بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر در جنگل پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس واقع در 30کیلومتری شرق نوشهر و در محدوده ارتفاعی 100-1700 متر از سطح دریا انجام شد. به منظور نمونه برداری از پوشش گیاهی، در هر طبقه ارتفاعی 100 متری تعداد سه قطعه نمونه 400 مترمربعی به صورت انتخابی - در مجموع 48 پلات - مورد اندازهگیری قرار گرفت. داخل هر پلات نوع گونه ها و درصد پوشش آن برداشت شد. نتایج نشان داد تعداد 110 گونه گیاهی متعلق به 97 جنس و 59 تیره گیاهی در منطقه وجود داشت. تیرههای Rosaceae با 10 گونه، - 9/09 % - ، Asteraceae با 6 گونه - 5/45 % - ، Poaceae، Fabaceae و Lamiaceae با 5 گونه - - % 4/54 و Orchidaceae با 4 گونه - - % 3/63 به عنوان مهمترین تیرههای گیاهی موجود در منطقه بودند.
گروهبندی گونهها بر مبنای طبقهبندی زیستی رانکایر نشان داد که فانروفیتها با 38 - % 34/55 گونه - ، کریپتوفیتها با 33 - % 30 گونه - و همیکریپتوفیتها با 27 - % 24/54 گونه - به عنوان فرمهای حیاتی غالب، ترکیب رستنی در این منطقه هستند. بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان این منطقه نشان داد که 49/09 درصد 54 - گونه - از گونههای این محدوده متعلق به ناحیه رویشی اروپا- سیبری، 20 درصد گونهها 22 - گونه - متعلق به ناحیه رویشی چند منطقهای، 11/81 درصد گونهها 13 - گونه - متعلق به دو ناحیه رویشی اروپا- سبیری و مدیترانهای و 8/18 درصد گونهها 9 - گونه - متعلق به دو ناحیه اروپا- سبیری و ایران- تورانی بودند.
مقدمه
مطالعه پراکنش جغرافیایی و شکل زیستی گیاهان هر منطقه یکی از موثرترین روشها برای مدیریت و حفاظت از ذخایر توارثی زیستمندان موجود است. شکل زیستی گیاهان علاوه بر وابسته بودن به خصوصیات ژنتیکی به عوامل محیطی نیز بستگی دارد، زیرا محیط نیز میتواند در شکلگیری اشکال مختلف حیاتی گیاهان اثر انکار ناپذیری داشته باشد. بر این اساس، گیاهان میتوانند در اجتماعات مختلف و اقلیمهای متفاوت از شکل زیستی گوناگونی برخوردار باشند. تاکنون فنون مختلفی برای طبقهبندی اشکال زیستی گیاهان انجام شده است. اما در میان آنها سیستم رانکایر دارای بیشترین کاربرد است
این سیستم بر اساس موقعیت جوانههای رویشی پس از سپری کردن فصل نامساعد برای رشد بنا شده است. ایران در میان کشورهای خاورمیانه از موقعیت ژئوبوتانیکی ویژهای برخوردار است، به نحوی که همچون پل ارتباطی بین چهار منطقه مهم جغرافیایی گیاهی، یعنی ایران تورانی، ارو-سیبری، صحرا-عربستانی و سودانی قرار گرفته است. جنگلهای شمال ایران، یکی از با شکوهترین جلوههای رویشی از جنگلهای پهنبرگ معتدله در منطقه اروپا- سیبری است که به زیر منطقه اگزین-هیرکانی تعلق دارد
حضور بیش از 1600 گونه گیاهی در جنگلهای استان مازندران که بخشی از این پهنه زیستی است - امینی و زارع، - 1386، نمایانگر گوناگونی زیستی بسیار غنی و پیچیده است که در شکل اکوسیستمهای متنوع، این گنجینههای تمام و کمال دست نیافتنی را در خود جای داده است. جنگل پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس واقع در 30کیلومتری شرق نوشهر و در محدوده ارتفاعی 100-1700 متر از سطح دریا قرار دارد. نظر به اینکه در این منطقه تاکنون مطالعهای در زمینه مشخص نمودن ترکیب فلوریستیک صورت نگرفته است بنابراین، هدف از این تحقیق تعیین شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی در این منطقه بود.
