بخشی از مقاله
چکیده
شناسایی حشرات آفات در جوامع مختلف گیاهی، میتواند در مدیریت و برنامههای این عرصهها به شکل وسیع مورداستفاده قرار گیرد. درختان راش یکی از گونههای باارزش جنگلهای شمال ا ست که جمعآوری و شنا سایی آفات آنها در مدیریت و حفظ سلامت این درختان نقش مهمی دارد. برای این منظور ابتدا با استفاده از نقشههای توپوگرافی 1/25000 و با در نظر گرفتن پراکنش مناسب تودههای راش و سهولت دسترسی، 18 توده برای آماربرداری در نظر گرفته شد.
جمع آوری حشرات به شیوه مستقیم از روی درخت و غیرمستقیم با نصب تلههای زمینی و هوایی صورت گرفت.. حشرات جمعآوریشده پس از اتاله شدن با توجه به موقعیت مکانی و نوع میزبان شناسایی شدند. در این پژوهش 16 گونه حشره مربوط به 14 خانواده از چهار راسته از روی تودههای درختان راش معرفی شد. در میان حشرات جمعآوری شده راسته Coleoptera با نه خانواده دارای بیشترین فراوانی بود. و راسته Diptera نیز تنها با یک خانواده از کمترین فراوانی برخوردار بود..
مقدمه
حشرات میلیونها سال قبل از پیدایش انسان در سطح زمین میزیستند؛ این زندگی طولانی موجب شده که آنها خود را با عوامل نامساعد زمین سازش داده و در هر شرایطی به زندگی ادامه دهند. جنگلهای ناحیه خزری ازنظر تعداد گونههای درختی و درختچهای جزو جنگلهای غنی از گونههای گیاهی محسوب میشود و ازنظر سیمای ظاهری شباهت زیادی به جنگلهای پهنبرگ اروپای مرکزی، شمال ترکیه و قفقاز دارد - MarviMohajer, 2005 - و مأمن مناسبی برای حشرات محسوب میشود.
تغییرات درجه حرارت و بارندگی، طبقات مختلف آبوهوایی و رویشی را در ناحیه هیرکانی به وجود آورده و سبب شده است که جوامع مختلف گیاهی از جلگه تا ارتفاعات 2700 متری از سطح دریا، سیمای ویژه این جنگلها را به تصویر بکشند. در نیمرخ عرضی طبقات رویشی، میتوان به جوامع گیاهی طبقه آب و هوایی رویشی جلگه و پایینبند، طبقه آبوهوایی میانبند و طبقه آبوهوایی مناطق مرتفع - کوهستانی - اشاره نمود. طبقه آبوهوایی میانبند که جوامع غالب آن را درواقع جامعه راشستان تشکیل میدهد، بهطور تقریبی از ارتفاعات 800 الی 1000 متری شروع و تا ارتفاعات 1700 تا 2200 متری از سطح دریا پیش میروند. وسیعترین و ارزشمندترین جنگلهای شمال در این طبقه قرار دارند و گونه ارزشمند راش جامعه اصلی و غالب این جنگلها را تشکیل میدهد.
Mohammadi - 1995 - در بررسی حشرات باغ گیاهشناسی ملی ایران تعداد 363 گونه از 10 راسته و 70 خانواده را معرفی کرده است. در میان گونههای شناساییشده 185 گونه جزو آفات بودند.
Kalantari و همکاران - 2001 - طی سالهای 1374 تا 1379 به بررسی شناسایی حشرات در بادام کاریهای دیم خراسان پرداخته و آنها را در گروه آفت Myzus persica..... - و - Sphenoptera kambyses، پرداتورها - Coccinella septempunctata'…. - و حشرات گرده افشان Anthophora sp. - ،. - Andrena sp از هم جدا و معرفی کردهاند . در بررسی بندپایان صنوبر در خزانههای آزمایشی طرح پوپولتوم مقایسهای در استان خراسان بعضی از حشرات مضر این نهالها ازجمله Melasoma populi، Capnodis miliaris ، monosteria discoidalis شناسایی شدند
با توجه به تهدیدات و خسارات حاصل از حملات بیولوژی مانند حشرات خسارتزا، پژوهش حاضر در نظر دارد تا به بررسی و شناسایی آفات یکی از باارزشترین درختان جنگلهای گیلان یعنی گونه راش، جهت برنامهریزی در مدیریت این تودهها بپردازد.
منطقه مورد مطالعه
استان گیلان با مساحتی برابر 14711 کیلومترمربع در شمالیترین نقطه کشور و در موقعیت 36 درجه و36 دقیقه تا 38 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 25 دقیقه تا 50 درجه و 34 دقیقه طول شرقی در ناحیه هیرکانی قرار گرفته است.
