بخشی از مقاله
نقش رسانه هاي جمعی در توسعه گردشگري
چکیده:
این پژوهش به استفاده از ظرفیت رسانه هاي ارتباط جمعـی در توسـعه صـنعت گردشـگري مـی پردازد و در ابتداي هر بخش با معرفی یکی از رسانه ها اطلاعاتی کلـی از آنهـا ارائـه مـی دهـد و سپس به بیان ظرفیت وقابلیت هاي آن می پردازد و در گام بعـدي، بـه راهکارهـاي اسـتفاده از ایـن رسانه ها در حوزه گردشگري پرداخته شده.
کلمات کلیدي: رسانه، ارتباط، رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجلات، اینترنت، گردشگري، توریسم
مقدمه:
اگر به هر یک از کشورهاي جهان یا در مقیاس کوچکتر به مناطق و حتی یک روسـتا نگـاهی موشـکافانه، از جهت شناخت زیبایی هاي طبیعی آن بیاندازیم خواهیم دید، که دست خالق در هـر یـک از آنهـا ظرفیـت و قابلیت هاي جالبی براي بهره برداري قرار داده است. بعد از جنگ جهانی دوم که انقلابی در حـوزه حمـل و نقل پدید آمد، این امکان براي کشورها فراهم شد، تا به گردشگري به صورت یک صنعت درامد زا بنگرنـد.
در کنار حمل و نقل هوائی و زمینی عناصر دیگر هم براي رشد این صنعت به کار گرفته شـد. یکـی از آنهـا، رسانه هاي ارتباط جمعی است، که از هر نظر یکی از اهرم هاي جذب گردشـگر محسـوب مـی شـود و بـا پیشرفت هایی که داشته اند به ارزش و اعتبار خود افزودند.استفاده مطلوب و کـاربردي از رسـانهاي ارتبـاط جمعی من جمله: رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجلات، اینترنت و ... می تواند علاوه بر همـوار کـردن راه در توسعه ي صنعت گردشگري به رشد مناطق گردشگر پذیر هم کمک کند. شناخت ظرفیت رسانه هاي ارتباط جمعی براي متولیان گردشگري و صاحبان صنعت توریسم می توانـد بـه پیشرفت این صنعت بیانجامد و از جهت دیگر به نفع صاحبان رسانه هم خواهد بود.
در یک ارتباط کاري سالم اگر صاحبان صنعت توریسم، با آگاهی از ظرفیت رسـانه هـا اسـتفاده کـرده و در طرف مقابل رسانه ها بر حسب وظیفه عملیات اطلاع رسـانی و نظـارتی خـود را بـه درسـتی انجـام دهنـد، خواهیم دید رضایتی دو طرفه پدید خواهد آمد. در این پژوهش سعی شده تا بـا ارائـه بخشـی از قابلیتهـاي رسانه ها و دایره عملکرد آنها چگونگی پیوند آنان با صاحبان صنعت توریسم بررسی شـده و راهکارهـایی هم پیشنهاد گشته تا سخنان گفته شده به حالت عملیاتی نزدیک تر باشد. با این حال به این دلیل که تـوفیقی شد تا به مدت 7 سال در رسانه هاي گوناگون از جمله: رادیو و تلویزیون بویژه، خبـر مشـغول بـه فعالیـت باشم با انتخاب این موضوع سعی داشته تا تجربیات ملموس خود را در حوزه ي گردشگري البته به صورت یک کار پژوهشی مدون بیان دارم. امید که مورد قبول خداوند بزرگ و منان باشد.
