بخشی از مقاله
چکیده
با گسترش شهرنشینی میزان پسماندها به صورت روز افزونی رو به تزاید است. عدم مکانیابی و دفن مناسب منجر به ایجاد چالشهای مختلف محیطی و اکولوژیک میگردد. از جمله دفن بخشی از زبالههای شهرستانهای شمال کشور در جنگلهای هیرکانی پیامدها و اثرات محیطی را به دنبال داشته است. هدف این مقاله بررسی اثرات محیطزیستی آلودگیهای حاصل از لندفیل رامسر واقع در جنگلهای هیرکانی با استفاده از روش ماتریس لئوپلد ایرانی است.
در ادامه به منظور کاهش اثرات محیطی و اکولوژیک در چارچوب طراحی اکولوژیک راهبردها و راه حلهایی ارایه شده است. نتایج حاصل از ماتریس نشان داد که تمام آثار و پیامد وارد شده به سایت منفی است که از جمله آنها می توان آسیب به پوشش گیاهی را نام برد. برای مقابله با اثرات محیطی مهمترین راهبرد، راهبرد تدافعی است که با راه کارهای مانند: طراحی بافر زون ضربه گیر و زیستپالایی گیاهی و بهبود سیستم جمعآوری شیرابه، اثرات این قبیل لندفیل ها را به حداقل رساند.
مقدمه
محلهای دفن زباله شهری را میتوان در زمره پروژههای عمرانی محسوب نمود که از اثرات کوتاه مدت و بلند مدت محیط زیستی برخوردار میباشند - . - Taheri and Ashrafzade, 2009 از جمله مهمترین مشکلات دفن زباله و راه حلهای مطرح شده جهت رفع آن میتوان مشکل مربوط به حشرات، جوندگان و حفظ زیبایی محیط که موجب بکارگیری پوشش روزانه گشت، قابلیت احتراق و نشت زبالهها که به افزایش کوششهایی جهت متراکم نمودن زائدات انجامید و در نهایت قابلیت آلوده سازی آبهای سطحی و زیرزمینی که منجر به ایجاد خاکریز، پوشش روزانه، لاینر و سیستم های جمع آوری شیرابه گردید.
- Ershadmanesh, 2013 - در زمینه ارزیابی اثرات زیست محیطی محلهای دفن مطالعهای توسط عبدلی و همکاران برروی جایگاه دفن مواد زائد اندیمشک در سال 1388 انجام گرفت که مشخص شد گزینه پیشنهادی دارای شرایط بهتری نسبت به محل موجود است . - Abdoli et al, 2017 - در سال 1389 عابدین زاده و همکاران ارزیابی اثرات زیست محیطی محل دفن پسماندهای شهری شهرستان سمنان را مورد مطالعه قرار دادند و نتایج نشان داد که نوع و ماهیت پروژه به گونه ای است که تولید و انتشار آلودگی آن چشمگیر نبوده و از مراکز آلاینده شدید محیط به شمار نمی آید.
- Abedinzade et al, 2014 - در سال 1393 غلامعلی فرد و همکاران اثرات محیط زیستی محل دفن پسماند جامد شهرکرد را ارزیابی کردند که مشخص شد که ادامه دفن به شیوه کنونی نمیتواند روند خوبی برای دفع زباله شهرکرد باشد و می بایست به دنبال گزینه ای مناسب برای جایگزینی بود . - Gholamalifard et al, 2015 - زبالههای شهرستان رامسر از سال 1380در دل جنگلهای هیرکانی دفن میشود، جنگلهایی که دارای ارزش بیولوژیکی بسیار بالایی هستند.
Amirnejad et al,. 2006 - لذا برای کاهش مشکلات محیط زیستی موجود، نخستین هدف ارزیابی محیط زیستی محل دفن زباله و تاثیر آن بر محیط اطراف و به حداقل رساندن خطرات ناشی از آن است. برای دستیابی به این هدف باید خطرات مورد نظر و نحوه مقابله با آن ها دقیقاً شناسایی شود - Fakharian & Abdi, 2000 - و سپس جهت برطرف نمودن آنها اقدام نمود. در تداوم آن بکارگیری چارچوب طراحی اکولوژیک می تواند در ارایه راهبردهای حفاظتی، تدافعی و مرمتی نقشی تعیین کنندهای ایفا کند. طراحی اکولوژیک شیوهای طراحی است که اساس آن قوانینی است که از طبیعت نشات میگیرد و در تناقض با سامانههای طبیعی نیست.
