بخشی از مقاله
چکیده
هدف اکثر برنامهریزان در کشورهای گوناگون نیل به توسعه و هدف نهایی از توسعه نیز، نیل به توسعه پایدار است. هر منطقه با توجه به پتانسیل ها و امکانات موجود خود می تواند از طریق مختلف در محور توسعه قرار گیرد و با توسعه در یک بخش، زمینه توسعه در سایر بخشها را فراهم سازد. هدف اصلی از این پژوهش بررسی مقایسهای سطوح توسعهیافتگی شاخص-های بهداشتی و درمانی طی سالهای 1385 و 1390 می باشد.
روش پژوهش» توصیفی- تحلیلی« است، برای گردآوری اطلاعات ازروشهای کتابخانهای و میدانی استفاده شده است. در این تحقیق با بهرهگیری از روش امتیاز استاندارد شده و با استفاده 16 شاخص از سالنامههای آماری سال1385 و 1390 انتخاب و پس از انجام محاسبات مربوطه رتبهبندی هریک از شهرستان با توجه به میزان امتیاز کسب شده آنها تعیین گردید. نتایج حاصله نشان داد که: در سال 1385شهرستان بجنورد توسعه یافته ترین و شهرستان مانه و سملقان به عنوان محروم ترین شهرستان شناخته شد.
در سال 1390 نیز همانند 1385 شهرستان بجنورد برخوردار ترین ناحیه با کسب امتیاز - - 0.5398 و شهرستان مانه و سملقان با کسب امتیاز - -0.7546 - محروم ترین ناحیه استان را تشکیل می داده اند. میتوان با ارایهی مکانیسم فرصت برابر برای تمامی نواحی استان و توسعهی نواحی، مطابق با توانمندیها و نیازهای جمعیتی و توجه به ظرفیتها و پرورش پتانسیلهای طبیعی و انسانی، به تعادلهای ناحیهای در پهنهی استان دست یافت.
-1 مقدمه
تمرکز شدید و عدم تعادل از ویژگیهای کشورهای جهان سوم است - تبریزی و همکاران، 1392، . - 20 بحث نابرابری توسعه نواحی از موضوعاتی است که اخیرا در فرهنگ برنامهریزی ناحیهای و منطقهای مطرح گردیده است - پروانه و همکاران، :1389 . - 2 این نابرابریها که به دلایل متعددی چون دلایل تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی، دموگرافیکی و سیاسی ایجاد می شوند، رشد ناهمگون و نامتعادل میان نواحی و مناطق را به دنبال دارند شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی- درمانی در سطوح مختلف معیاری مناسب در جهت تعیین جایگاه نواحی است، که نیازمند اعمال ملاحظات خاص در سطح ناحیهای و تعیین شرایط سازگاری و انطباق ملی- ناحیه ای است از آنجا که بدون سلامت هیچ کس از زندگی خود راضی نخواهد بود.
بنابراین استقرار سلامت در اصول بنیادین توسعه، اجتناب ناپذیر است شاخصهای مختلفی برای محاسبه میزان رضایت از زندگی و سلامت توسط نظریهپردازان توسعه ارائه گردیده است در میان شاخصهای مختلف توسعه، شاخص بهداشت و درمان از مهمترین شاخصهای پیشرفت هر کشوری به شمار میآید، میزان موفقیت برنامههای توسعه ملی نیز تا اندازههای زیادی در گرو دستیابی به هدفهای این بخش است - . - Nastaran,2001: 26 از سوی دیگر اگر چه افزایش امکانات بهداشتی و درمانی امری ضروری به شمار میرود، اما بهرهمندی یکسان تمام اقشار جامعه و توزیع عادلانه امکانات نیز رکن اساسی سیاستهای بهبود سلامت را تشکیل می دهد.
به طوری که بر اساس منشور اتاوا، عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه امکانات یکی از عناصر اصلی جنبش ارتقاء سلامت تلقی شده است - الیاس پور و همکاران، . - 24 :1390 بنابراین هر چه میزان و کیفیت شاخصهای بهداشتی درمانی در یک جامعه بیشتر و توزیع و پراکنش این شاخصها متعادلتر و مناسبتر باشد رفاه نسبی و سلامتی بیشتری در آن جامعه وجود خواهد داشت - . - Nastaran,2001:27 بدین منظور پژوهش حاضر بر آن است تا با مدل امتیاز استاندارد شده، وضعیت شهرستانهای مختلف استان خراسان شمالی را از لحاظ سطح برخورداری از شاخصهای بهداشتی و درمانی طی دو دوره مختلف - 1385و - 1390، مورد بررسی قرار داده و درجه توسعهیافتگی آنها را محاسبه و بر اساس آن شهرستانهای خراسان شمالی را رتبهبندی کند، تا زمینههای لازم برای برنامهریزی صحیح و اصولی جهت بهبود این شاخصها را در استان فراهم آورد.
