بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش بهمنظور بررسی تأثیر آمیختگی درختان بر روی خصوصیات کمی تودههای خالص راش و آمیخته راش- ممرز در سری4، از حوزه ولآغوز جنگل لوتچ استان مازندران انجام شد. جهت نمونهبرداری 61 قطعه نمونه دایرهای شکل با مساحت 10 آر 1000 - مترمربع - با ابعاد شبکه 75×100 به روش تصادفی- منظم انتخاب شد. با توجه به اهداف تحقیق در این دو توده، ترکیب گونه درختی، قطر برابر سینه ، ارتفاع، حجم و سطح مقطع با استفاده از آزمون t مقایسه شد. هدف این مطالعه بررسی آمیختگی درختان و خصوصیات کمی و مقایسه آنها در این دو توده می باشد. نتایج مشخصههای کمی این تودهها نشان داد که براساس آمیختگی گونهها، تیپ توده در طرح جنگلداری لوتچ، خالص راش و آمیخته راش -ممرز، ساختار توده ناهمسال نامنظم است. و تعداد کل پایهها در توده خالص راش 483 اصله و در توده آمیخته راش- ممرز 396 اصله است. متوسط تعداد در هکتار در توده خالص7 اصله در هکتار و در توده آمیخته راش- ممرز 6.08 اصله در هکتاراست. در توده خالص، میانگین ارتفاع تنه در 24.94 متر و حجم آن 2.89 سیلو در هکتار وسطح مقطع آن0.21 مترمربع در هکتار است به همین ترتیب در توده آمیخته راش - ممرز میانگین ارتفاع تنه 23.37متر و حجم آن 2.67 سیلو در هکتار و سطح مقطع آن0.22 مترمربع در هکتار است ارتفاع در این دو توده از نظر آماری اختلاف معنیداری داشته ولی قطر و حجم و سطح مقطع اختلاف معنیداری ندارند - - =% 5 و در هر دو توده آمیختگی درختان بر روی خصوصیات قطر و حجم و سطح مقطع تأثیر ندارد.
واژههای کلیدی: آمیختگی درختان، جنگل لوتچ، خصوصیات کمی، تودههای خالص راش ، توده آمیخته راش- ممرز
-1مقدمه
جنگلها جزء مهمترین بوم نظامهای خشکی میباشند که نقش عمدهای در جریان انرژی، ماده و تبدیل این دو، بین زمین و اتمسفر برعهده دارند . - Sun et al., 2004: 731- 72 - خاکهای جنگلی لایهای نازکی از بستر سطح زمین میباشد که از رویش گیاه حمایت میکند و خصوصیات آن ناشی ازد تاثیر متقابل اقلیم و موجودات زنده روی مواد مادری در طول زمان میباشد - زرین کفش. - 361:1380 از نظر جغرافیای جنگل، جنگلهای شمال ایران به طور کلی جزو جنگلهای سبز تابستانی یا پهنبرگ خزان-کننده بهشمار میآیند این جنگلها در منطقه رویشی هیرکانی قرار دارند و به همین علت به جنگلهای هیرکانی نیز مشهورند - مروی مهاجر . - 387:1384
جنگلهای شمال ایران که به طور عمده بر روی شیبهای شمالی رشته کوههای البرز واقع شدهاند به لحاظ ویژگیهای ممتاز خود از اهمیت زیادی برخودار هستند. حضور گونههای صنعتی ارزشمندی مانند راش، بلوطبلندمازو، افراپلت، توسکا و انجیلی به همراه تعدادزیادی از نباتات چوبی و علفی دیگر، اهمیت این جنگلها را چندین برابر نموده است - رسانه و همکاران. - 15:1380
گونه جنگلی راش از جمله گونههای صنعتی ارزشمند جنگلهای شمال ایران است که در دامنههای ارتفاعی 700-2000 متر از سطح دریا واقع شدهاست - رسانه و همکاران. - 15:1380 این گونه در چرخه توالی و تکاملی این جنگلها، نقش بهسزایی داشته، به طوری که به عنوان یکی از گونههای اصلی کلیماکس جنگلهای شمال بهحساب میآید - مروی مهاجر . - 387:1384 غالباَ گونه راش در ارتفاعات میانبند و بالابند جنگلهای شمال به شکل خالص و آمیخته مشاهده میشود - رسانه و همکاران. - 15:1380حضور راش خالص به صورت کلیماکس و یا دخالت شده میباشد. در مقایسه با گونه راش، ممرز به ندرت به صورت خالص مشاهده شده و معمولا در این نواحی با راش به صورت آمیخته همراه است.
گونه راش - Fagus orientalis - تنها گونه جنس راش در ایران میباشد که به طور متوسط 63/23 درصد تعداد و 96/29 درصد حجم جنگلهای خزری را به خود اختصاص داده است - ثابتی،. - 806:1382 درخت راش در ایران در ارتفاعات شیبهای شمالی رشته کوههای البرز انتشار دارد و از آستارا و طوالش تا کلاردشت و نور و گرگان دیده میشود - ثابتی . - 806:1382
گونه ممرز - Carpinus betulus L. - از نظر تعداد و حجم، نخستین گونه جنگلهای شمال است. به عنوان گونههای اصلاح کننده خاک جنگلهای هیرکانی، که به طور متوسط 30 درصد تعداد و حدود 30 درصد حجم درختان سرپای این جنگلها را تشکیل میدهد - رسانه و همکاران . - 15:1380
مطالعات زیادی در مورد رویشگاههای راش و بررسیهای کمی آن در داخل و خارج از کشور انجام شده است که به تعدادی از آ ن-ها اشاره میشود .بررسیهای کمی انجام شده در داخل کشور، توسط کیان مهر - 1391 - به بررسی تأثیر تودههای خالص و آمیخته راش و ممرز بر تنوع زیستی، زادآوری و خصوصیات خاک پرداخت. بررسی تعداد پایه راش و ممرز در رویشگاه خالص نشان می دهدکه در طبقات قطری بالاتر تعداد راش و در طبقات قطری پایین تر تعداد ممرز بیشتر است در نتیجه تاج پوشش خالص و آمیخته و نوع آمیختگی بر حسب گونه های مختلف بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و تنوع زیستی تاثیر متفاوتی دارند.
