فضای تجاری، پایداری اجتماعی
مقدمه
به طور کلی مفاهیم توسعه ی پایدار در سه حیطه، مطرح می شود :پایداری محیطی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی. فضای عمومی، مکانی است که عموم حق ورود و حضور در آن را بدون هیچ گونه محدودیتی دارا میباشند، جایی است که در آن رابطه تعاملی مردم با یکدیگر برقرار می شود - رهنمایی واشرفی1386 ،23، - 24فضاهای عمومی در شهرها، کانون تجربه حیات جمعی شهروندانهستند فرصتی برای توسعه ابعاد اجتماعی فرد به لحاظ تعاملات اجتماعی و تجربه مشارکت در حیات جمعی، در شهرها هستن - چرخچیان و دانشپور،54،53،. - 1388امروزه از پایداری اجتماعی بیشتر در طراحی شهری پرداخته میشود و کمتر در طراحی معماری به آن توجه میشود .در صورتی که نقش آن در طراحی فضاهای عمومی، قابل توجه است. توجه به نقشسازنده فضاهای عمومی در تعاملات اجتماعی یا رضایتمندی و بهبود کیفیت زندگی انسان همانا هدف اصلی پایداری اجتماعی است. پژوهش حاضر، رویکردی است تحلیلی توصیفی که بر آن است تا با روش مطالعات کتابخانه ای، معیارهایی راکه برای دستیابی به یک معماری پایدار نیاز است، تبییننماید و با بررسی حضور مردم در فضاهای عمومی و معیارهای آنان برای برقراری روابط اجتماعی، شناخت محورهای اساسی پایداری اجتماعی درمعماری و راهکارهای مطرح شده در باب تعاملات اجتماعی فضاهای شهری در نظریه ها به معیارهایی برای طراحی پایدار در آن هابرسیم؛ چگونگی بازتاب تئوری پایداری اجتماعیدرفضاهای عمومی به منظور افزایش تعاملات اجتماعی بررسی و ارائه شود. به دلیل گستردگی مطالب مربوط پایداری، به نظریه های پایداری در مقیاس فضاها بطورخاص پرداخته شده است.
ضرورت تحقیق
امنیت عامل تعیین کننده حضور انسانها در فضاهای تجاری است.ایجاد حس امنیت در مجتمعهای تجاری باید مورد توجه خاص قرار گیرد.
اهداف تحقیق
-بررسی عوامل کالبدی، فضاهای تجاری مدرن و نقش آن درایجادحس امنیت و پایداری اجتماعی
-بررسی راهکارهای بازتاب تئوری پایداری اجتماعی در فضاهای عمومی به منظور افزایش تعاملات اجتماعی
تاریخچه مراکز تجاری
احداث اولین مرکز تجاری به مفهوم امروزی در ایتالیا وبه سال 111 میلادی در زمان امپراطوری تروژان باز می گردد.دراین سال برده ای یونانی،مرکز خریدی مجاور میدان عمومی شهر رم بنا نمود.این مرکز در دو طبقه احداث گردید ودرآن حجره هابه صورت ردیفی استقرار یافته ودارای سیستم تهویه بود. در قرون وسطی بازارهای خیابانی لندن،بازارچه های بلژیک وبازارهای خاورمیانه شکل گرفت.بعد از جنگ جهانی دوم باحرکت واسکان مردم در حومه شهرها،مراکز تجاری نیز به این مکان ها انتقال یافت که هدف آن ها دردسترس بودن مشتریان بود که این تفکر تا امروز نیز ادامه یافته است. بانگرش به تاریخچه مراکز تجاری در امریکا نیز مشخص می گردد که مراکز تجاری درآنجا نیز همانند سایر نقاط درمرکز شهر، های کوچک وبزرگ قرار داشتند وتجمع واحدهای مستقل،مجموعه های جذابی را ایجاد می کردند - فرزام شاد، 9،. - 1386
فضای عمومی
فضای عمومی مکانی برای رفع نیازهای روزمره و زندگی عمومی درشهرها هستند این فضاها در طول زمان و براساس شرایط اجتماعی اقتصادی وفرهنگی تغییر مییابند. - - Pasaogullari & Doratli, 2004,225 بسیاری از نظریه پردازان شهرسازی معتقدند که فضاهای عمومی شهری به عنوان یکی از اجزای اصلی، نقش بااهمیت در شهر دارند. این عقیده فراتر از نقش کارکردهای فضاهای عمومی است که معطوف به زمانی است که این فضاها، سرمایه اجتماعی را در زمانی که تعلاملات اجتماعی زیادی را در این مکانها به وقوع میپیوندند افزایش میدهند - پورجعفر و محمودی نژاد77 ،. - 1388 تعاملاجتماعی در فضاهای عمومی از نیازهای مهم هر انسان نیاز به برقراری رابطه با دیگران است که زمینه ساز حضور انسان ها در فضا می باشد. جان لنگ در این ارتباط دو دلیل عمده را بیانمیکند: روابط متقابل اجتماعی از آن سو لازم است که احساس تعلق و دوست داشته شدن را در افراد ایجاد میکند لذا فضاهایی که این ارتباطات را فراهم میسازند فضاهای مطلوبی محسوب میشوند - لنگ،1386 ، - 25یکی از مهم ترین ابعاد فضاهای عمومی ایجاد فرصت هایی جهت تعاملات اجتماعی میباشد. در اینتعاملات مردم ابط قویتر با محیط و جامعه خود برقرار میکنند و حس تعلق خاطر وهویت جمعی در آنها تقویت میشود که
