بخشی از مقاله
چکیده
تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از گامهای مهم ایجاد زیربنای لازم برای تولید هرچه بیشتر محصول برنج می باشد هدف از این عملیات در یک جمله استفاده بهینه از آب، خاک و نهادهها میباشد. در این راستا به منظور تحلیل و بررسی عوامل اثرگذار در پیشرفت طرح یکپارچه سازی اراضی جامعه آماری این تحقیق شامل 120 نفر کارشناس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان و ناظرین کشاورزی که دارای سابقه کار در زمینهی طرح تجهیز و نوسازی اراضی بودند، که پس از جمعآوری اطلاعات، نظرات این افراد مورد تجزیه وتحلیل آماری در spss قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش حذف مرزهای غیرضروری، ایجاد جاده کشاورزی مناسب، افزایش راندمان تولید، افزایش درآمد کشاورزان و کاهش مصرف آب مهمترین عامل اثرگذار در پیشرفت طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری بود.
واژگان کلیدی: پیشرفت، تحلیل عاملی، شالیزار، یکپارچهسازی اراضی
مقدمه
گرچه محصول برنج در ایران از لحاظ قدمت کشت، دانش تجربی کشاورزان برنجکار و تنوع مصرف، دارای سابقهی درخشانی است؛ اما امروزه به خاطر تکنولوژیهای جدید در جهت کشت مکانیزه و افزایش کیفیت محصول به دست آمده در مقایسه با سایر محصولات زراعی و باغی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست. بدیهی است که رسیدن به خودکفایی محصول برنج در کشور جز با افزایش سطح زیرکشت، افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش ضایعات مقدور نیست. افزایش سطح زیرکشت در کشوری مثل ایران که با مشکل آب یا کم آبی مواجه است چندان قابل توجیه نیست ؛ مگر آنکه اقدام به اصلاح و تولید ارقام مقاوم به کمآبی و خشکی شود؛ ولی از لحاظ افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش ضایعات پتانسیلی بالا جای کار بسیاری باقی است.
طرحهای توسعه و تجهیز اراضی شالیزاری در کشورهای برنج خیز، از سالها پیش شروع شده و مسائل تحقیقاتی مربوطه، در آن سالها مورد بررسی قرار گرفته است. بدیعی است که نتایج و تجربیات اجرایی طرحهای مشابه تولید برنج در شرایط کشور ما کاملأ مطابقت نداشته و به راحتی قابل استفاده نیست بلکه با در نظر گرفتن تمام ملاحظاتی ضروری در عرصه انتقال تکنولوژی، لازم است مطابق شرایط ویژهی کشور و ملاحظات منطقه ای با این امر اقدام نمود.
یکی از محورهای اصلی توسعهی اقتصادی کشور، توسعهی بخش کشاورزی و استفاده مطلوب از منابع آب و خاک با هدف ایجاد امنیت غذایی برای جمعیت رو به افزایش کشور است. بخش کشاورزی با توجه به تجربه توسعی کشورهای صنعتی و به دلایل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و همچنین به دلیل شاغل بودن بخش چشمگیری از جمعیت در این حوزه چه بهطور مستقیم و چه غیرمستقیم، مورد توجه قرار گرفته است. بررسیها تا آنجا که به ایران مربوط میشود، نشان می دهد بهرغم اجرای برنامه های مختلف توسعه کشاورزی و روستایی طی دهه های گذشته توسط این بخش نسبت به سایر بخشها، رشد مناسبی نداشته و در مواردی نیز دارای سیر نزولی بوده است .
پراکندگی، نامنظمی و کوچکی اغلب مزارع، بهکارگیری ماشینها مرتبط با کشت را بسیار دشوار و غیر ممکن مینماید . دشواری کار زراعی در اراضی شالیزاری بهگونهای طبیعی موجب گردیده است تا فرایند کشت شالی از ابتدا تا انتها نیازمند نیروی کار انسانی بوده و بهکار پراکنده وکوچک در کنار میل اشتغال به کارهای پر درآمدتر و کم زحمتتر به همراه توسعه فعالیتهای غیرکشاورزی باعث شده است تا بخش قابل ملاحظهای از اراضی ارزشمند کشاورزی از رده تولید خارج و تغییر کاربری دهند یا به شکلی بی تناسب به فعالیت های کشاورزی اختصاص یابند .
مواد و روشها
تحقیق از دو بخش توصیفی و تحلیلی تشکیل شده است، در بخش توصیفی تحقیق، جامعه آماری شامل کارشناسان مدیریتهای جهاد کشاورزی - مدیر، معاونان فنی، کارشناسان آب و خاک، مسئولین واحد تولید گیاهی، مسئولین مراکز مکانیزاسیون و... - و ناظرین کشاورزی که حداقل یک سال سابقه کار در تجهیز و نوسازی اراضی را دارا میباشند که بر این اساس تعداد120 نفر انتخاب و اقدام به جمعآوری دادهها و اطلاعات موردنظر، پرسشنامهای بر اساس شناخت و بررسی عوامل توسعه و رکود طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری جلگهای غرب استان گیلان تهیه گردیدهاست. در پایان با محاسبهی میانگین و انحراف معیار هر یک از مولفهها جهت رتبهبندی و نقش هر مولفه در پیشرفت طرح مشخص گردید.