جنگلهای آن از آستاراچای در مرز ایران و جمهوری آذربایجان شروع و تا رود چابکسر در شرق گیلان ادامه دارد و سطحی معادل 498804 هکتار از مساحت استان را به خود اختصاص داده است . - Mirakhorlou et al., 2016 - رویشگاه اصلی راش - Fagus orientalis - ارتفاعات 1000 تا 2100 متری است ولی بهترین تودههای آن در ارتفاعات 900 تا 1500 متری دیده میشوند. این گونه در بخشهایپایین معمولاً با ممرز همراه هست . - Sagheb-Talebi et al., 2004 - این درختان 26 درصد از ترکیب جنگلهای شمال را شامل میشوند
در پژوهش حاضر از عرصههای مختلف جنگلی استان، 18 توده جنگلی برای عملیات نمونهبرداری شناسایی و انتخاب شدند
جدول -1 مناطق نمونهبرداری در بخشهای مختلف استان گیلان
روش تحقیق
نمونهبرداری و جمعآوری حشرات از مناطق موردمطالعه، بهطور مستقیم و غیرمستقیم از کلیه اندامهای هوایی - تنه، شاخه، برگ - و ریشه درختان راش، با استفاده از روشهای معمول نظیر تلههای اشنایدر - ضربهای - ، آستین توری، شکار مستقیم با استفاده از آسپیراتور، تور حشرهگیر و پنس، تلههای زمینی - سرکهای - و هوایی - میوهای - انجام گرفت. سعی شد تا جمعآوری نمونهها چه به شکل مستقیم و غیرمستقیم در تودههای خالص این درختان صورت گیرد تا یقین حاصل شود که حشرات جمع آوری شده مخصوص میزبان هستند.
در ارتباط با تلههای زمینی، در هر منطقه تعداد 35 لیوان در فواصل تقریبی 2 متر در زیر پوشش لاش برگ توده جاگذاری شده و از سرکه معمولی بهعنوان جلبکننده استفاده شد. در تلههای هوایی از بطریهای پلاستیکی یک لیتری محتوی موز لهشده به همراه آب و شکر استفاده گردید که روی شاخههای درختان میزبان و دور از تنه اصلی نصب میشدند. در هر منطقه نمونهبرداری، تعداد 15 تله هوایی در فواصل بین 10 تا 15 متر از هم در محل هر یک از مناطق نمونهبرداری نصب گردیدند.
فاصله زمان بین نصب و بازبینی تلهها معمولاً بین 5 تا 7 روز بود. پس از جمعآوری حشرات، موقعیت جغرافیایی و
ارتفاع از سطح دریای محل بهوسیله دستگاه موقعیتیاب جغرافیایی - GPS - مشخص و به همراه تاریخ جمعآوری، نام جنگل و نزدیکترین روستا به موقعیت منطقه یادداشت میگردید. نمونههای جمعآوریشده با استفاده از کتابهای مرجع و کلیدهای شناسایی در سطح راسته، خانواده، جنس و گونه شناسایی شدند.
نتایج
در این بررسی، تعداد 16 گونه از 14 خانواده در چهار راسته شناسایی شدند. در میان حشرات جمعآوریشده، راسته Coleoptera با نه خانواده دارای بیشترین فراوانی بود و Diptera با یک خانواده و یک گونه، از کمترین جمعیت یرخوردار بود.
جدول 1 فهرست گونههای شناساییشده را نشان داده است.
جدول -1 بندپایان جمع آوری شده بر اساس نوع میزبان
بحث و نتیجهگیری
از بین آفات شناساییشده باید از شپشک پنبهای راشCryptococcus fagisuga بهعنوان آفت مهم یاد نمود چراکه Amlashi Amin و همکاران - 2005 - در تحقیقات خود Cryptococcus fagisuga را بهعنوان یکی از آفات شایع در جنگلهای استان گیلان معرفی کردهاند که در دامنههای شمالی و در درختان مسن راش فراوانی آن زیادتر است.
Yarmand و همکاران - 2006 - و Barimani و همکاران - 2002 - نیز از شپشک راش بهعنوان یک آفت کلیدی در جنگلهای مازندران نام میبرند که درختان راش را موردحمله قرار میدهد.
Cryptococcus fagisuga از آفاتی است که بهطور وسیع در جنگلهای شرق ایالت متحده آمریکا و کانادا گسترش دارد و مستعد کننده پوست درختان راش به بیماری قارچ مهلک نکتریا - Neonectria spp. - است Kohler . - Wieferich et al., 2013 - و همکاران - 2015 - ، Cr. fagisuga را یکی از آفات مهم در تودههای راش جنگلی در آلمان نیز معرفی کردهاند که میزان فعالیت آن روی درختان راش در جنگلهای جنوب غربی این کشور را حدود 16 درصد، در نواحی مرکزی 20 درصد و در شمال شرق تا 35 درصد گزارش دادهاند.