مواد و روشها منطقه مورد مطالعه
جنگل پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس با مساحت 1721هکتار سومین سری از تقسیمات انجام شده حوزه 46 کجور شهرستان نور میباشد و در شمالشرقی حوزه واقع شده است. فاصله ناحیه طرح تا شهرستان نوشهر 30 کیلومتر و در جهت شرقی آن واقع شده است. این سری دارای 11 پارسل میباشد، که حداقل ارتفاع ناحیه طرح از سطح دریا 100 متر در قطعه 301 و حداکثر ارتفاع از سطح دریا 1700 متر در مرز سری و قطعه 311 میباشد. ناحیه طرح در مختصات جغرافیایی 36 29 23 تا 36 32 56 عرض شمالی و 51 43 20 تا 51 47 39 طول شرقی واقع شده است . میزان بارندگی سالانه در منطقه مورد مطالعه در حدود 1308/8 میلیمتر میباشد. میانگین درجه حرارت سالانه 15/82 درجه سانتی گراد است.
روش نمونه بردای از پوشش گیاهی
ابتدا پس از بازدید میدانی و تعیین حدود منطقه مورد مطالعه و نیز شناسایی تیپهای جنگلی موجود در آن اقدام به ترسیم ترانسکت در امتداد گرادیان ارتفاعی از سطح دریا و تغییرات تیپهای جنگلی منطقه از پایینترین حد ارتفاعی تا مرتفعترین نقطه آن بر روی نقشه توپوگرافی با مقیاس 1/25000 شد. در هر طبقه ارتفاعی 100 متری، تعداد سه قطعه نمونه 400 مترمربعی در امتداد خطوط میزان منحنی تراز و با فاصله تقریبی 100 متر از یکدیگر به صورت انتخابی پیاده شد سپس فهرست کلیه گونههای گیاهی با درصد تاجپوشش آنها ثبت شد. نمونههای گیاهی پس از جمع آوری با استفاده از منابع معتبر موجود از جمله فلور ایرانیکا - Rechinger, 1963-2001 - ، فلور ترکیه - Davis, 1965-1988 - ، فلور ایران - اسدی و همکاران، - 1369-1378، فلور رنگی ایران - قهرمان، - 1358- 1377 و منابع معتبر دیگر مورد شناسایی قرار گرفتند. برای تعیین شکل زیستی گیاهان از طبقهبندی رانکایر استفاده شد.
نتایج
مطالعه پوشش گیاهی در این منطقه منجر به شناسایی تعداد 110 گونهی گیاهی متعلق به 97 جنس و 59 تیره گیاهی گردید. تیرههای 10 - Rosaceae گونه، 9/09 درصد - ، 6 - Asteraceae گونه، 5/45 درصد - ، Poaceae، Fabaceae و 5 - Lamiaceae گونه، 4/54 درصد - ،4 - Orchidaceae گونه، 3/63 درصد - به عنوان بزرگترین تیرههای گیاهی موجود در منطقه بودند که در مجموع 31/74 درصد از کل گونه ها را شامل میشوند
شکل -1 وضعیت فراوانی گونههای گیاهی در تیرههای مختلف
بررسی طیف بیولوژیک پوشش گیاهی منطقه به روش رانکایر نشان داد که فانروفیتها با 34/55 درصد 38 - گونه - ، کریپتوفیتها با 30 درصد 33 - گونه - ، همیکریپتوفیتها با 24/54 درصد 27 - گونه - ، فرمهای حیاتی غالب ترکیب رستنی منطقه میباشند
شکل -2 فراوانی فرمهای رویشی گیاهان در منطقه مورد مطالعه
