بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر در پی بررسی تاثیر رسانههای جمعی بر نگرش دینی و مهارتهای یادگیری در سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 1393-94 است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی -پیمایشی و از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه جمع آوری داده ها از نوع میدانی است. جامعه شامل کلیه سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه بوده 400 - نفر - که حجم نمونه به روش خوشه ای تصادفی و با جدول مورگان 196 نفر تعیین شد. جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه توسط اساتید و پایایی آنها با آلفای کرونباخ به مقدار 0/846 تایید شد.
نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین رسانه های جمعی به لحاظ ایجاد تغییرات در نگرش دینی و مهارتهای یادگیری سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه در سطح آماری یک درصد ارتباط معنادار وجود دارد.
نتایج رگرسیون نشان داد که 75/8 درصد میزان تغییرات ایجاد شده در نگرش دینی سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه و 72/3 درصد میزان تغییرات ایجاد شده در مهارتهای یادگیری سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه توسط رسانههای ارتباط جمعی صورت میگیرد.
نتایج نشان داد که ماهواره 81/8 درصد و اینترنت 82/1 درصد، روی نگرش دینی سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه و 78/9 درصد و 80/3 درصد، روی مهارتهای یادگیری سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه تاثیر مثبت و معنادار دارند.
.1 مقدمه
نگرش دینی، مجموعهای از اعتقادات، احساسات و اعمال فردی یا جمعی حول یک مفهوم حقیقت غائی، که بر حسب تفاوت ادیان با یکدیگر، واحد یا متکثر، مشخص یا نامشخص، الوهی یا غیرالوهی و نظیر آن تلقی کرد، و به هر نوع ایمانی که هر کس نوعی گرایش برای باور داشتن به آن احساس کند، حتی اگر قابل اثبات یا تکذیب نباشد، حقانیت و اعتبار می بخشد، بعد اعتقادی یا باورهای دینی عبارتند از باورهایی که انتظار می رود پیروان آن دین، بدانها اعتقاد داشته باشند و بر دو نوع مثبت و منفی است
نگرش دینی مثبت، اولاً دینداری همراه است با مجموعهای از نگرشها، اعتقادات و محوریترین اعتقادات در این زمینه اعتقاد به وجود خداوند و نقش خدا در هستی و همچنین وحدانیت خدا است. دوم این که هر دینی با مناسکی - فردی یا اجتماعی - همراه است و در مورد اسلام، انجام فریضه نماز یکی از محورهای مهم در دینداری است
نگرش دینی منفی، بی علاقگی و حس بی تفاوتی نسبت به مسائل فکری و سستی معتقدات مذهبی و عصیان و بی بند و باری در مورد مسئولیتها و مقررات اخلاقی و مذهبی، گر چه این بی علاقگی و سستی از محدوده دین و مسائل مذهبی گذشته و مظاهر ناگوار آن در همه شئوون و آداب و مسائل ریز و درشت و سهل و خطیر زندگی فردی و اجتماعی نیز کاملاً به چشم می خورد ولی آنچه که در این میان در درجه اول اهمیت قرار گرفته و به عنوان کانون اصلی می تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد موضوع ضعف ایمان و فقدان حس مسئولیت در مورد معتقدات و مقررات مذهبی می باشد
مذهب یکی از مؤثرین عوامل در تاریخ بشری است. نگرش مذهبی عبارت است از اعتقادات منسجم و یکپارچه توحیدی که خداوند را محورامور میداند و ارزشها، اخلاقیات، آداب و رسوم و رفتارهای انسان با یکدیگر، طبیعت و با خویشتن را تنظیم میکند. فانک و والنگز دین را سبک زندگی یا نظام باورهایی دانستهاند که رابطه غایی فرد را با خدا و عالم هستی تنظیم مینماید. برخی از اندیشوران غربی دین را مجموعهای از مؤلفههای مرتبط با هم میدانند. برای مثال پترسون معتقد است مذهب مجموعهای از اعتقادات، احساسات و اعمال فردی و جمعی است که حول مفهوم حقیقت غایی یا امر مقدس سامان یافته است
دین در لغت به معنای فرمانبرداری، خضوع، پیروی، اطاعت، تسلیم و جزا و در اصطلاح مجموعه عقاید و قوانین و مقرراتی است که خداوند از طریق پیامبران برای هدایت و سعادت انسانها نازل فرموده و دارای ابعاد مختلفی نظیر بعد شناختی و آموزه ای، اخلاقی، فردی، عبادی، حکومتی، اقتصادی، حقوقی و جزایی، احساسی و روانی و آرمانی است. اگر چنین دینی بدون تحریف باشد، دین حق و اگر بخشی از آن تحریف شده باشد، دین باطل نام می گیرد
گرایش به دین و معنویت، همزاد انسان است و ریشه در سرشت او دارد. دین، ندایی است که انسان آن را از درون خود می شنود و تا آدمی وجود دارد این گرایش در او باقی است
هر نوع فعالیت آموزشی یا تدریس با امید به اینکه منجر به یادگیری گردد، انجام می شود. معلمی که می خواهد فعالیت و یا مهارتی را در کلاس دنبال کند باید توجه داشته باشد. هدف از این فعالیت ها باید ایجاد زمینه های یادگیری است
یادگیری. عبارت است از تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد که در اثر تجربه حاصل می شود، پس یادگیری تغییر است و اگر ما در جریان آموزش فعالیتی را انجام دهیم که منجر به تغییر نشود نمی توانیم آن را یادگیری تلقی کنیم. شایان ذکر است که هرنوع تغییر در شاگرد و فراگیر، لزوما یادگیری نیست
توجه به چند نکته خالی از لطف نیست: تغییرات حاصل از رشد، یادگیری نیست هرچند پایدار باشد؛ تغییرات حاصل از مواد شیمیایی و دارو، یادگیری نیست و تغییراتی که بر اثر واکنش هایی که در انسان پدیدار می گردد، مثل خشم، عصبانیت، هیجان و... یادگیری نیست
هیلگارد می گوید: تغییراتی که بر اثر تجربه فرد حاصل شده باشد یادگیری است یا به عبارتی تغییرات رفتار بالقوه در مقابل رفتار بالفعل است. هیلگارد، عملکرد را نتیجه یادگیری می داند نه خود یادگیری
رفتار قابل مشاهده یادگیری نیست. بلکه رفتار بالقوه، یعنی آن تغییراتی که در درون ذهن ارگانیسم ایجاد می شود و مهارت هایی که ذهن کسب می کند یادگیری است
برای اولین بار لاسول، در سطح کلان جامعه شناختی، چهار کارکرد را برای رسانه برشمرد که به عنوان تغییر چهار کارکردی رسانه ای از آن یاد می شود. این چهار کارکرد عبارتند از: اطلاع رسانی، ایجاد ارتباط، سرگرمی و انتقال فرهنگ یا جامعه پذیری
به عقیده لرنر به همان نسبت که پیوند مردم با وسایل ارتباط جمعی محکم تر می شود، مشارکت اجتماعی و جامعهپذیری نیز با درک دیگران افزایش می یابد. بنابراین، وسایل ارتباط جمعی، هم عامل و هم نشان دهنده تعلق اجتماعی انسانها است
رابرت پارک و بلومر رابطه جامعه و رسانه های همگانی را به لحاظ یکپارچگی، با دیدی بدبینانه مورد کنکاش قرار داده اند. چنان که با محور قرار دادن رسانه های همگانی در عرصه فناوری ارتباطات، این رسانهها را مسئول بسیاری از نابهسامانی های جامعه مدرن، ازجمله شقاق اجتماعی می دانند - مقصودی، 1376، . - 179 همچنین به نظر گیدنز، با جهانی شدن فزاینده رسانه های ارتباط جمعی، راه های تازه ای برای انتخاب در برابر شخص قرار می گیرد
نظر خود را در مورد رسانه های نوین ارتباطی ازجمله اینترنت و شبکه های ماهواره ای این چنین خلاصه می کند که »رسانههای نوین ارتباطی با گذشتن از مرزهای زمان و مکان، عامل سردرگمی، بی ثباتی و بی نظمی هستند«
اینگلهارت نیز با بررسی اثرات رسانه های جهانی بر فرهنگ های ملی، بر همین مضمون تأکید ورزیده است. تعبیری که اینگلهارت در مورد تاثیرگذاری رسانه های جهانی بر فرهنگ های ملی به کار می برد، »انقلاب خاموش« است. به نظر او، تغییر در ارزشها و ایده ها، بویژه اگر سریع باشد، میتواند گسستهای جدی در مبانی هویتی جامعه ایجاد کرده و گروه های اجتماعی را به تقابل بکشاند. این مسئله، در مورد کشورهای در حال توسعه بسیار حادتر است زیرا در این مناطق، فرایند ملت سازی عقیم مانده و هویت ملی با چالش های فراوان روبهروست بنابراین، ورود ارزش های جدید میتواند به تضعیف هویت ملی و افزایش بحران های اجتماعی منجر شود
فرناندز - 2002 - در پژوهشی به ارزیابی تاثیرات خاص فرهنگ رسانه جهانی و پست مدرنیسم بر هویتهای اجتماعی
دانش آموزان دبیرستانی آمریکایی-مکزیکی پرداخته و نتیجه گرفته است که عناصر رسانه و فرهنگ پست مدرن، هویت قومی و اجتماعی دانش آموزان را منسجم می کند و از طرف دیگر، تولیدات مصرفی متعددی که دانش آموزان به کار می گیرند، صرفاً برای استفاده و تفریح و سرگرمی است نه برای منزلتی و پایگاهی.