طراحی پایدار یک فلسفه از طراحی است که سعی در افزایش کیفیت در محیط ساختگی، ضمن کاهش و یا حذف اثرات منفی بر محیط زیست طبیعی دارد . - McLennan, 2004 - این مقاله تلاش می کند تا با توجه به اثرات متعدد و بالقوه لندفیل، ابتدا شنا سایی اثرات محیطی و اکولوژیک حا صل از شکل گیری یک لندفیل در جنگل های هیرکانی را بررسی کرده و سپس به ارایه راهبردهای اکولوژیک به منظور پیشگیری، کاهش و مرمت اثرات حاصل از فعالیت لندفیل در محدوده جنگل های هیرکانی مبتنی بر چارچوب روش شناسی طراحی اکولوژیک می پردازد.
مواد و روشها موقعیت محدوده مطالعاتی سایت زباله مورد مطالعه در روستا کلاکولی از توابع بخش مرکزی رامسر و در حوضه آبخیز صفارود و نسارود قرار گرفته است - شکل . - 1 مسیر دسترسی به لندفیل از طریق جاده جواهرده است که بعد از پیمودن حدود 10 کیلومتر از جاده یک مسیر فرعی وجود دارد که به لندفیل میرسد. زبالههای شهر رامسر، کتالم و سادات شهر در این محل دفن میشوند، ورودی زباله در این لندفیل در روزهای عادی 70 تن و در زمان پیک مسافر 100 تن میباشد که 70 درصد آن زباله تر و 30 درصد آن زباله خشک است.
روش و متد
این مقاله از دو بخش تشکیل شده است که بخش اول به ارزیابی اثرات محیطی از روش ماتریس لئوپلد ایرانی بهره می گیرد و در بخش دوم به منظور ارایه راهبردهای اکولوژیک از چارچوب روش شناسی طراحی اکولوژیک بهره می گیرد.هر یک از این دو روش به تفکیک ارایه شده است.
روش ارزیابی ماتریس لئوپلد ایرانی
در این مطالعه برای ارزیابی اثرات محیط زیستی که لندفیل ایجاد کرده است از روش ماتریس لئوپلد استفاده میشود. این روش اولین بار توسط لئوپلد و همکاران - Leopold, 1971 - در سال 1971، ارائه گردید. مزیت اصلی ماتریس لئوپولد ارائه یک چک لیست از عوامل مورد نیاز برای انجام ارزیابی اثرات محیط زیستی است. ماتریس لئوپولد بعدها توسط مخدوم اصلاح گردید، و به عنوان ماتریس لئوپولد ایرانی شناخته میشود . - Aghnoum et al., 2014 - از عمده ترین مزایای این ماتریس، میتوان به جمعبندی اثرات منفی و مثبت پروژه در دو مرحله اجرا و پیادهسازی و بهرهبرداری اشاره نمود. ساختار ساده و قابلیت اجرای ارزیابی چند معیاره از مزایای این رویکرد به شمار میرود. دامنه ارزشها در ماتریس لئوپولد ایرانی از -5 تا +5 نوسان میکند.
در این روش اثرات در قسمت ستون و پیامدها در قسمت سطر قرار میگیرد. برای تعیین میزان سودمندی و یا مخرب بودن اثرات و پیامدها ابتدا ارزشهای مثبت و منفی هر اثر و پیامد شمرده شده، سپس جمع جبری ارزشهای مثبت و منفی انجام شده و در نهایت تقسیم جمع جبری بر تعداد ارزشها و محاسبه ارزش نهایی اثرات و پیامدها صورت میگیرد که ارزش نهایی هر اثر و پیامد نیز عددی بین -5 تا +5 خواهد بود .
روش طراحی اکولوژیک
چارچوب طراحی اکولوژیک مبتنی بر اصولی است که طبیعتا در هر بستری که مورد استفاده قرار گیرد می تواند منجر به طراحی و برنامهریزی یکپارچهتری میشود . - Dramstad et a.l, 1996 - اصول طراحی متفاوتی تا کنون ارایه شده است که در این تحقیق از اصول ارایه شده توسط برگن استفاده می شود . - Bergen et al., 2001 - این اصول عبارتند از:
-1 طراحی باید از اصول اکولوژیک تبعیت کند،
-2 طراحی مبتنی بر شرایط خاص سایت است،
-3 تداوم و نگهداشت کارکردهای طراحی به صورت مستقل الزامی است،
-4 طراحی مبتنی بر کارآیی درانرژی و اطلاعات،
-5 طراحی باید از ارزشهای و اهدافی که انگیزه طراحی بوده است تبعیت کند.
