بخشی از مقاله
چکیده:
سعی دارد به این مهم بپردازد که شهر های تهران، اصفهان، شیراز ، قم و کرج که از شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت هستند در مرکز ایران قرار دارند و این شهرها بیشترین وزن جمعیتی را دارا هستند و این در حالی است که سمت شرق و جنوب ایران فاقد شهرهایی با جمعیت بالای یک میلیون نفر بوده است. البته مشهد در سمت شمال شرق ایران یک استثناء در این سال ها است.
واژگان کلیدی: جمعیت، شهرهای بزرگ ایران، توزیع جغرافیایی.
مقدمه:
برنامه ریزی شهری همی شه یک عامل مهم را در نظر می گیرد و آن میزان جمعیت هر شهر است در جغرافیای شهری و جغراف یای جمع یت علاوه بر آن سعی می شود به توزیع جغرافیایی شهرهای بزرگ، متوسط و کوچک نیز توجه شود. جغرافی دان در بررسی های خود ابتدا به ویژگی های محیط توجه کرد که محیط طبیعی چه عوامل مثبت و منفی را برای رشد شهری در اختیار قرار می دهد را مورد توجه قرار می دهد. جمعیت شهر ها، نقش مهمی در تغییرات کالبدی و ساختاری شهر ها در طی زمان دارند زیرا در برنامه ریزی شهری همی شه باید مردمی که ساکن شهر هستند را در نظر گرفت و این که تمایلات آن ها در جهت فعالیت های تو سعه شهری چی ست؟ و در بعد کلان ویژگی های کلی شهر ها نیز بر ویژگی های توسعه در هر ک شور تأثیر گذار ا ست و چند ویژگی مهم در نظر گرفته می شود:
1 جمعیت شهر ها به شکل مستمر در حال تغییر است و هر شهر در هر زمان نیازمند برنامه ریزی است تا شهری مطلوب تلقی شود.
2 جمعیت شهری همیشه نگاهی به آینده دارد و توسعه همه جانبه و هماهنگ شهری را می طلبد.
3 جنبه اجرایی برنامه ریزی های شهری با لحاظ ویژگی های جمعیتی آنان صورت می گیرد. و ... از این رو این موضوع در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد.
بیان مسأله:
ایران به خصوص جلگه خوزستان بیشترین میزان رود خانه ها را دارا است. در مرکز ایران شرایط مناسب برای زندگی بیشتر در مقیاس کوچک و متوسط وجود دارد و این در حالی است که تراکم شهر های بالای یک میلیون نفر بیشتر در این قسمت از ایران است که شرایط زندگی مناسب در مقیاس وسیع را می طلبد. این شرایط با ویژگی هایی مانند توسعه موزون و پراکندگی منا سب جمعیت در همه سوی ک شور همراه نی ست و با تو سعه پایدار که شرایط منا سب را برای بهره برداری منا سب از منابع می طلبد همگونی ندارد.
