بخشی از مقاله
چکیده:
نهج البلاغه این قرآن صاعد جامع ترین منبع فکری اسلامی به خصوص تشیع به شمار می آید و طی قرنهای متمادی خاستگاه اندیشه های والا از جهت منابع و سخنان بلیغ از جهت لفظ برای ملل عرب و عجم بوده است. قدیمی ترین مطالب بلاغی درباره کلام امیرالمومنین - ع - به طور پراکنده توسط سید رضی در نهج البلاغه نگاشته شده است . البته بعضی از شارحان نهج البلاغه به تعدادی از استعاره ها، تشبیهات، کنایات و ... به سبک سنتی اشاره کرده اند.
از آنجا که تحقیق بر تصویرهای نهج البلاغه برای آنان هدف نبوده کتابی مستقل پیرامون چگونگی علم بیان در نهج البلاغه نگاشته نشده است تا نیاز پژوهشگران این عصر را برآورده سازد. لذا این مطالب انگیزه رساله حاضر را فراهم آورد. نگارنده تصویرهایی از نهج البلاغه را که در معنای مجازی به کار رفته بود شناسایی نموده است که دریایی ضرب المثل در نهج البلاغه یافت می شود که نگارنده برحسب توانش از آنها کسب فیض نموده و با بیان مثل ها و ترجمه و توضیح کوتاه در خصوص آن و زمینه ای که حضرت علی - ع - ضرب المثل ها را به کار برده را بیان نموده است امید که سایر دوستان و محبان آن حضرت بتوانند در این زمینه گامهای بلندتری را بردارند.
-1مقدمه
نهج البلاغه چشمه زاینده و جوشانی است که بعد از قرآن مجید در آسمان علم و ادب و معارف الهی و انسانی، همچون آفتاب پرتوفشانی می کند. در این کتاب دلایل و نشانه هایی از دانش وسیع و موعظه های روشنگر به چشم می خورد که نظیر آن در آثار هیچ یک از فیلسوفان بزرگ دیده نمی شود. نهج البلاغه دارای 241 خطبه، 79 نامه و 480 کلمه قصار است. این مجموعه بی نظیر سرچشمه و آبشخور فصاحت و منشأ بلاغت است و به جهت اشتمال بر نکات تعلیمی و تربیتی مورد اهتمام ادیبان و سخنوران قرار گرفته است. جاحظ، عبدالحمید کاتب، ابن مقفع و ابن نباته موفقیت خود در عرصه سخنوری را مرهون خطبه ها و کلمات قصار - ع - دانسته اند.
امام علی - ع - نیز که فضایل او برای دوست و دشمن اظهر من الشمس می باشد، جوانمردی بی همتاست که وصی و جانشین پیامبر است و در قرآن کریم برخی آیات مانند آیه ولایت، آیه تطهیر، آیه تبلیغ و ... گواه روشن و استواری بر ولایت مطلقه آن حضرت و خلافت او از طرف خداوند است.
آن امام متقی، بند خاص خدا، پرورش یافته دامان رسول اکرم - ص - ، انسانی والا و نمونه کامل مسلمانی بود که پس از پیامبر اکرم - ص - پارساتر و عابدتر و فرزانه تر از او در میان مردم نبوده است. کسی که دوستی او سپر آتش جهنم است و او را تقسیم کننده بهشت و دوزخ دانسته اند. دانش فراوان، شجاعت عالی و فصاحتی درخشان از او انسانی یگانه ساخته بود؛ کسی که برای لحظه ای از یاد خدا غافل نبود. به همین سبب کلام او عطر خوش سخن حق را با خود دارد.
نهج البلاغه، اثر گرانبهای آن حضرت که آن را دون کلام خالق و فوق کلام مخلوق دانسته اند به »اخ القرآن« شهرت دارد و این نشانه از اهمیت فراوان این کتاب مقدس از نظر لفظی و محتوایی می دهد. نهج البلاغه پیوستگی خاصی با کتاب خدا دارد و همان راهی را به انسان نشان می دهد که قرآن معرفی نموده است.
اثر کم نظیری که حقایق بی شماری را برای مخاطبان خود تبیین می نماید و قوانین و مقررات نجات بخش اسلامی را به آنها می آموزد. موضوعات ارزشمندی مانند رفتارهای فردی و اجتماعی، اصول و آداب مدیریت، سیاست و مسائل مختلف و متعدد اجتماعی، اقتصادی و دینی به خوبی تبیین شده است. دریایی که سرشار از نعمتهای فراوان است و غواصش با دست پر و شادان از آن برمی گردد.
-2طرح مسئله
تمثیل در لغت به معنای مثل آوردن، تشبیه کردن چیزی به چیز دیگر، نگاشتن پیکر، نمودن صورت چیزی، عقوبت و عبرت دیگران گردانیدن آمده است.
وقتی گوینده ای برای بیان مقصود خود، مطلبی حکیمانه به کار برد که ادعای او را ثابت کند، او از تمثیل بهره جسته است. یعنی از یک عبارت مورد قبول عامه، تاثیر سخن خود را دو چندان کرده است. تمثیل شاخه ای از تشبیه است که به آن تمثیل تشبیهی نیز می گویند.
درباره زیبایی، سخنها بسیار رانده است؛ برخی زیبایی را به مناسب و هماهنگی اجزا با کل و هماهنگی اجزا با یکدیگر بیان می کنند و عده ای آن را سودمندی یا توانایی یا لذت یا عشق تعریف کرده اند.
