بخشی از مقاله
چکیده:
شرایط دوران امروز مانند شرایط زمان امام علی - ع - که مردم دچاردنیا طلبی و کبر و غرور و تبعیض هستند.جامعه ی ما دچار طوفان های فتنه است. پس باید در مقابل این بلایا موضع گرفت و راه درمان برای آن پیدا کرد .یکی از این درمان ها صحبت ها و سخنان امام شیعیان علی - ع - است.کتاب نهج البلاغه که حاوی سخنان امام در زمینه های گوناگون است می تواند نقشه تکامل زندگی را به انسان ها نشان دهد و کوله بار آنها را نیز در این مسیر دشوار فراهم کند..در این مقاله سعی شده است توضیحاتی در مورد ساختار کلی نهج البلاغه و معنای آن در لغت آورده شود تا با این کتاب با ارزش بیشتر آشنا شویم و سپس به بحث اصلی که در مورد تربیت است بپردازیم و این موضوع را از نظر امام علی - ع - پی گیری کنیم تا با تربیت ،راه های رسیدن به تربیت و شیوه های مختلف تربیت آشنا شویم.
کلمات کلیدی:امام علی - ع - ،نهج البلاغه،تربیت،
مقدمه:
امروز ما در شرایط مشابهی مانند دوران حضرت علی علیه السلام هستیم ، ما را هم دنیاطلبی تهدید می کند، ما را هم ابتلای به کبر و خود پرستی و تبعیض ، تهدید می کند، طوفانهای فتنه های اجتماعی ما را هم به فرو ریختن تهدید می کند بنابراین ما هم به آن درمانها احتیاج داریم و بیش از همیشه به نهج البلاغه احتیاج داریم یکی از این بیماریها مسئله ی دنیا است . در نهج البلاغه چه بسیار علیه دنیا و دنیاطلبی و دنیا فریفتگی و علیه خطرات و کمینهای دنیا هشدار داده شده است .اصول تربیتی فراوانی در نهج البلاغه وجود دارد که جای آن در آموزش وپرورش خالی است. یا استفاده کمی از آن می شود. پیشنهاد می کنم که ما باید نهج البلاغه را داخل مدرسه ها و کلاسها ببریم تا دانش آموزان متن عربی اش را یاد بگیرند. بهترین نویسندگان و شیواترین هنرمندان را استخدام کنیم و از آنها بخواهیم که بیایند اینها را ترجمه ی زیبا کنند تا آن را بچه های ما حفظ کنند نهج البلاغه باید در کتابهای درسی ما بیاید. ما از نهج البلاغه خیلی دور ماندیم لذا باید این فاصله را جبران کنیم .
نهج البلاغه در لغت :
یعنی راه روشن بلاغت شریف رضی در وجه تسمیه آن چنین می نویسد" پس از تمام شدن کتاب چنین دیدم که نامش را نهج البلاغه بگذارم که در بلاغت و سخنوری را به روی بیننده خود می گشاید و خواسته هایش را به او نز دیک می سازد. نهج البلاغه عنوانی است که سید رضی برای منتخبی از خطبه ها به تعداد - - 241 نامه ها به تعداد - - 79 و حکمت و کلمات کوتاه به تعداد 489 از سخنان امیر مومنان علی - ع - بر گزیده است. - روشهای تربیت در نهج البلاغه مصطفی دلشاد طهرانی صفحه 16و - 17
خطبه درلغت یعنی:
خطبه - بکسر خ و فتخ با - در لغت یعنی: خواستاری زن ،خطبه - بضم خا - کلامی که در ستایش و نعت پیغمبری و پند وموعظه خلق باشد
. وعظ و سخنرانی شامل پند و موعطه . دیباچه کتاب - فرهنگ فارسی خرد - خطبه در اصطلاح این تحقیق:خطبه ها یعنی سخنرانیها، نه خطبه های نماز جمعه ؛ شاید بعضی از اینها مضمون خطب نماز جمعه هم باشد، اما امیرالمؤ منین در موضع یک معلم و یک اسلام شناس و نیز در موضع یک حاکم با مردم خود حرف می زد و سخنرانی می کرد و این سخنان مجموعه ی آن سخنرانیهاست .ناگزیر این سخنان ، ضمن این که خطوط کلی اندیشه ی اسلامی را در خود منعکس می کند، ناظر به مسایل روز، یعنی مسایل جاری و مشکلات زندگی امیرالمؤ منین علیه السلام نیز است . معنای لغوی تربیت: - - راغب اصفهانی - - لغت شناس بزرگ می نویسد: - - ربیت - - - تربیت کردم - از واژه - - ربو - - است و گفته اند اصلش از مضاعف یعنی - - رب - - - ربب - بوده است که یک حرف آن برای تخفیف در لفظ به حرف - ی - تبدیل شده است مانند - - تظننت - - که - - تظنیت - - شده است .