رادیو
رادیو این ابزار ارتباط جمعی که سابقه دیرینی هم دارد،دوره ي طلایی خود را از اوایل دهـه ي 1930 وقتـی که این وسیله تکمیل شد، تا زمانی که در اوایل دهه ي 1950 تلوزیون به عنوان یک رقیب جایگزین آن شد ادامه داد. در این دوره طلایی که اوج شکوفایی رادیو به نظر می رسد جنبه هاي متنوع آن به تکامل رسید(.1
این وسیله ارتباطی داراي قابلیت هاي انحصـاري از جهـت سـهولت در دسترسـی آن و دیگـر در شـنیداري بودنش است ،که مخاطب را قادر می سازد تا پیامها را بدون ترك فعالیتهاي دیگرش بشنود و غیـره(.2 شـاید اینها بخشی از ظرفیت و پتانسیل هاي رادیو اند که عامل بقاي آن بعد از به وجود آمدن تلویزیون بـوده و تـا امروز هماین رسانه توانسته مخاطبان خود را داشته باشد.و شاید همین ایستادگی اش در مقابل تلویزیون بود که ،آینده رادیو را مطمئن به نظر می رساند رادیو یک وسیله ي ارتباطی قابل انعطاف است و با ویژگی هـاي منحصر به فرد خود براي حفظ موقعیتش در بین دیگر رسانه هاي محلی تلاش می کند. نکته اینجاسـت کـه رادیو، به عنوان یک وسیله ارتباط جمعی معاصر بقایش به کارکردهاي منطقه اي و محلی آن وابسته است(.3 رادیوها امروزه هرچه بیشتر نه در قالب یک رسانه ي همگانی بلکه در قالب یک رسانه ي محلی،جماعت ها و گروه هاي خاص سرویس هاي خدماتی، آموزشی و تفریحی می دهند.همچنین از نظر سـهولت دسترسـی به گروه ها و اجتماعات هیچ رسانه ي دیگري توانایی رقابت با رادیو را ندارد(.4رادیوي محلی در اصـطلاح به رادیویی گفته می شود که به صورت خودگردان و با کمک هدف بهبود شـرایط اجتمـاعی،فرهنگی مـردم محل و یا منطقه ایجاد می شود(.5 امروزه ما صداي شبکه هاي محلی را از مراکز استانها و ایالات می شنویم که تعداد آنها کم نیستند و حتی رادیو هاي منطقه اي که به زبانهاي خاص برنامه پخـش مـی کننـد، در کنـار رادیو هاي محلی نقش بزرگی را ایفاء می کنند.همچنین رادیو هاي بین المللی با اهدافی فراتر وجـود دارنـد که امواج را از قاره اي به قاره ي دیگر می رسانند این تقسیم بندي کـه گفتـه شـد سـه حـوزه ي کـارکردي (محلی،منطقه اي و بین المللی) رادیو هـا را بـراي مـا مشـخص مـی کننـد.امـروزه فعالیـت هـاي رادیـو در کشورهاي دنیا از جمله؛ ایران درارتباط با اهداف توسعه اند(.6 با توجه بـه ویژگـی هـایی کـه بـراي رادیـو برشمردیم می تواند در روند توسعه نقش بسزائی را ایفاء کند.
از آنجا که صنعت توریسم یکی از شاخص هاي توسعه و در آمـد زایـی محسـوب مـی شـود، ایـن وسـیله ارتباطی توانسته %10 از کل آگهی هاي تجاري را به خود اختصاص دهد(.7
این حجم آگهی نشـان مـی دهـد رادیـو از جهـت تبلیغـات بـراي صـنعت توریسـم مـی توانـد مثمـر ثمـر باشد.درحوزه ي منطقه اي و بین المللی، رادیو این اجازه را به آژانس هاي مسافرتی و گردشگري و صاحبان توریسم یک منطقه می دهد تا با ساخت برنامه هاي جذاب به جـذب گردشـگر بپردازنـد.رادیـو هـاي بـین المللی که به زبان هاي مختلف برنامه پخش می کنند می توانند این انگیزه را در افکار عمومی براي دیـدن از مناظر گردشگري ایجاد کنند.
