بخشی از مقاله
چکیده
گونههای گیاهی حساسیتهای مختلفی در برابر آتش دارند، چنانچه در یک مقیاس کلی می توان گفت که گونههای سوزنیبرگ نسبت به پهنبرگان در برابر آتش حساسترند. پژوهش حاضر میزان آسیب پذیری درختان در برابر آتش و خصوصیات ذاتی آنها را در مقاومت به آتش مورد ارزیابی قرار داده است. دراین بررسی بخشی از جنگلهای طبیعی منطقه سراوان در استان گیلان که در سال 1392 آتشسوزی شده بود مورد ارزیابی قرار گرفت. آماربرداری به دو شکل تصادفی در قطعات نمونه کوچک از نهالها و صد درصد از پایه های درختان محدوده آتش سوزی انجام شد. نتایج نشان داد که در این آتش سوزی انجیلی حساس ترین گونه به آتش بوده و به دنبال آن ممرز قرار دارد و بلوط می تواند مقاوم ترین گونه به آتش باشد.
واژههای کلیدی: آتش، گیاهان حساس، جنگل سراوان
-1 مقدمه
آتش از جمله بحران های طبیعی است که هر ساله در بوم سازگان خشکی شاهد آن هستیم و از جمله عواملی است که می تواند ترکیب و ساختار پوشش گیاهی را تغییر دهد. Martinez و همکاران - 2009 - به نقل از FAO فعالیت های بشر را مسئول بسیاری از آتش سوزی ها در جنگلهای سرتاسر جهان اعلام می کنند، چنانچه به گفته آنان بیش از %90 آتش سوزی ها در اسپانیا و کشورهای اروپایی حوزه مدیترانه ای توسط انسان شکل می گیرد و هر ساله 30 تا 60 هزار آتش سوزی در کشورهای یاد شده رخ میدهد. آتش نقش تعیین کنندهای در حضور گونهها و پویایی بومسازگان دارد - صدیقی و همکاران، . - 1390
گونههای مختلف گیاهی میتوانند حساسیتهای متفاوتی در برابر آتش داشته باشند، چنانچه گونههای سوزنیبرگ نسبت به گونههای پهنبرگ در برابر آتشسوزی حساسترند - نصیری، . - 1391 دیلمی جعفرآبادی و یادگارنژاد - 1390 - آتش را عامل تغییر در تنوع و ساختار جنگل می-دانند؛ آنان بر اساس تحقیقات Banjshafiei و همکاران که در سال 2007 انجام شده مینویسند که گونههای پوست نازک مانند راش و پلت بیشتر از گونههای پوست ضخیم مانند ممرز و بلندمازو تحت تأثیر آتش قرار دارند. درجه زندهمانی درختان در برابر آتشسوزی متفاوت است و در این راستا، خصوصیات درختان و توانایی برای رشد مجدد و رقابت برای دسترسی به منابع را بسیار مؤثر میدانند . - Zouhar et al., 2008 -
-2 مواد و روشها
- 1-2 منطقه مورد مطالعه
جنگل سلکیسرا با تیپ انجیلی - ممرز - بلوط به مساحت یک هکتار از حوضه 18 آبخیزداری گیلان با حذف منطقه حاشیه-ای به علت کاهش نفوذ آتش به عنوان اثرات مرزی مورد بررسی قرار گرفت. آتش سوزی در این ناحیه در 22 تیرماه 1392 گزارش و به مدت 2 روز ادامه داشت. سطح آتش سوزی 1/4 هکتار و از نوع سطحی بود. بررسی خسارات حاصل پس از آتش سوزی نشان از وضعیت ذغالی شدن و سوخته شدن لایه سطحی خاک بطور پراکنده بود و ذغالی شدن شاخه ها و شاخک های روی زمین نیز به چشم می خورد. علاوه بر آن با بررسی وضعیت سوختگی درختان و نیز سوختگی تاج درختان منطقه و انطباق آن با مدل های سوخت Burgan و - 2005 - Scott شدت آتش متوسط و سختی آن از نوع سبک ارزیابی شد - . - Ryan, 2002
-2-2 شیوه آماربرداری
برای ارزیابی میزان خسارت درختان، آماربرداری به روش صددرصد انجام گردید، که در آن قطر در ارتفاع برابر سینه، درصد خشکیدگی تاج و درصد آسیب دیدگی درختان با قطر بیشتر از 5 سانتیمتر اندازهگیری شد. برای ارزیابی میزان زادآوری، 18 قطعات نمونه کوچک به ابعاد 2×2 متر بصورت تصادفی انتخاب و تعداد نهال هر قطعه تا قطر 5 سانتیمتر بدون طبقه بندی قطری و تا دقت سانتیمتر به ترتیب گونه در هر یک از قطعات اندازهگیری گردید. همچنین در پای درختان مجاور این قطعات - نزدیک ترین درخت - تعداد نهالهای حاصل از تکثیر غیر جنسی - پاجوش و ریشهجوش - در ابعاد یاد شده شمارش و یاداشت شد. وضعیت تاج ازنظر میزان خشکیدگی و درختان از نظر درصد آسیبدیدگی در دو گروه سوختگی کم و سوختگیشدید - بانج شفیعی، - 1386 طبقهبندی شدند. قطردرختان در طبقات 5 سانتیمتری مطابق اندازهگیریهای سازمان جنگلها و مراتع ایران اندازهگیری و با میزان سوختگی - سوختگیکم و سوختگیشدید - ارزیابی گردید. از نرم افزار SPSS برای آزمون آماری داده ها استفاده شد.
-3 نتایج
طی آماربرداری 100 درصد از درختان منطقه در مجموع 373 درخت مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج آزمون آماری در خصوص شدت خسارت وارده به درختان در بین گونه های مختلف در اثر آتشسوزی اختلاف معنیداری را در سطح 95 درصد نشان داد . - X2df=2=148/501 - جدول 1 درصد آسیب دیدگی درختان از آتش را نشان میدهد. بررسی سطح سلامتی تاج در بین گونه های این منطقه پس از آتش سوزی نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح 95 درصد در بین گونه ها وجود دارد . - X2df=2=118/687501 - شکل 2 خسارت حاصل از تاج درختان در اثر آتش را نشان میدهد.
از نظر میزان زادآوری نیز اختلاف معنی داری دربین گونه ها پس از آتش سوزی مشاهده شد - جدول . - 2
