بخشی از مقاله
چکیده
تخلیه جمعیت و روان سازی بار ترافیک بهمنظور دور نمودن مردم از منبع خطر بمنظور امدادر سانی بهموقع و اعمال صحیح مدیریت بحران از اهداف مهم مدیران شهری است. ازاین رو ضرورت وجود مدلی انعطاف پذیر برای مسیر یابی تخلیه اضطراری شهر در راستای طراحی و انجام پیشبینیهای لازم در بحرانهای ناشی از تهاجم - مانند حملات تروریستی - بهرو شنی م شاهده می شود. تحقیق حا ضر در صدد ا ست ن سبت به ارائه مدلی انعطاف پذیر جهت تجزیهوتحلیل و شنا سایی مسیرهای تخلیه اضطراری در شهر گرگان اقدام کند.لذا ساختمان اصلی شهرداری گرگان با توجه به مرکزیت شهر به عنوان هدف حمله گروه های تروریستی انتخاب شده است. این تحقیق کاربردی بوده و روش انجام آن تحلیلی - توصیفی و پیمایش مبنا است.
ابزار جمعآوری دادههای موردنیاز در این پژوهش مصاحبه با کارشناسان پدافند غیرعامل، امنیتی انتظامی و مدیریت بحران و نیز روش ا سنادی و پیمایشهای میدانی ا ست.تجزیه و تحلیل ب صورت کمی و کیفی با نرمافزار ArcGIS صورت میگیرد. با توجه به نوع حادثه سه سناریو جهت برر سی تهیه گردید:.1 انتقال جمعیت به مراکز ا سکان ا ضطراری. .2 انتقال جمعیت مستقر در مراکز اسکان اضطراری به مراکز اسکان موقت خارج از شهر. نتایج ن شان میدهد مسیرهای اصلی منتهی به نقطه حادثه با توجه به عریض بودن و دسترسی آسان آنها به سایر مناطق، از بهترین اولویت جهت استفاده بهعنوان مسیر تخلیه اضطراری به لحاظ سرعت و زمان برخوردار میباشند. بنابراین لازم است اصلاحاتی در شبکه معابر این مناطق به لحاظ دسترسی و پهنای مسیرها صورت گیرد. همچنین قابلیت م سدود نمودن بخشی از مسیر ، یکطرفه کردن و ... نشان از کارایی مدل تهیه شده دارد.
-1 مقدمه
امروزه پدافند غیر عامل در کنار استراتژی ها و برنامههای عامل و نظامی به عنوان مهمترین راهبردهای یک کشور جهت کاهش آسیبپذیری و صیانت از غیرنظامیان و حتی نظامیان برشمرده میشود. در این میان تخلیه و اسکان اضطراری جمعیت در مناطق امن از مهمترین و ضروری ترین نیازهای یک شهر در زمان بحران محسوب می شود و نه تنها در زمان جنگ، بلکه درزمان رویداد بلایای دیگر نیز یک ضرروت حیاتی است.
تجارب گذ شته مناطق بحرانزده جهان م شخص ساخته که اگر در حوزه ترافیک برنامه مدونی وجود ندا شته با شد مقابله با بحران و هرگونه امدادرسانیو نجات اشخاص با دشواری فراوان مواجه خواهد شد و در بسیاری از موارد اصولاً ممکن نخواهد بود. واقعه 11 سپتامبر در ایالت متحده، باعث ایجاد توجه ویژه نسبت به تخلیه اضطراری شهروندان در زمانها و مکانهای مختلف گردید - امینی،. - 1386 در ایران نیز بهویژه در شهرهای مهم مانند تهران و مراکز استانها که امکان وقوع بحرانهای جدی در آن وجود دارد؛ ضرورت تهیه طرح و انجام پیشبینیهای لازم در راستای تخلیه اضطراری شهر در بحرانهای نا شی از تهاجم - مانند حملات هوایی و تروری ستی - و دور نمودن شهرن شینان از معرض آ سیب بهرو شنی م شاهده میشود. از طرف دیگر رشد ناهماهنگ و غیراصولی شهرها در طول تاریخ و بخصوص طی یک قرن اخیر باعث شده است که آسیبپذیری آنان بیشازپیش افزایش یابد.
با توجه به تغییر مدل جنگها، همچنین سهولت و کمهزینه بودن انجام عملیات خرابکارانه، احتمال انجام عملیات انتحاری و تروریستی برای بر هم زدن نظم عمومی جامعه و از بین بردن سرمایههای مادی و معنوی کشورمان بسیار بالاست که بر همین ا ساس تهدید تروری ستی بهعنوان تهدید مبنا در این تحقیق مدنظر قرارگرفته ا ست. تهدیدات تروری ستی شامل حمله مسلحانه، بمب گزاری، گروگانگیری، آتشسوزی عمدی و... است.
شهر گرگان بهعنوان مرکز ا ستان گل ستان و دومین شهر پرجمعیت شمال ک شور با جمعیتی بالغبر 350 هزار نفر، می تواند گزینهی منا سبی جهت انجام عملیات خرابکارانه و تروری ستی برای د شمن محسوب شود. همچنین بر هم خوردن نظم عمومی و ایجاد اغتشاش در این استان به دلیل داشتن مرزهای آبی و خاکی با کشورهای حاشیه دریای خزر و سکونت بخش بزرگی از قوم ترکمن در آن میتواند باعث بر هم خوردن آرامش در کشور گردد. لذا در راستای پیشگیری و برنامهریزی اقدامات دفاعی و امنیتی، لازم است مبحث تخلیه اضطراری شهر در بحرانهای ناشی از تهاجم تروری ستی برای شهر گرگان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
-2پیشینه تحقیق
نادر نژاد - 1387 - با استفاده از نظریه گرافها و الگوریتم دایجسترا1 روشی جهت پیدا کردن مناسبترین مسیر به لحاظ زمان و طول سفر بر بستر اطلاعات بهدستآمده از سامانه GIS ارائه نموده است. همچنین سلطانی - 1389 - بیان نموده است که اگر هدف تعیین کوتاهترین مسیر باشد درحالیکه تعداد مسیرهای ممکن زیاد باشد، برای رسیدن به راهحل بهینه اگر چنین مسئلههایی بهصورت گراف مدلسازی شود میتوان به کمک الگوریتمهای متعدد مسیریابی مسئله را حل کرد.