گفتنی است یکی از مهمترین وسایل ارتباطی در بدو ورود مسافران می تواند رادیو هاي محلـی باشـند.کـه این قابلیت را دارند که براي گردشگران داخلی و هم زبان خود در فصول تعطیلات برنامه هـاي مفیـدي را پخش کنند.مثلا در کشور ما ایران از سال 1340 برنامه هاي مخصوص کشـاورزان پخـش شـد کـه در ابعـاد متنوعی به توسعه ي کشاورزي انجامید(.8این کار در حوزه توریسم هم می تواند اتفاق افتد، و شـاهد نتـایج خوبی از آن باشیم. در کشور ایران و دیگر کشور ها رادیو هاي سراسري وجود دارنـد کـه تمـام کشـورهاي جامعه هدف آنهایند.این رادیوها در جهت توریسم داخلـی بـراي مـردم خـود آن کشـور مـی تواننـد مفیـد باشند.چیزي که شاید تا به امروز کمتر به آن توجه شدهاست و آن هم به علت برداشـت اشـتباهی اسـت ،از توریسم، که آن را برابر با ورود مسافرین خارجی به یک کشور می دانند.
اگر نگاهی به رادیوهاي منطقه اي بیندازیم خواهیم دید، نقـش ایـن رادیوهـا در جـذب گردشـگر از سـوي کشورهاي همسایه بسیار مهم است.از آنجایی که مسافرت هاي منطقه اي نسبتا بیشـتر صـورت مـی گیـرد و همچنین به زمان و پول کمتري نیاز دارد می تواند از پتانسیلهاي رادیوهاي منطقه اي بیشتر استفاده کرد.
* تولید برنامه هاي رادیویی براي معرفی جاذبه هاي گردشگري.
* برقراري ارتباط زنده ي رادیوهاي محلی با رادیوهاي سراسري و بین المللی بـراي معرفـی جاذبـه هـاي گردشگري.
* ساخت برنامه هاي روتین در حوزه صنعت گردشگري براي رادیوهاي محلی ،منطقه اي و بین المللی.
* ایجاد شبکه هاي رادیویی تخصصی در حوزه گردشگري.
* ساخت برنامه هاي جذب گردشگر به زبانهاي رایج دنیا براي شبکه هاي بین المللی رادیو.
* ساخت برنامه به زبان کشورهاي منطقه، مختص رادیو هاي منطقه اي.
تلویزیون رسانه اي تاثیر گذار در صنعت توریسم
تلویزیون از همان آغاز پیدایش در طالع خود صورت یکی از بزرگترین نیـروي فعـال قـرن 20 را نقـش زده بود.اکنون تلویزیون به پرنفوذترین پدیده ي فرهنگی زمان ماتبدیل شده است(.9
برخی ادعا می کنند که تلویزیون مهمترین وسیله ارتباطی است که تـاکنون اختـراع شـده(10، ولـی در آینـده شاید رقیبی سرسخت پیدا کند، همانطور که خود رقیب رادیو شد.
فناوري تلویزیون از رادیو منشعب شدهاست. تلویزیون با برنامه هاي مختلفی کـه دارد، در عـین حـال یـک سیستم اقتصادي بزرگ نیز هست ،که شامل مخاطب جویان،آگهی دهندگان و برنامه سازان است. مردم عادي معمولا تلویزیون را به عنوان یک وسیله ي ارتباط جمعی ترجیح می دهند(.11 بـا ایـن وجـود تلویزیـون در عصر ما کارکردهاي خود را حفظ کرده و بر تنوع آن افزوده و بینندگان و مخاطبان زیادي را براي خود دارد.
*امروزه،صنعت توریسم براي بسیاري از کشورها به عنوان اولین و دست کم دومـین محـل درآمـد بـه شـمار میآید و رسانه هایی چون تلویزیون هستند که راه را براي این کار هموار ساختند.
* تلویزیون با ظرفیت پخش آگهی نقش حساسی را در پیشرفت کیفیت کالاها و فعالیت اقتصادي بر عهـده دارد(.12 روزانه پخش بسیار از برنامه هاي تلویزیونی را آگهی هاي تبلیغاتی پر کرده انـدو منبـع درآمـد ایـن شبکه ها هستند که یکی از متقاضیان این پخش آگهی ها شرکت مسافرتی و جهانگردي اند، که از این طریق سعی می کنند تا بلیت هاي مکانها، هتلها،م لها، کنسرت هاي موسیقی از طریـق پخـش ایـن آگهـی هـا بـه فروش برسانند.
* آگهی هاي بازرگانی نوعی از ارتباطات کنترل شده است که هدف آن ترغیب مخاطـب خـاص از طریـق استفاده از جذابیتها لیستها و روشهاي راهبردي به تصمیم گیـري بـراي خریـد یـک کـالا و اسـتفاده از یـک محصول و خدمت خاص است(.13
همه ما می دانیم تلویزیون امروزه به بزرگترین و بهترین ابزار پخش آگهی مطرح است. و استفاده از ظرفیـت این رسانه بیش از دیگر رسانه ها در جـذب توریسـت مـوثر اسـت. ولـی در کشـورهایی کـه تلویزیونهـاي خصوصی کم اند، قیمت این آگهی ها بسیار بالا بوده و امکان استفاده از این ظرفیـت قـوي را بـراي بخـش
گردشگري کم می کند، واین مورد را می توانیم در کشورمان احساس کنـیم. بخـش دیگـر از برنامـه هـاي
تلویزیون را اخبار تشکیل می دهند که در تهیه آنها 2 * نگرش وجود دارد:
-1 نگرش بازاریابی -2 نگرش نظارتی
نگرش نخست ، اخبار را به صورت یک کالا در نظر می گیرد، که باید مطابق رضایت مشتري بسـته پـذیري شود و سود دهی را به حداکثر برساند، این نگرش را می توان در جذب توریسـم از طریـق سـاخت برنامـه هاي خبري که به معرفی و اطلاع رسانی از جذابیت ها و قابلیت هاي یک قطعه می پردازند مربوط داشـت .
تا حدودي در رسانهاي خبري ایران به دلیل وجود قومیت ها و شرایط آب و هوایی متفـاوت مـی تـوان بـه عملکردنسبتاً قابل قبول در حوزه خبر اشاره کرد.
گرایش دوم، اخبار و یا وظیفه نظارتی مطبوعاتی ، حفاظت از منافع عمومی با توسل به ایفاي نقـش نگهبـان توسط اخبار صورت می گیرد.
اینجاست که جلوگیري به آسیب رساندن به طبیعت یک منطقه یـا تخریـب جنگـل و شـاید اجرایـی نشـدن پروژه هاي گردشگري در این گرایش دوم اخبار که منافع مردم را در نظر دارد مطرح می شود. و خبرنگار به عنوان حافظ منافع عمومی مردم نقش ایفا می کند(.14
دیگر اینکه برنامه ها و وله هاي تلویزیونی که پخش می شوند خـود داراي یـک نیـروي فـوق العـاده بـراي جذب گردشگري محسوب شده که پیشنهاد می شود، در استانها و ایالاتی که این قابلیت جـذب توریسـم را دارند از این ظرفیت در برنامه هاي روزانه خود بیشتر استفاده کرده و در ارتباطهایی که با دیگر شبکه ها مـی گیرند از این تصاویر و قابلیت هاي گردشگري پخش نمایند.
اگر بخواهیم به یکی از کارکردهاي رسانه هاي محلی اشاره کنیم، به فرهنگسازي در اذهان مردم یـک منطقـه براي میزبانی هر چه بهتر از گردشگران است.
راهکارهها:
9 تهیه کنندگان تلویزیونی می توانند با هماهنگی بیشتر با سازمانهاي گردشگري و صنایع دستی برنامه هاي کیفی و کمی بیشتري را به صورت تخصصی تهیه نمایند.