هدف تحقیق:
در شناخت شنا سی 1هر علم که» به معنای برر سی و تحلیل ا صول، مفرو ضات برای ارزیابی و داوری در خ صوص آن علم از منظر انتقادی است - « عبداللهی، 1389 ، 18 - 17 سبب دید عمیق تر به حوزه آن علم میشود.جغرافیای جمعیت 2 نیز که بی شتر به توزیع و پراکندگی جمعیت بر روی محیط می پردازد نیز نیازمند شناخت شناسی است. لازم به تذکر است که در علم جغراف یا از » د هه 1950 میلادی به این طرف با انقلابی در راستای روش شناسی و دوران شکوفایی مباحث شناخت شناسی فرا رسید و مسایلی روی تعاریف جغرافیا مطرح شد که از ورای آن ، از سویی تمیز قلمرو جغرافیای انسانی با جغرافیای طبیعی ام کان پذیر بود و از دیگر سو تعیین حدود و مرز جغرافیای انسانی با سایر دانش های اجتماعی الزامی می نمود« - فرید، 1379، - 16 در علم جغرافیا شناخت شناسی می تواند به معنای شناخت این علم از نظر ویژگی های ا صلی و بیان فر ضیات و نظریه پردازی مطرح شده در این علم با دید انتقادی، برای تکامل علم جغرافیا مطرح شود. در جغرافیای جمعیت شهری ایران نیز نیازمند شناخت شناسی به خصوص با دید انتقادی هستیم. جغرافی دان در این م سیر علمی از خود می پر سد : چه عواملی در توسعه شهری ایران جای اصلاح و تغییر را دارد؟ و تراکم جمعیت شهری در این میان چه ویژگی هایی را دارد؟ و آیا با در نظر گرفتن ویژگی های متفاوت محیط طبیعی و محیط انسانی ایران در این مورد با هم همگون پیش رفته اند؟
تفکر انت قادی در جغراف یای شهری ایران ،ن یازم ند تو جه به جزئیات محیطی است. به طور مثال هر موقعیت جغرافیایی ، نسبت به موقعیت های دیگر برتری هایی دارند و آیا این برتری در دو بعد جغرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی ایران همگون است؟ جغرافی دان به دلیل تسلط بر رشته ی علمی اش سعی در شناخت پراکندگی پدیده های جغرافیایی دارد و سعی دارد نشان دهد در هر مکان جغرافیایی، واقعیت های جغرافیایی آن چیست؟از آن جا که جغرافیا جنبه ی کاربردی دارد و به بهروزی زندگی انسان ها می اندیشد سعی می کند با شناخت جغرافیایی تحولی مثبت در زندگی انسان ها ایجاد کند.
جغرافی دان در بیان فرضیات و نظرات خود دلایل کافی و کاملا مرتبط با موضوع را بیان می کند و در استدلال های جغرافیایی خود کاملا ساختار مند عمل می کند یعنی اجزای ا ستدلال در ارتباط مناسب با یکدیگر پیش می روند تا بتوانند دلایل کافی، مناسب و حمایت کننده ای را بیان کنند و دارای راهبرد یا استراتژی باشد یا دارای » یک برنامه با نقشه کلی که از مجموعه عملیات تشکیل و برای رسیدن به هدفی معین مطرح می شود« - شاه محمدی ، 1394، - 36 باشد. به علاوه مشکلات خاص مانند بخش غیر رسمی در شهرهای ایران که می توان بازاری برای کار و اشتغال فقیران شهری« Becker - ،2004، - 3 ، اشتغال در خیابان1999 Berman - « ، - 451 ، خود اشت غالی و کار خانوادگی و استراتژی ب قا« portes - ، 1986، - 727 و ... تعریف کرد و یا حاشیه نشینی که فقر در مسکن را بیان می کند نشان می دهد که شناخت شنا سی این مورد ب سیار ضروری ا ست. بنابراین با این هدف و برای مقدمه سعی شده است که توزیع جغرافیایی جمعیت شهری ایران - بالای یک میلیون نفر - در سال های جدید - 1385 و 1390 - بیان شود.
روش تحقیق:
در این مقاله از روش های تحقیق زیر استفاده شده است.
1 مطالعه کتابخانه ای با استفاده از پیشینه تحقیق
2 مطالعه کتابخانه ای با ا ستفاده از منابع آماری سال های 1385و 1390 هجری شمسی.
3 تجزیه و تحلیل آمار جمعیت شهرهای بالای یک میلیون نفر کشور ایران
4 تطبیق آن با ویژگی های محیط جغرافیایی ایران.
پرسش تحقیق:
آیا بیشترین تراکم جمعیت شهرهای بالای یک میلیون نفر ک شور ایران در سال های 1385 و 1390 در کدام سمت های جغرافیایی قرار دارند.
فرضیه:
به نظر می رسد بیشترین تراکم جمعیت شهرهای بالای یک میلیون نفر در ک شور ایران در سال های 1385 و 1390 بی شتر در مرکز ایران از نظر سمت جغرافیایی قرار دارد.
پیشینه تحقیق:
پی شینه تحقیق در مورد برر سی های جغرافیایی توزیع و تراکم جمعیت در ایران ب سیار ا ست که نمونه هایی از کتاب هایی که در این باره وجود دارند در جدول - 1 - آمده است.