- - رب - - به معنای مالک ، خالق ، صاحب ، مدبر، مربی ، قیم ، سرور و منعم است و نیز اصلاح کننده هر چیزی را - - رب - - گویند. بنابراین - - رب - - به معنای مالک و مدبر و تربیت کننده است . - - راغب اصفهانی - - می نویسد: - - رب - - در اصل به معنی تربیت و پرورش است یعنی ایجاد کردن حالتی پس از حالت دیگر در چیزی تا به حد نهایی و تام و کمال خود برسد. - المفردات ، ص 184 - تربیت در اصطلاح یعنی: چون در تربیت اسلامی مقصد و مقصود - - کمال مطلق - - است می توانیم تربیت را چنین تعریف کنیم : - - تربیت عبارت است از رفع موانع و ایجاد مقتضیات برای آنکه استعدادهای انسان در جهت کمال مطلق شکوفا شود - - . - سیری در تربیت اسلامی مصطفی دلشاد طهرانی -
دو تعریف از تربیت، از نظر علمای غرب:
تربیت، عمل سازگاری و یا آماده سازی فرد است برای زندگی موفق در محیط.
تربیت عملی است آگاهانه از سوی فردی بالغ درباره گروهی به منظور ایجاد تحول در آنها.
دو تعریف از تربیت از نظر علمای اسلام :
تربیت تلاشی است در جهت به فعلیت رساندن قوا و استعدادهای بالقوه انسان.
- تربیت کشف، پرورش و هدایت استعدادها و تواناییهای انسان و ایجاد هماهنگی لازم برای وصول به سر حد کمال مقدر است.
جایگاه و ضرورت بحث :
انسان شگفت ترین مخلوق خداوند و والاترین نشانه قدرت حق است . انسان مستعد اتصاف به همه صفات و کمالات الهی است و آفریده شده است تا به مقام - - خلیفه اللهی - - رسد و این سیر جز با تربیت حقیقی میسر نمی شود.حقیقت انسان ، حقیقتی ملکوتی است و انسان با طی مراتبی ، قوس نزولی را طی کرده است و در این مرتبه خاکی و در پایین ترین مراتب قرار گرفته است و با تربیت می تواند به حقیقت وجود خویش دست یابد و متصف به والاترین کمالات شود. خدای متعال در این باره یادآور شده است : - لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ثم رددناه اسفل سافلین الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات فلهم اجر غیر ممنون . - سوره التین آیه 5 هر آینه انسان را در نیکوترین صورت و هیاءت آفریدیم . آن گاه او را به پایین ترین مراتب نازل کردیم . مگر آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند، پس ایشان راست مزدی بی پایان - بی منت - . تربیت در اصطلاح قرآن:اما تربیت در اصطلاح قرآن اعم است از تزکیه; یعنی پرورش جسم و تن را همشامل میگردد: فرعون به حضرت موسیعلیه السلام میگوید:
َ فِینَا وَلِیدًا وَلَبِثْتَ فِینَا مِنْ عُمُرِکَ سِنِینَ. - شعراء - 18 تو همان کودکی نیستی که ما پروردیم و سالها از عمرت نزد ما گذشت. قرآن در سفارش نسبتبه پدر و مادر میفرماید: ل رﱠبﱢ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبﱠیَانِی صَغِیرًا - اسراء. - 24 و بگو: پروردگارا! همان گونه که پدر و مادر، مرا از کودکی پرورش دادند، تو در حق آنهامهربانی فرما. وتِ فَاقْذِفِیهِخُذْهُفِیعَدُوﱞالْیَمﱢلﱢیفَلْیُلْقِهِوَعَدُوﱞلﱠهُالْیَمﱡوَأَلْقَیْتُبِالسﱠاحِلِعَلیَیأْکَ مَحَبﱠهً مﱢنﱢی وَلِتُصْنَعَ عَلَی عَیْنِی . - طه - 39 که: »او را در صندوقی بیفکن، و آن صندوق را به دریا بینداز، تا دریا آن را به ساحل افکند؛ و دشمن من و دشمن او، آن را برگیرد!«و من محبّتی از خودم بر تو افکندم، تا در برابر دیدگان =] علم[ من، ساخته شوی - و پرورش یابی - ! وَاصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسِی. - سوره طه آیه - 49و من تو را برای خودم ساختم - و پرورش دادم - تربیت در احادیث: پیغمبر اکرمصلی االله علیه وآله میفرمودند: ادبنی ربی فاحسن تادیبی . - بحارالانوار جلد 16 صفحه - 210 از امیرالمؤمنین، علیعلیه السلام نقل شده که فرمودند:
