بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تهیه جدول حجم دوعامله صنوبر در استان گیلان، تعداد 50 اصله درخت صنوبر در جنگلکاریهای غرب گیلان به طور سیستماتیک تصادفی از کلیه طبقات قطری انتخاب و قطع شد. محاسبه ضرایب شکل مختلف هر درخت و مقایسه آنها با ضریب شکل واقعی نشان داد که ضریب شکل هوهنادل در منطقه قابلیت جایگزینی را با ضریب شکل واقعی درخت جهت محاسبه حجم دارد. به منظور استفاده از رگرسیون خطی چندگانه در برآورد مناسبترین مدل حجم درخت، علاوه بر قطر برابرسینه و ارتفاع کل، متغیرهای مستقل گوناگونی دیگر مرکب از قطر برابر سینه و ارتفاع، بکار گرفته شد.
واژههای کلیدی: صنوبر، جدول حجم دوعامله، رگرسیون خطی چندگانه
مقدمه
در قرن اخیر کشورهای مختلف جهان، با توجه به کاهش سطح جنگلها و رشد روزافزون مصرف چوب به فکر افتادهاند تا با کاشت گونههای سریعالرشد از جمله صنوبر، چوب مورد نیاز خود را تأمین کنند. امروزه کشورهایی همچون ایتالیا، یوگسلاوی و حتی ترکیه در سطح وسیعی به کاشت درخت صنوبر روی آورده اند و بخش قابل توجهی از نیازهای خود را از چوب این درختان برآورده می کنند. از حدود 40 سال پیش، کاشت واریتهای مختلف گونه صنوبر در ایران، عمدتاً در مناطق شمالی و بهصورت پراکنده در دیگر مناطق کشور شروع شد.
بدون تردید در اختیار داشتن آمار و اطلاعات از صفات کمی هر جامعه، مبنای صحیحی جهت برنامهریزی دقیق در راستای اعمال مدیریت علمی و فنی می باشد. از آنجائیکه مدیریت بر منابع از طریق تهیه، اجرا، نظارت، پایش و ارزیابی طرحها و پروژهها انجام می پذیرد، بنابراین در اختیار داشتن آمار و اطلاعات کمی در مقاطع مشخص از وضعیت موجود پارامترهای آماری مورد نظر آن جامعه، امری الزامی است.
واگذاری مدیریت اجرایی طرحهای جنگلداری براساس قوانین فعلی، مستلزم تعیین ضریب پایه بهره مالکانه به منظور حصول سهم دولت از اجرای طرح بوده که در واگذاری قانونی طرح، امری الزامی است. ضریب پایه بهره مالکانه طبق تعریف درصدی از بهای متوسط یک مترمکعب چوب در زمان مزایده واگذاری مدیریت اجرایی طرح جنگلداری است. تعیین میزان ضریب مذکور در ابتدای دوره، مستلزم برآورد و مشخص شدن درآمد و هزینههای طرح برای یک دوره دهساله است که بایستی به استناد حجم فرآوردههای جنگلی و نیز حجم تعهدات پیشبینی شده صورت پذیرد.
با استفاده از دادههای 424 اصله درخت راش، مناسبترین معادله را برای برآورد حجم گونه راش تعیین کرد. وی همچنین ضریب شکل طبیعی را مناسبتر و ارزانتر از بقیه فرمولها تشخیص داد. در دهه 1350 به موازات تهیه طرح جنگلداری برای جنگل های حد فاصل گرگانرود تا سپیدرود توسط کارشناسان کانادایی و ایرانی برای تهیه مواد اولیه شرکت کاغذ سازی چوکا، جدول حجم موسوم به وزنی برای درختان مرغوب و نامرغوب گونههای جنگلی در استان گیلان تهیه که هم اکنون مورد استفاده است.
در سال 1352 جدول حجم گونههای بلوط غرب در جنگلهای سروک استان کهگیلویه و بویر احمد تهیه شد که هم اکنون نیز مورد استفاده قرار میگیرد. اسلامدوست و با مطالعه ضریب شکل گونههای صنوبر شرقی و دارتالاب، اظهار داشتند که مقادیر ضریب شکل واقعی و هوهنادل با تغییرات قطر برابر سینه از روند تغییرات خاصی برخوردار نبودند. بهطور کلی، ضریب شکل مصنوعی میتواند بهعنوان ضریب شکل مناسب و کارآمد برای دو گونه مذکور مورد استفاده قرار گیرد.
در مطالعهای به مقایسه حجم واقعی درختان راش در سری یک ناو با حجمهای حاصل از روشهای دیگر - فرمول ساده محاسبه حجم، پرسلر، ضریب شکل، جدول حجم محلی - چوکا - و فرم کلاسدار سازمان جنگلها پرداخت. نتایج نشان داد که برآورد حجم از طریق جدول حجم محلی دقیقتر از برآورد حجم به روشهای دیگر بود. در منطقه شفارود گیلان و در حوزه ادارات منابع طبیعی رضوانشهر، صومعه سرا و شفت، با استفاده از فرمول هوبر و اسمالین، حجم 370 اصله درخت مقطوعه صنوبر را که در طبقات قطری 7 تا 43 سانتیمتر قرار داشتند، اندازهگیری کردند. استفاده از روش هوبر به علت صرفه جویی در وقت و هزینه به منظور محاسبه حجم درختان مناسبتر تشخیص داده شد.
به طور کلی جداول حجم عبارتند از جداولی که به کمک یک یا چند عامل یا مشخصه از درخت مثل قطر برابرسینه، ارتفاع، قطر در ارتفاع دیگری غیر از ارتفاع برابر سینه و ضریب شکل حجم درخت را می توان به دست آورد بر این اساس به پیرو مطالب مذکور در این پزوهش به بررسی جدول حجم دوعامله در جنگلکاریهای غرب گیلان پرداخته میشود.
مواد و روش
با توجه به پراکنش محدود صنوبرکاری در استان گیلان، ابتدا مناطق کاشت این گونه شناسایی و سپس با توجه به سال کاشت و وضعیت کمی و کیفی تودهها و نیز به منظور رفع هر گونه موانع اجرایی تحقیق و تسهیل در قطع و اندازهگیری درختان نمونه، سعی شد از اکثر مناطقی که دارای طرح جنگلداری فعال بوده نمونه برداری به روش منظم تصادفی صورت گیرد. این مناطق شامل قطعه 13 از سری شیخنشین، قطعه 7/3 سری هفتدغنان، قطعه 17 از سری خرفگل، بوده است.
در این پژوهش از آزمون t جفتی برای مقایسه میانگین ارتفاع کل و طول درختان، از آنالیز واریانس یکطرفه برای مقایسات چندگانه، آزمون مقایسه چندگانه میانگینها، از آزمون کلموگروف اسمیرنوف به منظور بررسی نرمال بودن دادهها، از نمودار سریهای زمانی به منظور بررسی استقلال زمانی متغیرها، از رگرسیون خطی چندگانه برای برآورد مناسب ترین مدل برآورد حجم استفاده شد. همچنین از نرمافزار آماری SPSS برای تجزیه و تحلیل آماری دادهها استفاده گردیده است.