-2 پیشینه تحقیق
با مطالعه تحقیقات و پژوهشهای صورت گرفته در رابطه با موضوع تحقیق می توان به شناخت دقیق تر موضوع تحقیق دست یافت. در سال 1389 بهروز پروانه و همکارانش در مقالهای به ارزیابی توسعهیافتگی استان سیستان بلوچستان در بین سایر استانهای کشور پرداختند. نتایج حاکی از آن بود که استان سیستان و بلوچستان در پایینترین سطح توسعه - یعنی رتبه سیام - در بین استانهای 30 گانه کشور را بوده است. در سال 1389 کرامت ا.. زیاری و همکارانش در مقالهای به بررسی و رتبهبندی درجه توسعهیافتگی شهرستانهای استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که شهرستان مشهد رتبه 1 و شهرستان خلیل آباد رتبه 19 را در بین 19 شهرستان استان خراسان رضوی کسب کرده اند.
ضریب پراکندگی بدست آمده 3 درصد بوده است، که خود بیانگر وجود تفاوت و شدت نابرابری در میزان بهره مندی از مواهب توسعه می باشد. در سال 1389 موسی پور میاندهی و همکارش در مقالهای به تحلیل سطوح توسعهیافتگی نواحی روستایی شهرستان بندر انزلی با استفاده از مدل استاندارد شد پرداختند، نتایج پژوهش آنان نشان داد که در مجموع 66.6 درصد روستاهای شهرستان بندر انزلی توسعه یافته، 22.9 درصد آنها کمتر توسعه یافته و در نهایت 10.5 درصد روستاها توسعه نیافته می باشند.
در سال 1390 نصرالهی و همکارانش درمقالهای به تحلیل مقایسهای روشهای رتبهبندی در اندازه-گیری توسعهیافتگی شهرستانهای استان خوزستان پرداختند، موقعیت توسعهیافتگی بسیاری از شهرستانهای استان در سال 1386 در مقایسه با سال 1379 تخریب شده است. در سال 1390 سمیه تاجیک و همکارش عاطفه صداقتی در مقالهای به بررسی استراتژی توسعه شهری - - CDS در شهر نوشهر پرداختند.
نتایج تحقیق آنان نشان داد، که علاوه بر شناسایی پتانسیلها و نقاط قوت اقتصادی شهر و اتخاذ آنها به عنوان محورهای اصلی توسعه، استفاده از فرایندهای مشارکت در سطح محلی از جمله عوامل اصلی موفقیت طرح های استراتژی شهری خواهد بود. در سال 1391 جعفر اکبری لنگوری در مقالهای به بررسی نقش کارآفرینی بر توسعه پایدار اقتصادی در کارگاه های زود بازده شهر بابل پرداخت. یافتههای تحقیق نشان داد که با ایجاد انگیزه، فرهنگ سازی و... می توان در جهت توسعه پایدار اقتصادی از طریق کارآفرینی گامهای اساسی برداشت. در سال 1392، حجت االله شرفی و همکارنش در مقالهای با رتبهبندی سطح پایداری توسعهشهری براساس مدل استاندارد در شهر بم پرداختند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با استفاده از مدل استاندار بوده است. نتایج پژوهش نشان داد، که بین ابعاد پایداری اجتماعی، اقتصادی و محیطی در نواحی 6 گانه شهر بم از نظر سطوح پایداری تفاوت معناداری وجود دارد.
-3 روش شناسی تحقیق
با توجه به مولفههای مورد بررسی، رویکرد حاکم بر این پژوهش» توصیفی - تحلیلی« است. جامعه آماری شهرستانهای استان خراسان شمالی طی سالهای 1385و 1390 بر اساس تقسیمات اداری- سیاسی می باشد. شاخصهای مورد بررسی شامل 16 شاخص بخش بهداشتی- درمانی است. اطلاعات مورد نیاز از سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن و سالنامههای آماری جمع آوری گردیده است. آنگاه با بهره گیری از مدل استاندارد شده به رتبه بندی شهرستانهای استان مبادرت شده است. برای محاسبات آماری و تحلیل داده های تحقیق از نرم افزارهای Excel و برای ترسیم نقشه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS استفاده گردیده است. تا میزان نابرابریهای ناحیه ای بهداشتی- درمانی، در این استان نوپا مشخص گردد.
-4 محدوده مورد مطالعه
استان خراسان شمالی با وسعتی درحدود 28179 کیلومترمربع می باشد، که 1/7 درصد ازمساحت کل کشور را تشکیل می دهد. در شمال شرق کشور و بین مدار جغرافیایی 36 درجه و37 دقیقه تا 38 درجه و17 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 55 درجه و53 دقیقه تا 58 درجه و20 دقیقه طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرارگرفته است. این استان از شمال و شمال شرقی به طول 281 کیلومتر دارای مرز مشترک با کشور جمهوری ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غرب با استان سمنان و ازغرب با استان گلستان دارای مرز مشترک می باشد.
