بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توسعه ارتباطات و از آن جمله توسعه فناوری های ارتباطی و مخابراتی و رسانه ها، حیات و زندگی بشری را وارد عصر جدیدی کرده است. همانطور که تافلر نیز پیش بینی کرده بود، عصر جدید یعنی عصر اطلاعات موج عظیمی از تغییر را در جنبه های مختلف زندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بشر امروزی رقم زده است. توسعه فناوری های جدید و به تبع آن رسانه های جمعی جدید، باعث شده است که راههای ارتباطی در تولید، ایجاد و تحلیل و توزیع اطلاعات با ویژگی های خاصی نسبت به دوره های پیشین خود مواجه گردد.
در همین عصر بحث امنیت ملی نیز دچار چالش هایی گردیده است و ضرورت بحث توسعه ارتباطات جمعی و بحث امنیت احساس می شود و قابل توجه است. تامین امنیت ملی از جمله مسائلی است که همه دولتها و حکومت ها خصوصا کشورهای جهان سوم را با چالش هایی مواجه ساخته است. این مقاله بر آن است که نقش توسعه ارتباطات و رسانه های جمعی را در امنیت ملی بررسی کند. روش مطالعه این مقاله از نوع مفهومی و مروری یعنی روش اسنادی است که از طریق مطالعه کتابخانه ای تعاریف، تحلیل ها و نظریه ها در مورد ارتباطات توسعه، رسانه ها و رابطه آن با امنیت ملی و عمومی از کتب و منابع علمی استخراج شده است.
مقدمه
توسعه ارتباطات، افزون بر تسهیلاتی که در زمینه های گوناگون ایجاد می کند، محدودیت ها و مشکلاتی را نیز برای دولتها پدید می آورد که از آن جمله می توان به بعد امنیت دولت اشاره کرد. توسعه ارتباطات نفوذپذیری مرزها را باعث شده است و آثار مهم و نگران کننده ای برای حکومتها ایجاد کرده است که افزایش میزان حساسیت و آسیب پذیری دولتها را می توان مهمترین آن دانست. این دو مفهوم در هر دو بعد داخلی و بین المللی دولتها صدق پیدا می کند - مهرعلی، . - 1384
امنیت یکی از موضوعات مهم و اساسی رشته علوم انسانی و روابط بین المللی می باشد که سابقه آن به تشکیل دولتها باز می گردد. مفهوم امنیت یکی از مباحث مهم در فلسفه حاکمیت و ماهیت حقوق عمومی می باشد. امنیت از چنان ارزشی برخوردار است که بسیاری از افراد و گروه ها در صحنه بین المللی، دولتها برای دستیابی به آن حاضرند بسیاری از آزادی های خود را از دست بدهند. بسیاری از مفاهیم از جمله توسعه اقتصادی، اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی وابسته به امنیت است . امنیت ملی هر کشور و دولت جزء مهمترین دغدغه های آن است و ازاینرو، باید با طراحی و تدوین یک برنامه بتواند تهدیدهای خود را شناسایی و راههای مقابله با آن را مشخص و تقویت امنیت خود را سرلوحه سیاستهای خود قرار دهد .
این کارمعمولاً با تدوین یک سند استراتژی امنیت ملی صورت می گیرد و در فواصل معین زمانی بر اساس تحولات داخلی و بین المللی تجدید می گردد. انجام این کار که به صورت رسمی توسط دولتها انجام می شود،معمولاً مبتنی بر مطالعات و تحقیقات گستردهای است که در یک کشور در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی صورت می گیرد - حاجی یوسفی و بغیری، . - 1390 مفهوم امنیت ملی از دهه 90 به دلیل یکدست شدن جامعه جهانی مانند جامعه سیاسی داخلی، تمامی مسائل جامعه جهانی از جمله در مورد امنیت با یکدیگر مرتبط و به هم نزدیک است. بعبارت دیگر، در چنین جهانی، امنیت یک کشور با امنیت همه مساوی است و برعکس؛ به عبارت دیگر، مفهوم امنیت برای دولت ها مفهوم متقابل، مساوی و یکسانی پیدا کرده است - مهرعلی، . - 1384
1. تعاریف مفاهیم کلیدی
- ارتباطات توسعه
ارتباطات به شکل امروزی خود، زاییده رشد صنعت و فناوری های علمی بشر از انقلاب صنعتی به بعد است و تغییر مفهوم ارتباطات نیز در پیشرفت وسایل ارتباطی و اهداف بکارگیری آن خلاصه می شود؛ چراکه تحولات و انقلابات عصر کنونی، به سادگی تحولات قرون گذشته نیست. در این عصر، تحولات در گستره های متنوع فضا و زمان رخ می دهند؛ بنابر این، تغییر مفهوم ارتباطات در بطن پیچیدگی زندگی معاصر نهفته است، یعنی انسانها با گذار از سادگی در طول زمان، بسیاری از مفاهیم از جمله ارتباطات را دگرگون کرده اند، بگونه ای که در سایه چنین تحولات عظیمی ابعاد زمان و فضا نیز ارزش های کهن خود را از دست داده اند. - اسدی، - 25-23 :1371
اصطلاح»توسعه«به صورت فراگیر پس از جنگ جهانی دوم مطرح شده است.معنای لغوی توسعه خروج از»لفاف« است. در قالب نظریه ی نوسازی، لفاف همان جامعه ی سنتی و ارزشهای مربوط به آن است.جوامع برای متجدد شدن باید از این مرحلهء سنتی خارج شوند. - ازکیا، - 1377 توسعه را می توان، بهینه سازی در استفاده از نیروهای بالقوه مادی و انسانی و یا می توان آن را یک اجتماع بیان کرد به فراگردی تعبیر کرد که در چارچوب آن، جامعه از وضعیتی نامطلوب به سوی وضعی مطلوب متحول می شود.