سعادت سر شت - 1390 - نیز به ارائه الگوریتمی سریع مبنی بر دایج سترا برای تعیین م سیر بهینه بین نقاط متعدد در شبکههای شهری پرداخته است. احمدیان و همکاران - 1386 - در تحقیق خود بیان داشتهاند: با توجه به اهمیت امدادرسانی و تخلیه اضطراری افراد آ سیبدیده به مناطق امن در کوتاهترین زمان ممکن، نیاز به برنامهریزی آنی جهت م سیریابی بهینه با توجه به شرایط پس از بحران و تغییرات گسترده ایجادشده در منطقه است. در اغلب موارد کوتاهترین مسیر بهترین گزینه میباشد.
ان صاری - 1393 - در پایاننامه خود به تحلیل و برر سی شبکه معابر شهری با تأکید بر ملاحظات پدافند غیرعامل در جهت شنا سایی تهدیدات و عوامل آنها که بهنوعی باعث آ سیب ر ساندن به شبکه معابر شهری میگردند پرداخته و در پایان عوامل تأثیر گزار بر کارکرد معابر در هنگام تخلیه اضطراری را طبقهبندی نموده است. رمضان پور و همکاران - 1394 - در تحقیقی با عنوان بررسی و انتخاب مسیر مناسب جهت امدادرسانی در مواقع اضطراری در منطقه ثامن مشهد عنوان کردهاند: باید در طرحهای توسعه به بهبود معابرمخصوصاً در زمینه دو شاخص عرض معبر و آسیبپذیری ابنیه در اطراف این معابر توجه نمود.
کمپس و همکاران - 2000 - روش ابتکاری را برای شناسایی تعداد مشخص مسیرهای مستقل بهینه جهت تخلیه نواحی تحت بحران ارائه دادند. هدف نهایی، بهینهسازی مجموع نسبت ظرفیت به زمان سفر برای مسیرهای کاندید بوده است. فرناندز و سانتوس - 2014 - یک سامانه جامع مبتنی بر GIS برای تعیین کوتاهترین م سیر در سطح ک شورمکزیک ارائه کرده اند. آنها با تقسیم بندی کشور مکزیک به نواحی مختلف، شاهراه های اصلی برای تخلیه جمعیت کشور را در محیط GIS شناسایی نمودند. واگنر و همکاران - 2014 - شبیهسازی کامپیوتری را برای تخلیه جمعیت تحت سناریوهای چند گانهبلایا درجایی که فاجعه آتش سوزی اتفاق میافتد موردمطالعه قرار دادند.
-3 مبانی نظری
-1-3 پدافند غیر عامل
بر اساس آئین نامه اجرایی بند 11ماده - 121 - قانون برنامه ی چهارم توسعه پدافند غیرعامل عبارت است از مجموعه اقدامات غیرم سلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آ سیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و ت سهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد.
-2-3 تخلیه اضطراری
حرکت شتابان و اضطراری افراد از محل های خطرناک به علت تهدید و یا وقوع یک حادثه فاجعه آمیز را تخلیه اضطراری گویند.نمونه های آن تخلیه ساختمان به دلیل تهدید بمب و یا آتش سوزی یا تخلیه یک منطقه یا شهر به دلیل طوفان شدید و یا بمباران هستند - ابراهیمی،. - 1388
-3-3 سطوح مختلف تخلیهی اضطراری
بهطورکلی تخلیهی اضطراری ممکن است در دو سطح عمده موردنیاز باشد - حسینی ، - 1393 .1تخلیهی جمعیت در درون شهر از مناطق مورد تهدید به مناطق امنتر؛ در این صورت ممکن است جمعیت تخلیهشده بهسوی فضاهای باز عمومی، ساختمانهای مرکز تجمع و پناهگاهها حرکت کنند. این نوع تخلیهی جمعیت در شرایط بعد از رویداد بلایای طبیعی ویرانگر - همچون زلزله در مناطق شهری - و یا قبل از وقوع حملات نظامی و به دلیل نبود فرصت زمانی کافی برای تخلیهی بهموقع شهرهای مورد تهدید - مانند شرایط اضطراری قبل و حین حملات هوایی یا موشکی - لازم است. .2تخلیهی اضطراری جمعیت از مناطق شهری به مناطق امنتر بیرون از شهر؛ در این حالت شدت حادثه به حدی است که فضاهای امن در سطح شهرهای مورد تهدید وجود نداشته و یا فاقد مقاومت و ایمنی موردنیاز باشند. تخلیهی اضطراری مناطق بخشی از دفاع مدنی است.
-4-3 الگوریتم مسیریابی دایجسترا
این الگوریتم مسئله کوتاهترین مسیر از مبدأ واحد را برای گرافهای وزنداری که یال با وزن منفی ندارند، حل میکند و درنهایت با ایجاد درخت کوتاهترین م سیر، کوتاهترین م سیر از مبدأ به همه رأسهای گراف را به د ست میدهد.