نتایج تحقیق ابراهیمی و بهنوئی گدنه - 1387 - نشان داد متغیرهای پایگاه اقتصادی- اجتماعی و میزان تحصیلات جوانان بابلسر با گونه های هویتی - مذهبی، ملی، گروهی، خانوادگی و شخصی - آنان همبستگی دارند. همچنین، میزان گرایش دختران به هویت جمعی در کل بیش از پسران است. از دیگر نتایج این پژوهش، این بود که ویژگیهای اکتسابی تاثیر زیادی در بروز هویت دارند.
ربیعی - 1387 - در پژوهشی با عنوان رسانه های نوین و بحران هویت، با تاثیرات رسانه در ایجاد بحرانهای هویت فردی، گروهی، قومی و دینی می پردازد. این پژوهش نشان می دهد که نسل جوان بیشترین کاربران اینترنتی در ایران بوده، بیش از نسلهای دیگر در معرض آثار ناشی از اینترنت قرار دارند. یافته ها نشان می دهد که رسانه های نوین عامل تغییرات در نهادهای هویت ساز شده اند و فضای مجازی عوامل معناساز هویتی را دستخوش تغییر نموده است. از نتایج دیگر این تحقیق این بود که جامعه ایران علاوه بر بحران هویت دوره تاریخی صنعتی، بحرانهای هویتی دوره پسا صنعتی و فضای مجازی را تجربه می کند.
یافته های زلفعلی فام و ابراهیم پور - 1387 - نشان داد که تماشای برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای رابطه معناداری با متغیرهایی دارد که آشکارا دلالت فرهنگی دارند. این تحقیق ففرضیه گسسته شدن هویت اجتماعی از موقعیتهای ساختاری و پیوند آن با خصوصیات فرهنگی را تایید می کند.
نتایج تحقیق عریضی و دیگران - 1385 - نشان داد که بین وجود ماهواره در منزل و هویت جنسیتی رابطه معناداری وجود دارد و افراد دارای ماهواره از سازه هویت جنسیتی نمره کمتری دریافت کرده اند که نشان دهنده تغییر رفتارها و نگرشها به سمت الگوها و گرایشهای جدید است.
تحقیقات معیدفر و شهلی بر - 1385 - رفعت جاه و شکوری - 1387 - نشان داد مصرف رسانه ای، قومیتهای ایران در راستای برجسته شدن مولفه های هویت محلی و هویت جهانی بوده است که به تضعیف مولفه های هویت ملی ایرانی همچون زبان فارسی، احساس تعلق سرزمینی، احساس تعلق به ارزشهای ایرانی و احساس تعلق به ارزشهای اسلامی منجر شده است.
بررسی نگرش دانشجویان نسبت به دین و دینداری یکی از پژوهشهایی بوده که توسط مرضیه جان بزرگی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات صورت گرفته است. مطابق نتایج حاصل بین »فرضیههای طبقه اجتماعی و اقتصادی و دین و دینداری دانشجو« رابطه معناداری نیست. در فرضیه » هر چه دانشجو محرومتر باشد و نتواند نیازهای مادی خود را برطرف سازد و در نتیجه گرایش او به دین و دینداری قدسی تر خواهد بود« رابطه معناداری وجود نداشته و فرضیه رد شده است.
در فرضیه »بین طرز تلقی از حکومت بر نحوه نگرش دانشجو به دین و دینداری« رابطهای بدست نیامده است. در فرضیه »خانواده و محیط اجتماعی مذهبی بر نگرش دانشجو نسبت به دین و دینداری با جنسیت رابطه وجود دارد« و »به نظر میرسد منشا شهری و یا روستایی بر نگرش دانشجو نسبت به دین و دینداری تاثیر بگذارد« این دو فرضیه نیز رد شده است
با توجه به مطالب بیان شده تحقیق حاضر در پی بررسی تاثیر رسانههای جمعی بر نگرش دینی و مهارتهای یادگیری در سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه می باشد و در پی پاسخگویی به سوال زیر است:
.1 رسانههای جمعی چند درصد نگرش دینی و مهارتهای یادگیری را در سوادآموزان بزرگسال مقطع متوسطه شهرستان ارومیه تبیین می کنند؟