این فراگرد به نحوی است که تمامی نهادهای جامعه را دربرمی گیرد و ماهیت آن بدین ترتیب است که توان و ظرفیت بالقوه جامعه به صورت بالفعل درمی آید. به عبارت دیگر میتوان گفت که در فرایند توسعه، استعدادهای سازماندهی جامعه از هر جهت بارور و شکوفا می شود؛ چه از نظر اقتصادی و چه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی - اسماعیل زاده، . - 1391 آمارتیاسن، اقتصاددان هندی، توسعه را به مثابه آزادی میبیند.توسعه،در دیدگاه او، فرایند گسترش آزادیهای انسانی است.
در این رویکرد،گسترش آزادی هم به عنوان»هدف اولیه«و هم به عنوان»ابزار اصلی«توسعه در نظر گرفته میشود - آمارتیاسن، - 75 :1381 یکی از اولین تعاریف از ارتباطات توسعه را خانم نورا کوابرال استاد بازنشسته دانشگاه فیلیپین در سال 2002 اینطور بیان می کند: "هنر و علم ارتباطات انسانی برای تغییروضع یک کشوریا توده ی مردم آن کشور از فقر به حالت پویایی از رشد اقتصادی که منجر به دستیابی به برابری اجتماعی بیشتر می شود" - مانیوزو، . - 2012
در نظریات جدید، رویکردهای نوینی نسبت به»توسعه« و »ارتباطات« طرح شده که به جای نگاه تکبعدی، همهجانبه بوده و همه ی جوانب این دو فرایند را در نظر میگیرد.در برداشتهای جدید،توسعه محدود به رشد نبوده و مسائل انسانی، فرهنگی و اجتماعی نیز مهم تلقی میشوند.طبق این برداشتها،توجه صرف به مسائل مربوط به رشد اعم از افزایش استفاده از تکنولوژی و تلاش برای افزایش تولید ناخالص ملی به دلیل تکبعدی بودن و عدم توجه به سایر مسائل فرهنگی و اجتماعی،به ناپایداری و عدم توازن در توسعه خواهد انجامید - رضوی زاده، . - 55 :1379
در واقع ارتباطات توسعه، رابطهای است افقی و همسطح - و نه عمودی - که زمینهء تبادل اطلاعات و ارزشهای دو طرف ارتباط را،به تساوی فراهم میکند.در روند ارتباطات توسعه، بهبود شرایط روانی و اجتماعی انسانها، همپای بهبود شرایط زیستی و محیطی آنان مورد توجه قرار میگیرد.در این صورت ارتباط یکسویه نمیتواند به تعامل بین آرمانها و اندیشههای فرستنده از یکسو، وگیرندگان یا مخاطبان پیام از سوی دیگر کمک کند - جعفری، . - 38 :1377
- امنیت
امنیت از ضروریترین نیازهای یک جامعه است. امنیت در گفتمان سلبی بر نبود خطر و تهدیدات استوار است - آشوری، . - 38 :1387 در فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی، امنیت، »بیخطر کردن، تأمین کردن، امن کردن، در امان نگهداشتن، بااطمینان کردن« تعریف شده است - نوروزی خیابانی، . - 1374