بیات و همکاران - 1392 - به ارائه مدلهای حجم، ارتفاع و تولید چوب در گونه راش براساس تغییرات حجمی و تعداد در یک دوره نه ساله پرداختند. نتایج نشان داد که میانگین تعداد در هکتار گونه راش در کل 1.5 اصله در هکتار و موجودی حجمی راش 5 سیلو در هکتار افزایش یافته است. بادهیان و همکاران - 1393 - به بررسی برآورد ارزش اقتصادی کارکرد ترسیب کربن در دو توده جنگلی خالص و آمیخته راش در جنگل خیرود نوشهر پرداختند. نتایج نشان دادند که توده خالص راش از ارزش اقتصادی بالاتری نسبت به توده آمیخته راش بعد ازکارکرد ترسیب کربن برخوردار است. بدیهی است آگاهی از ارزشهای اقتصادی به سیاستگذاران در امر حفاظت و تخصیص منابع مالی کمک شایانی خواهد نمود.
بررسیهای کمی انجام شده در خارج از کشور، توسط - 2002 - Eslami در سری3 اوپار درجنگلهای حوزه نکاچوب نشان داد در راشستانهای خالص تعداد در هکتار درختان راش 152 اصله و حجم آن را 406/27 سیلو در هکتار ولی در راشستانهای آمیخته اوپار تعداد درختان راش 228اصله در هکتار، رویه زمینی21/57 متر مربع و حجم آن316/58 سیلو در هکتار محاسبه نموده است. مطالعات - 2004 - Fallah et al. در بررسی مقایسهای برای دستیابی به مدل مناسب پراکنش تعداد در طبقات قطری تودههای طبیعی و ناهمسال در سنگده و شصت کلاته نشان داد که در بخش2 سنگده تعداد در هکتار درختان راش496 اصله، رویه زمینی35/65 مترمربع در هکتار، حجم آن465/92 سیلو در هکتار میباشد اما این میزان در جنگل شصت کلاته به ترتیب 225 اصله در هکتار، 40/34 مترمربع در هکتار، 529/31 سیلو در هکتار محاسبه شده است. در بررسی جنگل راش در جنگل شصت کلاته گرگان در قطعه بررسی که توسط - 2007 - Habashi et al. انجام شد از مقدار292 اصله موجود در هکتار سهم راش107/5 اصله در هکتار و میانگین رویه زمینی آن17/3 مترمربع بود. مطالعات - 2007 - Daneshvar et al. در جنگل شصت کلاته گرگان در یک قطعه بررسی دائمی در یک راشستان آمیخته میزان تعداد در هکتار راش154/6 اصله، ارتفاع29/53 متر، رویه زمینی 16/26 مترمربع در هکتار محاسبه شده است .در بررسی انجام شده در سری4 بخش2 هفت خال در تیپ راش خالص با تاج پوشش80-85 درصد، تعداد در هکتار285 اصله، رویه زمینی42/7 مترمربع در هکتار، حجم 486 سیلو در هکتار و فاصله متوسط پایه ها 6/2 متر به دست آمد - - 2008 - Sheikholeslami et al . - Eslami, 2002:95 در بررسی پوشش درختی و درختچهای منطقه کجور پرداختند که نتایج نشان داد گسترش گونههای جنگلی، نوع آمیختگی و تیپ های تشکیل یافته در منطقه مورد بررسی تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافی قرار می گیرد. - 2012 - Zayeromali et al. در بررسی مشخصات کمی رویشکاه های خالص و آمیخته Zelkova Carpinifolia در منطقه قارمرز نکا به این نتیجه رسیدند که خصوصیاتی مانند قطر برابر سینه، ارتفاع و رویه زمینی دارای اختلاف معنی داری در رویشگاه های خالص و آمیخته میباشد و رویشگاه خالص وضعیت بهتری را نسبت به رویشگاه آمیخته نشان داده است.
حد نهایی رویشگاه این گونه در جنگلهای استان مازندارن و همچنین آمیختگی این گونه با سایر گونهها از نظر شرایط اکولوژیکی منطقه ضمن متمایز نمودن رویشگاههای این گونه با سایر رویشگاههای راش در جنگلهای شمال ضرورت شناخت تعداد آنها و همچنین خصوصیات کمی این تودهها را در این قسمت از جنگلهای شمال به منظور حفظ، احیاء ،توسعه و برنامه ریزی برای مدیریت بهینه جنگلها را دو چندان میکند. استفاده از این نتایج و بهکارگیری آنها در مدیریت جنگل ، با حفظ ساختار نزدیک به طبیعت، اجرای صحیح و اصولی طرز تربیت و شیو ههای جنگلشناسی مناسب می توان به اصل استمرار تولید و پایداری جنگل رسید - نمیرانیان . - 689-702: 1389
مطالعه ساختار توده های طبیعی و همچنین شناخت مراحل تحولی و روند پویایی در جنگل های بکر این امکان را فراهم می سازد که با توجه به پتانسیل رویشگاه و با کاربرد دانش جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، روش مناسبی را اتخاذ نمود تا اصل استمرار