در بخش تحلیلی نیز به بررسی روابط آماری معنی دار بین متغیرها و همچنین نوع روابط و میزان تأثیرگذاری هر متغیر در تشکیل عوامل و نوع تأثیر متغیرهای موردتحقیق پرداخته شده که جهت دستیابی به این هدف از روشهای آماری تحلیل عاملی اکتشافی استفاده گردیده است.جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پرسشنامه ای دو بخشی تدوین گردیده است که بخش اول پرسشنامه ویژگیهای شخصی و حرفهای و بخش دوم به بررسی عوامل پیشرفت طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری پرداخته شده که شامل20 مؤلفه بوده و در قالب طیف لیکرتی - هیچ، اندک، متوسط، زیاد، خیلی زیاد - انتخاب گردیده است.
آزمونهای مربوطهی ابتدایی:
در جدول فوق ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین پایایی پرسشنامه و قابلیت اعتماد آن بوده که 0/992 بوده و بیشتر از 0/7 است و در نتیجه دارای قابلیت اعتماد است؛ مقدار آزمونKMO نیز برای پیشرفت طرح تجهیز و نوسازی اراضی، 0/945 میباشد و آزمون بارتلت برای بررسی کفایت نمونهها در تحلیل عاملی است که دارای دو فرض است، فرض صفر به این معناست که نمونههای گرفتهشده دارای کفایت لازم نیستند و در مقابل فرض یک بر این اساس است که نمونههای گرفتهشده برای تحلیل عاملی متغیرهای مورد نظر دارای کفایت لازم می باشند.
از آنجا که میزان sig کمتر از 5 درصد می باشد، بنابراین می توان چنین استنباط نمود که در سطح خطای 5 درصد و یا سطح اطمینان 95 درصد فرض صفر تایید نشده و بنابراین فرض یک یعنی کفایت مدل پذیرفته میشود.همانطور که در جدول فوق مشخص است دامنه نمره دهی عوامل مختلف اثرگذار در پیشرفت طرح از سطح کم میانگین متغیر است. بررسی هر یک از گزینهها از نظر میانگین و انحراف معیار نشان داد که: مهمترین عامل موثر در پیشرفت طرح، حذف مرزهای غیرضروری با توجه به یکسانسازی ابعاد کرتها و ایجاد شکل هندسی مناسب کشت بوده است.
عامل موثر دوم ایجاد جاده کشاورزی مناسب با توجه به دسترسی راحت به زمین زراعی و عبور آسان ادوات جهت انجام عملیات مراحل مختلف ، میباشد . عامل موثر سوم افزایش راندمان تولید با توجه به کاهش زمان عملیات و افزایش عملکرد محصول، بود. عامل موثر چهارم افزایش درآمد کشاورزان با توجه به کاهش هزینه های تولید و افزایش میزان تولید میباشد و همچنین کاهش مصرف آب با توجه به تسطیح اراضی و ایجاد زهکشها و کانال های آبیاری، پنجمین عامل پیشرفت در طرح بودهاست و عوامل دیگر بعد از آنها قرار میگیرند.
تحلیل عاملی و بار عاملی مؤلفههای عوامل پیشرفت در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی
بهمنظور تقسیم بندی مولفهها به چند عامل اساسی و زیر مجموعه بودن مولفه به عامل مرتبط با خود و تعیین سهم هر یک از عامل های پیشرفت در طرح تجهیز از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شدهاست. با توجه به ، محاسبات انجام شده نشان میدهد که انسجام درونی دادهها متناسب است و آزمون بارتلت نیز کفایت نمونهها را نشان میدهد - فرض صفر رد میشود و فرض یک مورد قبول است - . باتوجه به ملاک کیسر پنج عامل دارای مقدار ویژه بالاتر از یک استخراج شدند. بر اساس این ملاک تنها عواملی مورد پذیرش قرار میگیرند که مقدار ویژه آنها بزرگ تر از یک باشد. پس از چرخش عاملی به روش وریماکس عوامل پیشرفت طرح در پنج عامل دستهبندی شدند .
مشخصه ویژه که درواقع مجموع مجذورات بارهای عاملی هر عامل است، واریانس تبیین شده بهوسیله آن عامل را تبیین میکند. این مقدار کل واریانس، ریشه مشخصه یا ارزش ویژه عامل است که هر چقدر ارزش ویژه عاملی زیاد باشد آن عامل واریانس بیشتری را تبیین میکند. بر مبنای این مقدار، در تحقیق حاضر پنج عامل با مقدار ویژه بالاتر از یک استخراج شدند که به ترتیب گزارش حداکثر واریانس مرتب شدهاند این عامل ها با توجه به ماهیت و مشخصههای مؤلفههای پیشرفت درباره طرح تجهیز نام گذاری شدند.