9 عامل تلویزیون می تواند به عنوان هماهنگ کننده دسـتگاههاي اجرایـی در یـک حـوزه گردشـگري عمل کنند و روابط آنها را تنظیم نمایند.
9 نقش نظارتی تلویزیون براي رفاه هر چه بیشتر مسافران و گردشگران موثر است.
9 اختصاص یافتن یارانه هاي براي پخش آگهی هاي خـدمات مسـافربري، جهـانگردي، هواپیمـایی و صنایع دستی.
تعریفی از توریسم:
دشوارهاي زندگی شهر نشینی، آلودگی هوا، آلودگی هاي صوتی و خستگی ناشی از کـار کـردن در مشـاغل شهري و تکراري و یکنواخت بودن شرایط زندگی در شهر و دیگر عوامل مشابه، انسان شـهر نشـین را وادار می کند تا براي رفع خستگی و استراحت به طبیعت پناه ببرد.
به اصطلاح فردي را که این انگیزه براي دیدن محیط طبیعی دیگر مناطق چه در حد محلی، داخلی، منطقه اي و یا بین المللی سفري را انجام می دهد، گردشگري یا توریسم می نامند. روند فعالیتی را که ایـن فـرد در آن قرار می گیرد را صنعت توریسم نام نهادند.
امروزه بسیاري از کشورهاي جهان به صنعت توریسم کم و بیش توجه دارند. زیرا؛ مهمتـرین تـاثیر توریسـم در اقتصاد جهانی ایجاد درآمد و اشتغال زایی است(.15
جهانی شدن افکار عمومی و صنعت گردشگري
جهانی شدن به عبارت خیلی ساده به هم پیوستگی و تعامل نزدیک تر اجزاي جامعـه جهـانی کـه در نتیجـه طبیعی پیشرفتهاي نرم افزاري و سخت افزاري، تکنولوژي جدید حمل و نقل، ارتباطـات و گسـترش شـبکه هاي مالی و اقتصادي است(.16 در این شبکه وسیع که دولت ملت ها در آن قرار دارند رسانه هاي پیشرفته با کوتاه کردن زمان و مکان امکان دسترسی را براي ارتباط بین این سیستم پیچیده برقرار ساخته و در سـهولت و رشد جهانی شدن نقش عملی را ایفا کرده است. در نتیجه اخبـار و گـزارش هـا و برنامـه هـاي صـوتی و تصویري و مکتوب که از رسانه هاي ارتباط جمعی پخش می شود، همگی با اهـدافی از پـیش تعیـین شـده افکار و مفاهیم خاصی را به مردم ارائه می دهند(.17 جهانی شدن و از بین رفتن مرزها سبب شـده اسـت تـا دنیاي ارتباطات در خدمت این رسانه ها قرار گیرد.
جهانی شدن در حوزه مسائل مالی و اشتغال زایی پر رنگ تر جلوه می کند یکی از مسائل که جهانی شدن به آن کمک کرد و شاید بتوان گفت اینک به آن نیاز دارد، صنعت توریسم میباشد. ورود و خروج گردشـگر بـه کشورها و بالا رفتن درآمدها از گردشگري یک صنعت ساخت و این رسانه هـا بودنـد کـه بـه عنـوان ابـزار جهانی شدن به این صنعت کمک شایانی کرده اند. زمانی که افکار عمومی از سـوي رسـانه هـا بـه زیبـایی، امنیت و به صرفه بودن یک سفر گردشی راضی شدند آنگاه است که گفتـه شـده نقـش رسـانه هـاي کشـور مقصد و تبلیغات به درستی صورت گرفته است. به خصوص در امر گردشگري که افکار عمومی بـه عنـوان یکی از زیر ساختها مطرح می شود. گفتنی است؛ کشورهایی که داراي رسانه هاي بین المللی و تخصصی در زمینه جذب گردشگر هستند، همواره تخصصی تر به
